Recensie: The Human Factor – Karsten Müller & Luis Engel
Omdat ik in de week van 23-27 augustus vijf dagen in Hamburg verbleef, om bij Chessbase filmpjes op te nemen voor een paar dvd’s die ik aan het samenstellen ben, kon ik kennismaken met de man die bekend staat als één van de grootste eindspelexperts ter wereld: grootmeester Karsten Müller.
En niet zomaar, want de Chessbase medewerker die mij begeleidde bij mijn filmpjes, Pascal Simon, nodigde mij uit om samen met Müller één van zijn Endgame Magic shows op te nemen. Ik had eerlijk gezegd niet helemaal door wat mij te wachten stond, maar het overtrof mijn stoutste verwachtingen. Karsten had zich minutieus voorbereid door in de database op zoek te gaan naar eindspelen die ik ooit op het bord heb gehad.
Daar had hij soms voorbeelden bij gezocht uit zijn eigen praktijk, soms ook gecontroleerd met de “7-men-tablebases” en dat leverde een geanimeerde samenspraak op. De bezoekers van schaaksite.nl zullen zich wellicht mijn column “Van Wely en de bushalte” kunnen herinneren en deze anekdote kwam hier ook ter sprake. Als een echte heer gaf Muller mij voorafgaand aan dit hele gebeuren zijn meest recente boek The Human Factor in Chess dat ik diezelfde avond direct ben gaan lezen. En ook dat overtrof de eventuele verwachtingen die ik mogelijk zou kunnen hebben, aangezien ik me al een meesterwerk van hem kon herinneren dat ik in mijn boekenkast heb staan: Fundamental Chess Endings dat hij samen met Frank Lampert schreef.
Klik op de afbeelding voor een link naar de uitzending.
De hoogste tijd om het hierboven genoemde boek te bespreken. Hoewel de titel nog niet helemaal prijsgeeft wat de insteek van dit boek is, laat de cover aan duidelijkheid niets te wensen over. De twee auteurs zetten in op het bespreken van vier verschillende archetypen die zij binnen het schaken denken te kunnen aanwijzen. Voordat ik inhoudelijk inga op dit hoogst originele boek een kleine beschrijving van de twee auteurs:
 |
 |
| GM Karsten Müller (geboren in 1970) behoeft nauwelijks introductie. Hij studeerde wiskunde en behaalde een doctorale graad in dit vak in 2002. Hij heeft zich ontpopt tot een grote eindspelspecialist en in de loop van de tijd heeft hij, naast de vele schaakvideo’s die hij voor Chessbase heeft geproduceerd, ook een enorme reeks boeken geschreven, vaak in coproductie met iemand anders. |
GM Louis Engel (geboren in 2002) werd in oktober 2019 grootmeester en hij is daarmee – op Vincent Keymer (die het voorwoord in dit boek schreef) na – de jongste speler met deze titel in Duitsland. In eigen land is hij momenteel de jeugdkampioen t/m 18 jaar.
|
We komen nu toe aan de inhoudelijke kant van het boek. De archetypen die de auteurs hebben uitgewerkt op schaakgebied zijn:
 |
 |
|
|
 |
 |
|
|
Het is duidelijk dat deze archetypen (activist, reflector, pragmaticus en theoreticus) de basis vormen van vier lange hoofdstukken die veelal uit de volgende onderdelen bestaan:
- Een aantal wereldkampioenen en topspelers die voldoen aan het criterium
- Hun sterke en zwakke punten in het schaken of speciale stereotiepe eigenschappen
- Typische neigingen zoals het nemen van risico’s of juist het uitbannen daarvan
- Hun openingskeuzes en ook hun typische behandeling van middenspelen en eindspelen
Naast deze verbale uiteenzettingen komen Müller en zijn jonge coauteur direct met modelpartijen en fragmenten om hun statements kracht bij te zetten. Deze voorbeelden zijn in mijn ogen op krachtige wijze uitgewerkt. Daar versta ik onder dat er een goede tekstuele uitleg is van de gekozen plannen, concepten of aanvalsvoortzettingen waarbij de varianten dienen om een en ander te ondersteunen. Ze hebben dat uitstekend gedoseerd, geen ellenlange variantencomplexen om hun theorieën te ondersteunen, maar precies voldoende om te staven wat er beweerd wordt. Dit boek is dus ook een mooie collectie van klassiekers waarbij er ook veel recente voorbeelden de revue passeren als fraaie aanvulling op prestaties uit het verleden. Wat zeker geen ondergeschoven kindje is, zijn de paragrafen waarin opgaven worden gepresenteerd. Telkens vier diagrammen met onderschrift met allerlei thema’s die zeer specifiek behoren bij de archetypen die ter discussie staan. Aan het eind van het boek worden de opgaven op een luchtige manier besproken waarbij de auteurs zich er zeker niet vanaf hebben gemaakt en vaak ook de hele partij becommentariëren vanaf het moment dat de opgave werd gegeven.
Als ‘toetje’ worden nog een paar heel aardige paragrafen toegevoegd. Zo worden lijsten van de huidige top tien en ter vergelijking de top tien uit 2005 met elkaar vergeleken. Het boek sluit af met een paar prachtige quotes van grootheden in het schaak. Hierbij wil ik de volgende twee van Mikhail Tal, die ik in het boek zelfs tweemaal tegenkwam voor het voetlicht brengen:
“There are correct sacrifices and mine”
“Centralize and sacrifice!”
Ik besluit met een paar opgaven uit dit boek die mij zeer bevielen.
De activisten
Polgar, Judit – Hansen, Lars Bo
What had Hansen overlooked?
Mueller, Karsten – Zagrebelny, Sergey
How did the author get started?
De theoretici
Gurevich, Mikhail – Ivanov, Mikhail
What is White’s top priority?
Kramnik, Vladimir – Leko, Peter
Should White play the static 34.Ke3 – or get started with the dynamic 34.f4 instead?
De reflectoren
Capablanca, Jose Raul – Rossolimo, Nicolas
White to move and win.
Karpov, Anatoly – Van der Wiel, John
How did White continue?
De pragmatici
Fischer, Robert James – Myagmarsuren, Lhamsuren
Does the white attack have enough penetrating power?
Engel, Luis – Van Foreest, Lucas
How should White continue?
Oplossingen via de viewer:
Conclusie
De auteurs hebben een interessant uitgangspunt genomen waarin zij schakers van verschillend pluimage onder de loep hebben genomen. Door de stijl van spelen, het verwachtingspatroon en niet te vergeten de stereotiepe neigingen en drijfveren in het spel kunnen inderdaad spelers onder een zelfde noemer worden ondergebracht. De auteurs permitteren zich de vrijheid om de sterke en zwakke punten van een hele categorie spelers op tafel te leggen. Ze voegen er wel (haastig) aan toe dat een activist als Kasparov zich in de loop van de tijd (mede door zijn vele partijen tegen reflector Karpov) tot een veel completere speler heeft ontpopt omdat hij zich de eigenschappen van zijn tegenstander is gaan aanmeten. Het is interessant dat ook de huidige wereldkampioen Magnus Carlsen volgens de auteurs in de categorie ‘reflectoren’ valt. Met als belangrijkste eigenschappen, zoals een fijn positioneel inzicht, een uitstekend ‘gevoel voor harmonie en profylaxe’. Omdat reflectoren zogezegd een natuurlijk talent voor het spel hebben, zijn wereldkampioen uit deze categorie nauwelijks te verslaan door spelers uit andere categorieën. Tenminste, dit is ongeveer de strekking van hun betoog aan het begin van hoofdstuk 3 en dat is nogal een gewaagde uitspraak, denk ik. Maar uiteraard beter zo’n statement dan op de vlakte blijven want hopelijk worden de concurrenten van Carlsen nu getriggerd om daar wat aan te gaan veranderen. Met om te beginnen zijn komende uitdager in de WK-tweekamp: Ian Nepomniachtchi. Deze wordt door Vladimir Tukmakov (in zijn boek ‘Modern Chess Formula’) een pragmaticus genoemd.
Tot slot: ik kwam in het boek de namen van drie Nederlanders tegen: Max Euwe, Loek van Wely en John van der Wiel. Ik was eigenlijk ook benieuwd onder welke noemer de voormalige nummer twee van de wereld, Jan Timman, zou zijn geschaard. Misschien moeten wij daar als landgenoten onze gedachten maar eens over laten gaan. Dan moet u natuurlijk wel eerst dit boek kopen!
Boek: The Human Factor in Chess
Auteurs: Karsten Müller en Luis Engel
Uitgeverij: JBV Chess Books (Joachim Beyer Verlag)
ISBN-nummer: 978-946-4201-16-1
Pagina’s: 242
Gepubliceerd: 2021
Prijs: € 27,80
Link naar het boek: The Human Factor in Chess
Link naar onze recensenten: www.schaaksite.nl/2018/04/09/nieuwe-boekrecensenten/
