Krantenrubrieken weekend 18 september 2021
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Adellijk schaak
„Regeringen, niet alleen militaire, maar regeringen in het algemeen, zouden alleen, om niet te zeggen nuttig, maar ongevaarlijk kunnen zijn, indien zij bestonden uit onfeilbare, heilige mannen, zoals de Chinezen aannemen. Maar regeringen bestaan, juist door hun activiteit van het plegen van geweld, altijd uit de meest tegengestelde elementen van heiligheid, uit de meest onbeschaamde, onbeschofte en corrupte mensen.” (…)
„De top van deze piramide wordt in beslag genomen door die personen of die ene persoon die sluwer, onbeschaamder en gewetenlozer is dan de anderen, of de toevallige erfgenaam van diegenen die onbeschaamder en gewetenlozer zijn.’’
Dit zijn citaten van Graaf Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910) waarmee de Russische site Chess News – geen vriend van autoriteiten – het verslag begon van het Tolstoj Memorial, een tweedaags rapidtoernooi dat een week geleden werd gehouden in Jasnaja Poljana, het landgoed waar Tolstoj werd geboren en begraven. Het grote huis daar is nu een museum.
Het toernooi werd met overmacht (8 uit 9) gewonnen door Anish Giri. Aan het eind zei Giri, die in Sint-Petersburg is geboren, dat hij altijd een bewonderaar van het werk van Tolstoj was, maar voor zijn rondleiding in het museum niet had geweten dat Tolstoj graag schaakte.
De schaakhistoricus Edward Winter citeert in een artikel ‘Leo Tolstoy and Chess’ de Engelse biograaf en vertaler van Tolstoj, Aylmer Maude, die lang in Rusland woonde en vaak met Tolstoj schaakte. Maude schreef dat Tolstoj snel speelde, voor zijn plezier, in drukke kamers met geklets van vrienden en vooral als hij te moe was om echt werk te doen. Schaakliteratuur las hij niet.
In 1896 speelden Lasker en Steinitz in Moskou om het wereldkampioenschap. Er was sprake van dat Tolstoj en een paar vrienden daarheen zouden gaan, en dat wilde Tolstoj wel, maar toen zei Maude, die zoals veel mensen erg onder de indruk was van de ethische richtlijnen van Tolstoj, dat een bezoek aan het professionele schaak met zijn jaloezie en getwist een afleiding zou zijn van veel belangrijker taken. „Maude zegt dat we beter niet kunnen gaan”, zei Tolstoj. Ze gingen dus niet en Maude nam zich dat achteraf erg kwalijk.
Om in de literaire sfeer te blijven is de opgave van deze week een stelling uit een partij van Ivan Toergenjev (1818-1883). Die was van lagere adel dan graaf Tolstoj, maar een sterker schaker. Zijn tegenstander, de bankier Ignatz Baron von Kolisch (1837-1889) was een van de sterkste spelers van de wereld.
Lev Tolstoj – Aylmer Maude, Jasnaja Poljana 1906
1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Pf3 g5 4. Lc4 g4 5. Pe5 Dh4+ 6. Kf1 d5
Een zeldzame zet. Met 6…Ph6 zijn veel partijen gespeeld.
7. Lxd5 f3 8. gxf3
Dit brengt wit in groot gevaar. Na 8. Lxf7+ Ke7 9. d4 zou het ongeveer gelijk staan.
8…Dh3+ 9. Ke1 g3 10. d4
10…g2
Hierna is het gedaan met zwarts aanval. Met 10…Dg2 kon zwart in groot voordeel komen.
11. Tg1 Dh4+ 12. Ke2 Ph6 13. Txg2 c6 14. Lxh6 cxd5 15. Lxf8 Kxf8 16. De1 De7
Met twee pionnen minder wil zwart geen eindspel spelen, maar het middenspel is nog erger voor hem.
17. Pc3 f6 18. Pxd5 Dd6 19. Dg3 fxe5 20. Dg7+ Ke8 21. Dxh8+ en wit won.
Partij in viewer:
Is Magnus Carlsen dan toch echt de grootste schaker aller tijden?
Met een goede vriend kibbel ik soms over de vraag wie de sterkste schaker aller tijden is. Hij bepleit hartstochtelijk de kwaliteiten van Magnus Carlsen, terwijl ik hardnekkig beweer dat niemand het spel beter en mooier speelde dan Gari Kasparov in zijn gloriejaren. ‘Maar wat moet Carlsen doen om je te overtuigen?’, roept hij dan wanhopig.
Misschien gaf Carlsen het antwoord op die vraag in het vrijdag geëindigde toernooi in Stavanger. In de eerste helft van de dubbelrondige zeskamp was hij nergens met een nederlaag en vier remises, waaronder één vanuit glad verloren stand. De ‘praktische test voor de komende WK-match’, zoals het toernooi vaak werd genoemd, was jammerlijk mislukt.
Of toch niet? In de tweede week herrees Carlsen met drie winstpartijen op rij. Niet dankzij ragfijne strategie of schitterend combinatiespel, maar door onverstoorbaar te blijven vechten in stellingen die minimale kansen op winst beloofden. De Noor Tari en de in Iran geboren Fransman Firouzja bezweken in het eindspel en de formidabel spelende Hongaar Rapport ging in tijdnood ten onder. In de voorlaatste ronde leek het toch weer mis te gaan, toen de wereldkampioen met wit werd overspeeld door zijn voormalige uitdager, de Rus Sergey Karjakin. Maar in een uitzichtloze stand en met een grote achterstand op de klok bewees Carlsen zijn uitzonderlijke klasse.
Carlsen – Karjakin na 30. Ta1-a6. Het lijkt onverstandig de verdediging van de onderste rij te verzwakken, maar wit wist wat hij deed. Hij hoopte zwarts volgende zet uit te lokken, waarna volgens hem afdoende verdediging mogelijk was.
30 … e4
Verleidelijk, maar onvoldoende voor de winst. Veel sterker is de andere spectaculaire aanvalszet 30 … Lh3!, waarna geen verdediging lijkt te werken. Na 31. Le1 volgt de weerlegging 31 … Txf3! 32. gxf3 Txf3 33. Dg2 en nu de prachtzet 33 … Dg4!!. Ook 31. Tf2 voldoet niet na 31 … Lxg2! 32. Txg2 Pf4 (33. Lxf4 De1 mat).
31. Pxd4!
Niet 31. fxe4 Lh3! 32. Taa1 Dg4 en zwart wint.
31 … exf3 32. Pxf3 Lh3
Karjakin speelde snel en vol bravoure, maar na wits volgende zet volgde een lange denkpauze.
33. Tf2!
Voorzien door Carlsen bij de 30ste zet.
33 … Txf3 34. gxf3 Tf5
35. d4!
In hoge tijdnood vindt wit opnieuw de sterkste zet. De penning langs de diagonaal b1-h7 belemmert de voortgang van zwarts aanval.
35 … Dxd4 36. Ta3 Tf7 37. Te3 Lf5 38. Dc3 Dd8 39. Te1 Td7 40. De3 Td4?
Met 40 … Te7 41. Dc3 Td7 kon hij aansturen op een zetherhaling.
41. Dg5 Dxg5+ 42. Lxg5 Txc4 43. Tb2 b5?
Streng afgekeurd door Carlsen. Na 43 … Pf4 44. Lxf4 Txf4 heeft zwart goede remisekansen
44. Kf2 c5 45. bxc5 Txc5 46. Tc1 Td5 47. Td2 Txd2+ 48. Lxd2 Pe5 49. Tc7 b4 50. Tb7 Le6 51. Te7 Pd3+ 52. Ke3 Lc4 53. Kd4
Zwart geeft op
Partij in viewer:
Empathische terugblik
“Ik heb twee doelen in mijn leven”, vertrouwde Genna Sosonko me eens toe, “Eerst wil ik Rusland verlaten en later wil ik niet meer schaken”. Genna moet een gelukkig man zijn want hij heeft beide doelen bereikt. In 1972, op 29-jarige leeftijd, emigreerde hij via Israël naar Nederland. De periode waarin zijn uitreisvisum in behandeling was, was een zware tijd. Iedereen die Moedertje Rusland wil verlaten wordt door de blijvers scheef aangekeken. In Rusland was hij trainer en coach van toppers als Tal en Korchnoi maar hij speelde zelf niet veel. Eenmaal in Nederland moest hij wel gaan spelen om in zijn onderhoud te voorzien. Hij bleek van grote klasse en een inspirerende aanwinst voor ons Nederlandse schaak. Hij won gelijk al het NK 1973 en kreeg toen pas de titel Internationaal Meester. Hij was natuurlijk allang van de kracht van een Grootmeester, die titel kreeg hij dan ook in 1976. Genna behaalde successen in de vele grote toernooien die wij toen hadden. Als lid van ons Olympiade-team speelde hij elf keer mee en won eervolle individuele bordprijzen: brons in 1974 Nice en goud in 1976 Haifa. Mede dankzij die resultaten haalde ons team medailles binnen: zilver in 1976 en brons in 1988 Thessaloniki. Van grote waarde was Genna bij de voorbereidingen op toernooien, hij bracht een beetje de Russische school mee en dat was hard werken. Dat waren wij niet zo gewend.
Vanaf 2000 gaat Genna alsmaar minder spelen en meer schrijven. In zijn boeken gaat hij vaak terug naar die Russische tijd en zijn hoofdpersonen zijn zowel bekende als onbekende schakers. In 2001 Russian Silhouettes, in 2003 The reliable Past, in 2006 Smart Chip from St. Petersburg, in 2013 The World Champions I knew, in 2017 The rise and fall of David Bronstein, in 2018 Half a century with Viktor Korchnoi.
En dan nu net verschenen GENNA REMEMBERS. Voornamelijk tekst, een enkel diagram alleen als het schaakfragment het verhaal ondersteunt. Het boek biedt vijftien hoofdstukken met verhalen over: de afgesproken remise; Vasily Panov, een briljant theoreticus en liefhebber van katten en Engelstalige misdaadseries die hij vertaalde; het typische Russische probleem ‘buitenlandse reizen’; perikelen rond de tweekamp Petrosjan – Korchnoi 1971; de veiling van de schaakset van Vladimir Nabokov; de bijzondere levens van Igor Ivanov en Leonid Shamkovich, beiden Rus/Amerikaan; Arnfried Pagel en zijn Koningsclub in Bergen; goede herinneringen aan de grootmeesters Yuri Razuvaev en Viktor Kupreichik en Alexander Lukashenko en Mark Taimanov en Anatoli Karpov en Gary Kasparov en Magnus Carlsen.
Om aan te geven wanneer het schaken zelf onvermijdelijk wordt om een verhaal te ondersteunen, hier zo’n spaarzaam voorbeeld uit het boek.
V. Kupreichik – M. Tal
Deze partij werd gespeeld in Sochi 1970 in een confrontatie Grootmeesters tegen jong talent. Mischa Tal was wereldkampioen in 1960 en had de bijnaam de tovenaar van Riga. Viktor Kupreichik was een veelbelovend talent van 21 jaar.
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pc6 5.Pc3 Pf6 6.Lc4 Db6 7.Pb3 e6 8.Le3 Dc7 9.f4 a6 10.Ld3 b5 11.a3 Le7 12.Df3 Lb7 13.0-0 Tc8 14.Tae1 0-0 15.Dh3 b4
Hier begint Genna, met een diagram, hij wil iets verduidelijken.
16.Pd5?! exd5 17.exd5 Pb8 18.Ld4 g6 19.Tf3 Lxd5 20.Tfe3 Ld8 21.Dh4 Pbd7 22.Dh6 Db7 23.Tg3 Pc5?
Met 23…Lb6 had de grote tovenaar zich kunnen verdedigen en zijn materiële voordeel behouden.
24.Pxc5 dxc5?
Aangewezen was 24…Txc5 25.f5 Tc7. Nu slaat de aanval door!
25.f5! cxd4
Na 25…Tc7 26.Lxc5 Te7 27.Tee3! en wint.
26.fxg6 fxg6 27.Lxg6 Kh8 28.Dxf8 Pg8 29.Lf5 Tb8 30.Te8 Df7 31.Th3!
Zwart geeft op.
“Mensen kwamen naar het bord toe en vroegen zich vertwijfeld af: wie speelde met welke kleur?” herinnert Kupreichik zich. Na die partij concludeerde een dichter van eigen bodem: Ook al geselt Tal doorgaans zijn tegenstanders, dit keer speelde Kupreichik als Tal, tegenTal.’
GENNA REMEMBERS, 260 bladzijden, 30 euro, uitgeverij Thinkers publishing. Mooi boek.
Partij in viewer:
Tolstoy-liefhebber Giri wint gelijknamige cup
De Russische schrijver en politiek denker Lev Tolstoy (1828-1910) moet honderden partijen in zijn leven gespeeld hebben. Uit diverse bronnen is gebleken dat hij graag schaakte en er zijn zelfs op internet foto’s van hem schakend te vinden. De meest betrouwbare bron is zijn biograaf en vertaler, de Engelsman Aylmer Maude. Die speelde begin 20e eeuw verschillende partijen tegen de inmiddels bejaarde Tolstoy. Een paar ervan zijn bewaard gebleven en staan op chessgames.com. Uit die partijen blijkt een voorliefde voor gambieten en ook een behoorlijk niveau: ik denk dat hij een gemiddelde clubschaker van nu behoorlijk weerstand zou kunnen bieden. De omstandigheden waarin de partijen gespeeld werden staat er niet bij, maar daar vertelt de biograaf meer over. Hij was daarvan onder de indruk: voor Tolstoy was het schaken namelijk een sociale activiteit. Hij besteedde geen tijd aan de schaakstudie, hij had wel betere dingen te doen. Spelen deed Lev Nikolayevich des te liever, maar dan vooral in een kamer vol met mensen. En dan niet in stilte: er moest gepraat worden tijdens de partij! Klinkt gezellig.
Na zijn overlijden werd schaken heel populair in Rusland, maar pas dit jaar is er een toernooi naar hem vernoemd. Op 9 september (de geboortedag van de grote schrijver) begon in diens geboortehuis (nu eenmuseum) een serie evenementen onder de naam Tolstoycup, waaronder een sterk bezet rapidtoernooi. De deelnemers waren allemaal Russischsprekend, mogelijk ook allemaal Tolstoyliefhebbers. Anish Giri is dat naar eigen zeggen zeker en het inspireerde hem tot één van zijn beste resulaten uit de carrière: hij won het toernooi met maar liefst 8 uit 9. Niemand kon in zijn buurt blijven, best of the rest werd de Nodirbek Abdusattarov op 2.5 punten achterstand. Giri won de onderlinge partij en nam zo revanche voor de uitschakeling door de Oezbeek in de afgelopen Worldcup.
Abdusattorov – Giri
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 d5 4.cxd5 Pxd5 5.Ld2 c5
Een typisch pionoffer in de Grünfeld. Meestal krijgt zwart de pion echter snel terug, in de partij niet.
6.dxc5 Lg7 7.Tc1 0–0 8.Pf3 Pc6 9.e3 Pdb4 10.a3 Pd3+ 11.Lxd3 Dxd3 12.De2 Lf5
Voor de pion heeft zwart het loperpaar en betere ontwikkeling.
13.e4 Dxe2+ 14.Kxe2 Lg4
Dreigt Pd4+. Wit probeert dat te stoppen, maar maakt het zo alleen maar erger.
15.Le3? f5! 16.h3? Lxf3+ 17.gxf3 f4 18.Ld2 Pd4+
Dit paard gaat in de komende zetten veel pionnen snoepen. Telt u mee?
19.Kd3 Tad8 20.Tcd1 Pxf3+ 21.Kc2 Pd4+ 22.Kb1 Pb3 23.Lc1 Pxc5 24.Txd8 Txd8 25.Lxf4 Lxc3 26.bxc3 Pxe4 27.Kc2 Pxf2 28.Te1 Pxh3
f3, c5, e4, f2 en h3, dat zijn er vijf! De rest is dan ook niet moeilijk meer.
29.Lh6 Te8 30.Td1 g5 31.Td3 Pf4 32.Te3 Kf7 33.Lxg5 e5 34.c4 h5 35.Kd2 b6 36.Te1 Te6 37.Tf1 Td6+ 38.Ke3 Td3+ 39.Ke4 Ke6
Na 40.Lxf4 wint zwart met 40…Txd4+ 41.Ke3 Txf4. Wit gaf daarom op.
Partij in viewer:
Voor beginners
Wit aan zet wint, hoe?
Voor gevorderden
Op 14 augustus jl. is Piet le Grand overleden op de leeftijd van 86 jaar. Piet le Grand was FIDE-meester in de Schaakcompositie. Samen met zijn tweelingbroer Henk maakte hij ruim 600 schaakproblemen. Hij was vele jaren bestuurslid en redacteur van de Nederlandse Schaakprobleemvrienden. In zijn arbeidsleven was hij wetenschappelijker medewerker aan de Universiteit Twente. Twee composities van Piet le Grand.
De tweezet vertoont een thema dat naar de gebroeders Le Grand is vernoemd, het Le-Grand-thema. De verleiding is 1. Tc5? Wit dreigt met 2. Pe2 mat. Zwart kan deze dreiging tegenhouden met 1. … Dxe7, waarop wit met 2. Pd5 mat zet. Op 1. … De6 is 2. Pxe6 mat. 1. … g4 maakt het vluchtveld g5 voor de zwarte koning, wit geeft mat met 2. Lh6. Op 1. … Pe5 is 2. Lxe5 schaakmat. De zet 1. … Pe4 pareert de dreiging ook omdat veld f3 dan vluchtveld wordt, zwart interfereert namelijk de diagonaal a8-f3, wit geeft dan mat met 2. Pd3. De weerlegging van deze verleiding is 1. … Dc4! De sleutelzet is 1. Te6! De dreiging is dan 2. Pd5 mat. Met 1. … Dxe7 wordt het dreigpaard gepend, maar dan is 2. Pe2 mat, dit mat is mogelijk omdat veld f5 gedekt is. Na 1. … g4 is 2 Lh6 weer mat. Een paradeverandering is nog te zien na 1. … Pxe7 2. Le5 mat. De dreiging uit de verleiding (Pe2) komt als matzet na 1. … Dxe7 in de oplossing. De dreiging na de sleutelzet (Pd5) komt als matzet na 1. … Dxe7 in de verleiding. Dit heet het Le Grand thema. In schemataal: 1.V? dreigt 2. A#, 1. … a 2. B# 1. O! dreigt 2. B#, 1. … a 2. A# (V=verleiding, O=oplossing, A=Pe2, B=Pd5 , a=Dxe7).
De driezet heeft een zogenaamd schijnspel. Hiermee wordt bedoeld het spel dat klaar ligt, zonder de sleutelzet te hebben uitgevoerd. Op 1. …Pd4+ ligt namelijk gereed 2. Kf4, dreigt 3. Pa3,Pd2 en Dd3 mat en na 2. … Pxe6+ 3. Dxe6 mat. Op 1. … Pe3+ speelt wit 2. Ke5, dreigt 3. Pa3, Pd2 en Dd3 mat en na 2. … Pxg4+ is 3. Dxg4 mat. Na de sleutelzet 1. De8! dreigt er 2. Ld5+ Kxd5 en 3. Dc6 mat. Nu komt er na 1. … Pd4+ 2. Ke5, dreigt 3. Pa3, Pd2 en Ld5 mat en na 2. … Pxc6+ 3. Dxc6 mat. Op het andere tegenschaak 1. … Pe3+ zet wit voort met 2. Kf4, dreigt 3. Pa3 en Pd2 mat, en komt er na 2. … Pd5+ en 2. … Pc2 3. L(x)d5 mat. Het zal de oplosser opgevallen zijn dat de tweede zetten van wit verwisseld zijn. Bijvarianten zijn: 1. … Pxb4 2. Pd2+ Kc5 3. Dxe7 mat of 2. Pa3+ Kc5 3. Dxe7 mat en 1. … Pxe1 2. Le4/Dd8 etc.
