De Egel – Sleutelconcepten in het middenspel
Hoe kijkt u tegen openingsboeken aan? Waarschijnlijk denkt u aan boeken boordevol varianten. Veel van die boeken zijn tamelijk onoverzichtelijk. Mijn trainingsgroepje bestaande uit een stelletje bijdehante talentjes tussen de 9 en 14 jaar, gaf me onlangs de opdracht, zo gaat dat tegenwoordig, om ze iets te vertellen over een bepaalde opening. Ik laat even in het midden welke opening het betreft. Daar gaat het niet om.
Ik heb totaal geen ervaring met de betreffende opening. Niet met wit en ook niet met zwart. Dus bevond ik me in onbekend vaarwater. Gelukkig wist ik de hand te leggen op een boek dat de betreffende opening uitgebreid behandelt. In mijn optimisme dacht ik:
“Nou ik zit gebakken dat ga ik wel even fiksen!”
Maar dat viel vies tegen. Wat meteen opviel in het boek is dat men met zelden gespeelde varianten begon. Ik zie dat veel vaker. Ook uit de inhoudsopgave kon ik niet opmaken wat nou de hoofdvarianten waren. Ik zag door de variantenbomen het bos niet meer. U voelt het wel aan: mijn leerlingen moeten nog even wachten voordat ik wat zinnige opmerkingen over de betreffende openingen kan maken.
Hoe anders is dat bij Herman Grooten. Zijn serie ‘Begrijp wat je doet’ is een verademing vergeleken met talloze andere openingsboeken. Hij behandelt er de plannen en ideeën die passen bij het centrale thema in het boek. De schema’s en voorbeeldpartijen geven de lezer meteen meer inzicht in zo’n opening. Wellicht zegt u nu:
“Maar Michel dat is allemaal leuk en aardig, maar je behandelt hier toch geen openingsboek? Dit boek gaat toch over het middenspel?”
Dat klopt als een zwerende vinger. Maar het concept is in grote lijnen hetzelfde. De Egel of Hedgehog in het Engels (het boek is zowel in het Nederlands als het Engels verschenen) kan ontstaan uit diverse openingen. Denkt u daarbij aan het Siciliaans, het Engels, de Réti, maar ook uit het Dame- en het Nimzo-Indisch. In het boek vinden we zelfs een voorbeeld van het Bogo-Indisch dat uitdraait op een Egelstelling.
Overeenkomsten in het middenspel
Deze openingen vertonen, in sommige varianten, uiteraard wel allerlei overeenkomsten. In onderstaand diagram vindt u een typisch voorbeeld van de Egel. Wit heeft meer ruimte en kan daardoor vrijer manoeuvreren. De witte stukken zijn ook actiever. Zwart verschanst zich als het ware achter een pionnenlinie op a6, b6, d6 en e6.
Op het eerste gezicht kan men denken: dit moet wel verkeerd aflopen voor zwart. Maar in de praktijk valt het reuze mee. De egelspeler wacht rustig af op wat wit onderneemt. Dat blijkt nog helemaal niet zo eenvoudig voor de witspeler.
Ik heb zelf wel eens zo’n stellingtype met wit op het bord gehad, maar moet u bekennen dat ik me nauwelijks raad wist met mijn ruimteoverwicht. Een verkeerde zet en zwart straft het genadeloos af. U weet wel: egeltjes zijn grappige beestjes die zich oprollen als er gevaar dreigt. Wat over blijft, is een stekelig bosje!
Als wit niet oppast en zijn eigen kansen overschat, komt het diertje uit zijn schulp en blijken de stekels uitermate onaangenaam voor deze overmoedige witspelers. Of types zoals ik die er niks van begrepen. Dat kan natuurlijk ook. Een mooi voorbeeld is de partij Bjelbrk – Rogers (Australië 2004).
Herman geeft trouwens nog veel meer voorbeeldpartijen. Hij behandelt uitgebreid de plannen voor wit en zwart, die hij dan illustreert met modelpartijen.
Maróczy Bind
Een boek over de Egel is niet compleet zonder in te gaan op de Maróczy Bind. Zie het diagram.
Een verwante structuur is die waarin wit zijn koningsloper fianchetteert.
Eigen ervaringen
Herman Grooten speelt de Egel ook zelf en heeft dus veel ervaring opgedaan. Het is boeiend om te zien hoe hem dit is vergaan. Daarbij liep het ook wel eens verkeerd af. Maar dat hoort er bij en het boek is zeker geen eenzijdig ‘zwart succesverhaal’. Herman belicht de Egel van beide kanten.
Zijn partij tegen Hausrath is illustratief voor venijn dat de Egel in zich bergt. Ik heb daarbij af en toe gebruik gemaakt van de aantekeningen van Herman zelf en deze aangevuld met enkele eigen opmerkingen. Dat moet ook nog gezegd: de annotaties zijn een prima mix van verbale toelichtingen en de belangrijkste varianten, zonder daarin te overdrijven.
De auteur sluit het boek af met opgaven en uiteraard oplossingen. Op die manier kan de lezer testen of hij in staat het geleerde zelf toe te passen.
Conclusie
Het is een uitermate instructief boek dat ik iedereen kan aanraden. Zelf begrijp ik de ideeën en bepaalde voor mij aanvankelijk mysterieuze zetten veel beter. Nu rest me nog slechts een ding: de talloze nuttige adviezen zelf in de praktijk toepassen!
Gegevens
Titel: De Egel – Sleutelconcepten in het Middenspel
Auteur: Herman Grooten
Aantal bladzijden: 267
Uitgeverij: Thinkers Publishing
Prijs: € 21,25 (tijdelijke introductieaanbieding)
Gepubliceerd: 2021
Klik hier voor een teaser
Toen chessgames.com/perl/chessgame?gid=1072808 werd gespeeld was Fischer daarbij, hij verloor in die ronde van Gligoric.
Meer van de hand van Herman Grooten over de Egel, en een aantal andere opstellingen die uit de Engelse opening kunnen voortkomen, vind je hier:
ZIE EEN PRACHTIGE HEDGEHOG PARTIJ VAN MAGNUS CARLSEN TEGEN VLADIMIR KRAMNIK VAN DE 2008 GROEP A CORUS TOERNOOI GEBRACHT EN VERTELD DOOR CHESSNETWORK www.youtube.com/watch?v=eKHD42Bzmgc