De ban is gebroken! En het record om de langste WK-partij ook…

Eindelijk, eindelijk, na vijf jaar is er weer eens een partij beslist in een tweekamp om het wereldkampioenschap. In een partij die maar liefst 136 zetten duurde en een waar spektakel was, slaagde Magnus Carlsen erin om het uiterst taaie verzet van uitdager Ian Nepomniachtchi te breken. En passant werd ook nog even het record voor de langste partij ooit in een wereldkampioenschap gespeeld, verbroken. Met dit aantal zetten sneuvelde het oude record dat Korchnoi en Karpov in hun vijfde partij van hun WK-tweekamp in Baguio City 1978 hadden neergezet.

Met Magnus Carlsen achter de witte stukken kwam er weer een Catalaanse stelling op het bord. Dat gaat meestal om minuscule voordeeltjes, maar de kans dat de stelling snel vervlakt was ook nu weer aanwezig. Feit was dat wit er ten koste van zijn loperpaar in slaagde de pionnenstructuur van zwart op de koningsvleugel te verminken door op de zeventiende zet Lxf6 gxf6 te spelen. Even later was het loperpaar alweer van het bord toen Nepomniachtchi de witveldige lopers liet ruilen. Maar daar kreeg hij grote activiteit in het centrum voor terug. De uitdager nam nog een zwaarwegende beslissing door op de 25ste zet wit de gelegenheid te geven om een dame te geven tegen twee zwarte torens. Het idee van zwart was om de pionnen op de damevleugel op de kleur van zwarts zwartveldige loper vast te leggen.

De materiaalverhouding was nu dat wit twee torens en een paard had tegen voor zwart een dame en een loper. De wereldkampioen had er duidelijk geen trek in om pion a3 de rest van de partij te gaan dekken en daarom nam hij de nodige risico’s. Misschien dat de uitdager daar een beetje op gegokt had want op zet 33 was de pion van het bord. Wit kreeg daar een andere voor terug maar als zwart op de 35ste de correcte voortzetting had gevonden, had wit een zware pijp te roken gekregen.

Zoals het nu ging er het nodige van het bord. De gevaarlijke zwarte a-pion werd door wit onder controle gebracht en ondertussen was zwarts pionnenstructuur een totale ruïne geworden op de koningsvleugel. Maar het viel voor wit niet mee om zijn stukken op de ideale velden te kregen, vooral ook omdat de Rus het hem enorm lastig maakte. Ondertussen switchte ik een beetje heen en weer tussen de verschillende livestreams waarbij ik vooral bij Chess.com (Danny Rensch, Fabiano Caruana en Robert Hess) en Chess24 (Judit Polgar en Surya Ganguly) heb zitten kijken/luisteren wat de heren en dame te vertellen hadden. En inderdaad had iedereen het gevoel dat er hier een “belangrijke en misschien zelfs wel dramatische” partij bezig was. Op twee andere kanalen was oud-wereldkampioen Viswanathan Anand samen met de Oekraïense Anna Muzychuk (de Fide livestream) en voor clubschakers (ook op chess24 David Howell, Jovanka Houska en Kaja Snare) bezig.

Nadat de eerste tijdcontrole door beide spelers op het nippertje was gehaald stond het na 52 zetten zo:

Wit offerde nu een kwaliteit in ruil voor een fantastische structuur. Iedereen nam aan dat als zwart hierop zou ingaan, Magnus dat varkentje wel even zou gaan wassen. Wit loopt geen enkel risico. Met een veilige koning kan hij langzaam proberen pionnen te collecteren bij zwart. Dat had de zwartspeler ook wel door en hij koos voor andere verwikkelingen die Carlsen een zee van tijd kostte. De tweede tijdcontrole bij de 60ste zet haalde hij maar ternauwernood. Je zag dat hij in zijn ooghoeken de seconden zag wegtikken maar hij bleef bewonderenswaardig kalm. Op de 59ste zet speelde hij echter een pionzet met grote gevolgen. Zijn koning kwam veel meer op de tocht te staan en dat zou tot het einde van de partij zo blijven. Maar zijn inschatting, dat het paard bij de koning de meeste gevaren zou bezweren, klopte ook!

 

Ik was blij dat ik net even naar Polgar en Ganguly was overgeschakeld want net op dat moment hadden zij een geweldige pattruc voor “Nepo” bedacht. Die treft u in de analyse aan!
Zover kwam het niet. Voorbij de 60ste zet kregen de spelers er nog een kwartier voor de rest van de partij bij (en vanaf deze zet 30 seconden increment). We waren nu al bijna zeven uur aan het schaken en het einde was nog (lang) niet in zicht. Precies op de 80ste zet voelde Carlsen zich gedwongen om er toch een kwaliteitsoffer van te maken. Het gevolg was de volgende materiaalverhouding: wit toren, paard en drie pionnen tegen dame en één pion. Die laatste zwarte pion werd op zet 113 geruild tegen een witte zodat er nu nog zeven stukken op het bord over waren gebleven. “Zeven stukken”, hoor ik daar iemand roepen! Inderdaad: daar zijn de zogenaamde Tablebases van beschikbaar. Die kunt u bijvoorbeeld vinden onder de “syzygy-tablebase”-link.

Toen ik dat probeerde werd, vloog die site er direct uit! De halve schaakwereld was aan het checken geslagen of deze stelling überhaupt te winnen was.

Gelukkig waren ze me op chess.com net voor, want daar konden ze het publiek mededelen dat de stelling objectief gezien remise was. Maar dat is meer iets voor de theoretici. In een praktische partij kan wit doen wat hij wil. Hij mag steeds een zo ideaal mogelijke opstelling voor zijn stukken zoeken. Zwart heeft niet veel beter dan “tegenhouden”, schaakjes geven en hopen dat de tegenstander het niet lukt om progressie te boeken. Maar dan heb je net de misschien wel grootste eindspelspecialist ter wereld tegenover je. Hij verandert steeds van positie en hoewel de stelling volgens de TB nog heel lang remise bleef, kon het onvermijdelijke natuurlijk niet uitblijven. Op zet 125 werd het record van de langste partij ooit gespeeld in een WK verbroken maar dat zal aan de spelers voorbij zijn gegaan. Op zet 130 ging de zwartspeler na een ware slijtageslag eindelijk in de fout. Magnus wikkelde daarna onberispelijk af naar winst, waar hij ook nog een paar probleemzetten moest vinden. Een geweldig gevecht dat ik voor u zo goed mogelijk van commentaar heb proberen te voorzien. De match is nu eindelijk opengebroken. De uitdager moet in elk geval gaan komen en hoewel hij dat behoedzaam zal doen, vermoed ik dat het nog heel interessant gaat worden vanaf nu.
Na afloop hield Nepomniachtchi zich groot in de persconferentie, hoewel hij gebroken moest zijn geweest na zo’n zware partij met een nederlaag te hebben moeten bekopen.

 

Carlsen, Magnus – Nepomniachtchi, Ian
1. d4 Pf6 2. Pf3 d5 3. g3 e6 4. Lg2 Le7 5. O-O O-O 6. b3 c5 7. dxc5 Lxc5 8. c4 dxc4 9. Dc2 De7 10. Pbd2

10…Pc6
Aanname van het pionoffer is link voor zwart. 10…cxb3 11. Pxb3 Lb6 12. a4 met (meer dan) voldoende compensatie voor de pion.
11. Pxc4 b5 12. Pce5 Pb4 13. Db2 Lb7 14. a3 Pc6 15. Pd3 Lb6 16. Lg5 Tfd8
17. Lxf6
Wit levert zijn loperpaar in ruil voor de verminking van pionnenstructuur.
17…gxf6 18. Tac1 Pd4
Een beetje merkwaardig want zwart besluit onmiddellijk om zijn loperpaar weer in te leveren. Tijdens de partij zat ik me al af te vragen hoe wit zijn loper zou kunnen ruilen tegen die op b7 maar dat gebeurt nu vanzelf. 18…e5 19. Ph4.
19. Pxd4 Lxd4 20. Da2 Lxg2 21. Kxg2 Db7+ 22. Kg1 De4
Er is overigens weinig aan de hand voor zwart omdat hij heel actief staat.
23. Dc2 a5 24. Tfd1 Kg7 25. Td2
25…Tac8
Een principiële beslissing die door de commentatoren als een verrassing werd gezien. Wit krijgt twee torens voor de dame en over het algemeen zou je kunnen zeggen dat hij daarmee in het voordeel is. Er is echter een factor waarom Nepomniachtchi hiervoor koos. Hij kan de pionnen van wit op de kleur van zijn loper vastleggen en richt daar zijn aandacht op.
26. Dxc8 Txc8 27. Txc8 Dd5 28. b4 a4
Dit is wat hij voor ogen had: pion a3 is een doelwit geworden.
29. e3 Le5 30. h4
Algemeen werd hier 30. Tcc2 verwacht om na 30…Db3 wit tot passiviteit te dwingen. 31. Ta2.
30…h5
Hij wil h4-h5 niet toelaten maar de pion op h5 wordt een permanente zwakte.
31. Kh2 Lb2 32. Tc5
Beide spelers hebben correct ingeschat dat wit geen winstkansen heeft na 32. Txb2 Dxd3 33. Ta2 Db3 34. Tcc2.
32…Dd6 33. Td1?! Lxa3
Pion a3 is gesneuveld dus men vroeg zich af wat Carlsen aan het doen was.
34. Txb5 Dd7 35. Tc5 e5
Hier kon zwart 35…Lxb4 spelen waarna wit enorm op zijn tellen moet passen.
36. Tc2
36…Dd5?!
Maar dan had hij nu toch onderhand wel de pion van het bord moeten nemen, waarna zwart (in elk geval volgens de engine) duidelijk beter staat. 36…Lxb4!∓
37. Tdd2
Nu is het weer in orde.
37…Db3 38. Ta2 e4?!
Met deze zet brengt zwart zichzelf flink in de problemen. 38…f5 was veel beter.
39. Pc5! Dxb4
40. Pxe4?!
Dit was kennelijk zijn plan, het is ook een mooie pion die hij te pakken heeft. Maar nu kan zwart zijn a-pion handhaven. Met 40. Tdc2 f5 41. Pxa4! Dxa4 42. Tc3 had wit zichzelf heel wat moeite kunnen besparen. De twee torens werken uitstekend samen in deze structuur. Ze kunnen samen een zwakke pion aanvallen en hoewel die tweemaal gedekt kan worden (door dame en koning) kan wit die in de meeste gevallen toch nemen omdat het pionneneindspel dan gewonnen zou moeten zijn voor wit.
40…Db3 41. Tac2 Lf8 42. Pc5 Db5 43. Pd3 a3 44. Pf4 Da5 45. Ta2
45. Td5 Da6 46. Ta2 blijft ongeveer gelijke kansen geven.
45…Lb4 46. Td3 Kh6
In deze stelling braken alle commentatoren zich het hoofd hoe het nou werkelijk zou staan. Want als wit de pion verovert, heeft hij opnieuw uitstekende winstkansen. Wit kan ook zelfs een kwaliteit offeren omdat hij met toren plus paard tegen een dame ook excellente winstkansen krijgt vanwege alle zwakke pionnen die zwart heeft.
47. Td1 Da4 48. Tda1 Ld6 49. Kg1 Db3 50. Pe2 Dd3 51. Pd4 Kh7 52. Kh2 De4
Wederom een kritiek moment.
53. Txa3
Magnus gaat voor het kwaliteitsoffer! Maar er is nog iets anders aan de hand…
53…Dxh4+
53…Lxa3 54. Txa3 Kg6 55. Ta5 is een bijzonder vervelende stelling om te verdedigen voor zwart. Wit loopt geen enkel risico en kan op zijn gemak zijn stukken gaan verbeteren.
54. Kg1 De4
Een stukoffer voor praktische kansen zou tegen een andere tegenstander werken maar niet tegen de regerend wereldkampioen! Het lijdt geen twijfel dat wit de juiste opstelling voor zijn stukken zou hebben gevonden. Bijvoorbeeld: 54…Lxg3 55. fxg3 Dxg3+ 56. Kf1 h4 (zie analysediagram)
57. T1a2 h3 58. e4 Dh4 [58…Df4+? 59. Kg1 Dxe4 60. Txh3+ Kg8 61. Tg2+ Kf8 62. Th8+ Ke7 63. Te2] 59. Kg1 en pion h3 is onder controle en wit zal met zijn stuk meer het punt kunnen binnenhalen.
55. Ta4 Le5 56. Pe2 Dc2 57. T1a2 Db3 58. Kg2 Dd5+
59. f3
Persoonlijk zou ik 59. Kh2 hebben gedaan. Want dan blijft wits mooie pionnenstructuur in tact en heeft hij een veel veiligere koning dan in de partij. Na 59…Df3 60. Pg1 Dd5 61. Tc2 Db3 62. Tac4 kan wit langzaam gaan bouwen om zijn voordeel uit te breiden.
59…Dd1 60. f4
Dit was duidelijk wat hij van plan was: hij wil de activiteit van de loper inperken. Maar hij verzwakt zijn koningsstelling nog meer waardoor een komende technische fase veel lastiger gaat worden door de beweeglijke dame.
60…Lc7 61. Kf2 Lb6
Uitstekend gespeeld van “Nepo”: de druk op e3 is vanaf nu heel onaangenaam voor wit.
62. Ta1
Vanaf dit moment hadden beide spelers net opnieuw tijd erbij gekregen, maar ze gebruikten zeeën van tijd. 62. Tb4 Dd6 63. Tb3 Kg6 is ook allemaal erg lastig voor wit om progressie te boeken. 64. Ta6?? Lxe3+! wint zelfs voor zwart.
62…Db3 63. Te4 Kg7 64. Te8 f5 65. Taa8
Aangegeven door Polgar in haar analyse met Ganguly. Die hadden ergens een heel fraaie variant die ik probeer te reconstrueren.
65…Db4
Het ging ongeveer zo: 65…Dd3 66. Tg8+ Kf6 67. Tae8 (zie analysediagram)
En nu… 67…h4! 68. gxh4 Lxe3+! 69. Txe3 (zie analysediagram)
69…Dxe2+!! met pat op de volgende zet! Geweldig gevonden.
66. Tac8
Er volgt nu een manoeuvreerfase waarin beide spelers – met bijzonder weinig tijd op de klok – zoekende zijn naar de ideale velden voor hun stukken.
66…La5 67. Tc1 Lb6 68. Te5 Db3 69. Te8 Dd5 70. Tcc8 Dh1
Telkens komt die “vervelende” dame bij wit op bezoek.
71. Tc1 Dd5 72. Tb1 La7 73. Te7 Lc5 74. Te5 Dd3 75. Tb7 Dc2 76. Tb5
Merk op dat zwart telkens met grapjes blijft werken zoals na 76. Tc7? Lxe3+ 77. Kxe3 Dxc7.
76…La7 77. Ta5 Lb6 78. Tab5 La7 79. Txf5
Eindelijk is er een pion gesneuveld.
79…Dd3
Maar na deze zet kan wit pion e3 niet fatsoenlijk meer dekken. Op
80. Txf7+!?
Toch weer dat kwaliteitsoffer! 80. Tbe5 volgt 80…Lxe3+ evenals op de andere toren naar e5. Maar Magnus heeft verder gekeken dan zijn neus lang is.
80…Kxf7 81. Tb7+ Kg6 82. Txa7
Wit heeft een toren plus paard en twee pionnen voor de dame en mooie steunpunten voor zijn stukken. Een ideaal eindspel om op winst te spelen in een praktische partij.
82…Dd5 83. Ta6+ Kh7 84. Ta1 Kg6 85. Pd4 Db7 86. Ta2 Dh1 87. Ta6+ Kf7 88. Pf3 Db1
Zwart kan niet veel meer dan te blijven “irriteren” met de dame. Af en toe zagen we de klok van Magnus teruglopen naar 30 seconden.
89. Td6 Kg7 90. Td5 Da2+ 91. Td2 Db1 92. Te2
Wit wil heel graag e3-e4 kunnen doen maar dat gaat niet vanzelf.
92…Db6 93. Tc2 Db1 94. Pd4 Dh1 95. Tc7+ Kf6 96. Tc6+ Kf7 97. Pf3 Db1 98. Pg5+ Kg7 99. Pe6+ Kf7 100. Pd4 Dh1 101. Tc7+ Kf6 102. Pf3 Db1 103. Td7 Db2+ 104. Td2 Db1
Deze stelling is al op het bord geweest en nu moet wit met een ander plan komen. Hij verzint een zeer originele opstelling voor zijn stukken.
105. Pg1!? Db4 106. Td1 Db3 107. Td6+ Kg7
Anders komt Th6 in de stelling.
108. Td4 Db2+ 109. Pe2
Dit was het idee: nu kan e3-e4 niet meer verhinderd worden.
109…Db1 110. e4 Dh1
Maar de dame komt voor de zoveelste keer deze partij weer op bezoek.
111. Td7+ Kg8 112. Td4 Dh2+ 113. Ke3 h4
Uiteraard ruilt zwart zijn laatste pion af want daarmee probeert hij de witte koning op de tocht te zetten.
114. gxh4 Dh3+ 115. Kd2 Dxh4 116. Td3
Weer heel voorzichtig gespeeld. Wit is voortdurend bezig om zijn stukken op de juiste plekken te krijgen, ook om te verhinderen dat de dame hem blijft lastigvallen. Daarom is een paard een ideale verdediger, want als de dame dichtbij de witte koning komt, dekt het paard veel velden af. Omdat na deze ruil het eindspel “slechts” zeven stukken bevat, kon iedereen nu de tablebases (TB) raadplegen. Dat probeerde ik ook maar ik kreeg onmiddellijk een storing op die site, want vermoedelijk was de halve schaakwereld dit al aan het doen en lag het platfom plat. Dit zullen ze ook niet vaak meegemaakt hebben… Ik ving nog wel op dat er “TB-draw” werd geroepen, dus in hogere zin is de stelling remise. Dat is voor spelers van vlees en bloed niet te doen, vooral niet voor de verdediger. Zeker niet met voor beide ongeveer 3, 4 minuten op de klok.
116…Kf8 117. Tf3 Dd8+ 118. Ke3 Da5
Alles is nog steeds oké voor zwart.
119. Kf2 Da7+
Wat “Nepo” heel goed doet is de dame op een zo groot mogelijke afstand van de vijandelijke koning houden want daarmee kan hij die blijven bestoken. Magnus gaat onverstoorbaar verder.
120. Te3 Dd7 121. Pg3 Dd2+ 122. Kf3 Dd1+ 123. Te2 Db3+ 124. Kg2 Db7
Een memorabel moment! Bij het uitvoeren van deze zet gaat deze partij de geschiedenis in als de langste partij aller tijden uit alle wereldkampioenschappen die ooit zijn gespeeld. Het record van een partij Korchnoi-Karpov, die 124 zetten duurde is hiermee gebroken.
125. Td2 Db3 126. Td5!
Hier staat de toren heel handig. Hij verhindert dat zwart via g8 in het spel kan komen. Tevens staat pion f4 tactisch gedekt (…Dxf4 faalt nu op Tf5+).
126…Ke7 127. Te5+ Kf7 128. Tf5+ Ke8 129. e5
Eindelijk wordt er weer een pion in beweging gezet! En wat Magnus heel mooi doet: hij houdt alles gedekt, zijn paard angstvallig bij zijn koning tegen schaakjes. Het is voor zwart in feite een onmogelijke taak om dit te moeten verdedigen. Hij heeft geen aanknopingspunten in wits stelling die kan doen wat hij wil. Alleen de TB houdt het dus remise!
129…Da2+ 130. Kh3
Tja en nu wordt het al lastig. De TB geeft aan dat slechts twee zetten nog remise maken, te weten 130…Db1 en 130.. .Dc2. Alle andere zetten verliezen dus ook de zet die zwart speelt in de partij.
130…De6? 131. Kh4 Dh6+ 132. Ph5 Dh7
133. e6!
Gezegd moet worden dat de wereldkampioen nu perfect afwikkelt naar winst. Een prachtige zet omdat de toren taboe is.
133…Dg6
Op dit moment zegt de TB dat er slechts twee zetten winnen voor wit. Magnus speelt een daarvan! 133…Dxf5 134. Pg7+.
134. Tf7! Kd8
De grap is dat het pionneneindspel wint na 134…Dxe6 135. Pg7+ Kxf7 136. Pxe6 Kxe6 137. Kg5 Kf7 138. Kf5! Dat is nog eens afwikkelen!
135. f5 Dg1
136. Pg7!
Met deze krachtzet maakt wit een einde aan alle tegenstand. De opmars e6-e7-e8D valt niet meer te verhinderen.
Na 136. Pg7! Dh2+ 137. Kg5 Dg3+ 138. Kh6 Dh3+ 139. Kg6 Dg4+ 140. Kh7 Dh3+ 141. Kg8 is de koning uit de schaakjes ontsnapt.
1-0

De analyse via de viewer: