Carlsen wint elfde partij en prolongeert wereldtitel

Regerend wereldkampioen, Magnus Carlsen, heeft vandaag een definitief einde gemaakt aan de aspiraties (zo die er nog waren met een 0-3-achterstand), van uitdager Ian Nepomniachtchi. Hij slaagde erin om met zwart de elfde partij naar zich toe te trekken en kwam zo op de benodigde 7½ punten waardoor zijn puntentotaal niet meer ingehaald kon worden. Behalve dat hij opnieuw een aanval op zijn titel wist af te slaan, kon hij 60 procent van het totale prijzenfonds van de 2 miljoen euro op zijn bankrekening laten bijschrijven. De algemene opinie is wel dat Nepomniachtchi na de dramatische zesde partij het hoge niveau dat hij in de eerste vijf partijen en bijvoorbeeld tijdens het kandidatentoernooi heeft weten te behalen, niet meer kon waarmaken. Op een of andere manier was hij geknakt nadat hij de zeeslang had verloren. Ik las wel dat sommige commentatoren het idee hadden dat ook Carlsen gesloopt was na deze hectische partij die maar liefst zeven uur en drie kwartier duurde. Er werden beelden naar voren gehaald waarin hij tijdens een partij soms zijn hoofd half op de tafel had gelegd om wat slaap in te halen…

Niettemin leek vooral de uitdager niet meer in zijn spel te komen. Hij kreeg ook niet het stellingstype op het bord waar hij zo goed in is. Dat liet Carlsen doorschemeren: hij probeerde geen vuistgevechten met “Nepo” aan te gaan, maar liefst zo saai mogelijke stellingen op het bord te zetten. Daarin kon hij – zoals bleek in deze tweekamp – zijn strategische surplus aan kwaliteiten en superieure eindspeltechniek etaleren. Op de toernooisite van de Fide stond er het volgende.

Carlsen was asked at the press conference what he thought helped him dominate the match:

“In simple positions I make very few mistakes. A few times the position was very complicated, we both made mistakes, but he made the last one.”

Chess.com kwam met dit commentaar nadat de partij was beëindigd:

“The Norwegian superstar has now won one more match than the first champion Wilhelm Steinitz and the fourth champion Alexander Alekhine did. If we include ties, only two former world champions managed to win six matches: second world champion Emanuel Lasker and 13th world champion Garry Kasparov. The latter’s win against GM Nigel Short in 1993 was the last time someone won a match with a margin bigger than three points”.

VERLOOP VAN DE PARTIJ
Vandaag werd de discussie in de Spaanse opening losgelaten en kwam er de Italiaanse Giuoco Piano op het bord. Dat werd uiteraard weer een loopgravenduel waarin beide spelers hun best deden hun stukken naar optimale velden te spelen. Carlsen deed geen gekke dingen en had eigenlijk rond de negentiende zet, toen hij 19… d5 speelde, de stelling helemaal genivelleerd. Nepomniachtchi zag echter zijn kans schoon om te compliceren met 20.d4. Ineens stond daar een “zenuwenblokje” met vier pionnen op de vier centrumvelden op het bord:

Dan zou je denken dat er nu – nog voor de jaarwisseling – vuurwerk zou ontstaan. En inderdaad: er kwamen complicaties die door de wereldkampioen heel goed waren ingeschat. Even later stond het zo:

Zwarts toren is op het wat merkwaardige veld f4 terecht gekomen. En daar wilde de witspeler van profiteren, maar hij had de gevolgen van zijn actie niet goed ingeschat. Sterker nog: zijn volgende zet 23. g3? bleek een regelrechte blunder te zijn. Carlsen offerde met 23…dxe3!! een kwaliteit en daarmee kreeg hij een onweerstaanbare aanval. Die behandelde hij wat te voorzichtig (hij had snel kunnen winnen…) maar uiteindelijk stuurde hij aan op een vrijwel gewonnen toreneindspel. En zoiets kun je de wereldkampioen wel toevertrouwen. Er volgden een reeks zeer nauwkeurige zetten waardoor Nepomniachtchi zich gedwongen voelde om na zwarts 49^e zet zijn koning om te leggen. Net nadat de witspeler had opgegeven volgde er een bescheiden applausje voor de titelhouder dat hier op beeld is vastgelegd.

ANALYSE

Nepomniachtchi, Ian – Carlsen, Magnus
1. e4 e5
Carlsen blijft zijn matchstrategie trouw: 1.e4 wordt steevast met 1.. .e5 beantwoord.
2. Pf3 Pc6 3. Lc4
Geen Spaanse opening dit keer. Kennelijk hadden de secondanten bepaald dat er te weinig te halen viel.
3…Pf6 4. d3 Lc5 5. c3 d6
De laatste jaren is deze variant enorm populair geworden onder de wereldtop.
6. O-O a5

Dit is in de vele varianten die mogelijk zijn in de Giuoco Piano. In volgorde van het aantal gespeelde partijen in mijn database de meest gespeelde alternatieven: 6…O-O; 6…a6; 6…Lg4; 6…h6; 6…Lb6; 6…Le6 en 6…De7.
7. Te1
Het aantal mogelijkheden, zetverwisselingen e.d. is in dit type stellingen talrijk. Omdat er zoveel verschillende ideeën zijn, valt de schijnbare overzichtelijke structuur toch heel lastig te behandelen. Ik kom er meer en meer achter dat alleen de absolute wereldtop weet wat ze aan het doen zijn. Een vraag die ik mezelf wel eens gesteld heb: wanneer speel je met wit h2-h3 (en met zwart …h7-h6) en wanneer juist niet? Een andere kwestie die zich ook aandient: wanneer is Le3 goed voor wit (en …Le6 voor zwart)? En als de lopers geruild worden op respectievelijk e3 of e6? Neem je dan met een stuk terug (bij voorkeur de toren) of met de pion (fxe3 of …fxe6). Al dit soort verschillende beslissingen zijn vaak gespeeld, slaat u daar de database maar op na. Tot slot nog een ander vraagstuk dat ik ook al regelmatig onder ogen kreeg: wit speelt Lc4-b3 om na …Le6 de loper te onttrekken aan de ruil met Lb3-c2. Maar even later zie je die loper ineens weer terugkeren naar b3 want er is kennelijk iets substantieels veranderd aan de stelling dat die ruil plotseling gunstig is voor wit. Wie het weet mag het zeggen!
Hier wordt 7. a4 O-O 8. Lg5 h6 9. Lh4 g5 10. Lg3 Kg7 ook regelmatig gespeeld.
7…La7 8. Pa3 h6 9. Pc2 O-O
Maar grappig genoeg is dit al een nieuwtje.
10. Le3N
En dat is ten opzichte van een partij Saric-Yankelevich, 2020 die als enige bekend was met deze stelling. Daar werd 10. a4 gespeeld
10…Lxe3 11. Pxe3
Dit ziet er allemaal heel logisch uit. Het paard staat op e3 machtig mooi, het kan naar zowel d5 als ooit (na voorbereiding met een keer Pf3-h4) naar f5.
11…Te8
Carlsen blijft heel rustig en speelt logische, gezonde zetten.vOok 11…a4 kwam in aanmerking, hoewel wit dan verder kan gaan met 12. b4 axb3 13. axb3 Le6 14. De2 dat wit misschien bepaalde perspectieven biedt.
12. a4 Le6 13. Lxe6
Een idee dat ik nog even tegenkwam in de analyse van de livestream op Chess24 en Chess.com, was om zwart te verleiden op c4 te ruilen en dan met de pion terug te nemen. Men vond de structuur na 13. Dc2 Lxc4 14. dxc4 mogelijkheden bieden voor wit om op winst te spelen. Het grote voordeel is dat wit natuurlijk flink grip heeft op de witte velden d5 en f5 en dat hij mogelijk ook met b2-b4 kan gaan werken of eventueel zelfs ooit met c4-c5.
13…Txe6 14. Db3 b6
Natuurlijk blijft hij normale zetten produceren. Een soort pionoffer met 14…Dd7 ligt natuurlijk niet voor de hand als je met 3-0 voorstaat in een match maar het lijkt te kunnen voor zwart. Na 15. Dxb7 Tb8 16. Da6 d5 [16…Txb2 17. Tab1 Txb1 18. Txb1 lijkt alleen maar in wits voordeel uit te pakken, hoewel er hier ook niets aan de hand is voor zwart na 18…d5] 17. exd5 Pxd5 18. Tab1 (zie analysediagram)
en zwart kan er nu met 18…Pd4!? een enorme heksenketel van maken die gunstig lijkt uit te pakken voor hem. Bijvoorbeeld: 19. Pxe5!? [Hier verliest 19. Dc4? al zo’n beetje want na 19…Pxf3+ 20. gxf3 Tg6+ 21. Kh1 Pxe3 22. Txe3 (22. fxe3 Dh3-+) 22…Dh3 23. Tg1 Txb2-+ staat zwart al op winst.] 19…Pf3+!? 20. gxf3 Txe5 en zwart heeft de betere papieren vanwege wits verzwakte koningsstelling.
15. Tad1 Pe7 16. h3 Dd7
In de analyses die ik sporadisch een paar momenten kon volgen zag ik steeds een zwart paard op g6 terechtkomen. Dat kon hier natuurlijk ook met 16…Pg6.
17. Ph2
Dat was wits bedoeling van zijn vorige zet. Het paard streeft naar g4.
17…Td8
Zwart volgt zijn speelplan: het doorzetten van … d6-d5.
18. Phg4 Pxg4 19. hxg4 d5
Een belangrijk moment in de partij. Als zwart dit straffeloos kan doen zal de muziek snel uit de stelling gehaald worden door de ruil van alle zware stukken over de d-lijn. Dus wat had Nepo hierop klaarliggen?
20. d4!?
Dat dus! Complicaties, dat is ook precies waar hij goed in is.
20…exd4 21. exd5
Dit was zijn idee. Na 21. Txd4 moet wit benen maken om de pion die hij tijdelijk verliest weer te heroveren. Dat lukt met 21…Txe4 22. Txe4 dxe4 23. Td1 De8 24. Txd8 Dxd8 25. Dc4 maar een echte winstpoging is het niet.
21…Te4!
Tot dusver heeft hij alles onder controle. Nu zou 21…Pxd5? een ernstige blunder zijn vanwege 22. Txd4 (zie analysediagram)
en de vreselijke penning over de d-lijn kost zwart materiaal. 22…c5 [22…c6 23. Ted1] 23. Td2+- waarna zwart definitief beslissend materiaal moet inleveren. [Na 23. Txd5 heeft zwart nog 23…Txe3 24. Ted1 Te1+ 25. Txe1 Dxd5 26. Dxb6 maar wit heeft een waardevolle pion buitgemaakt waardoor hij uitstekende winstkansen zou krijgen.] 22. Dc2
Na 22. cxd4 Pxd5 staat er een stelling met een geïsoleerde pion op het bord waarin zwart zeker niet minder staat. Hetzelfde na 22. Txd4 Txd4 23. cxd4 Pxd5 hoewel zwart nog even niet in het kinderachtige trucje trappen na 24. Pxd5 Dxd5 25. Te8+ Kh7 [25…Txe8?? 26. Dxd5] 26. Dd3+ g6 27. Txd8 Dxd8 28. d5 met een totaal gelijke stelling.
22…Tf4
Carlsen heeft scherp gerekend want de toren staat hier op een merkwaardig veld.
23. g3?
Heeft hij gedacht dat de titelverdediger zich hier heeft vergist? Hij had genoegen moeten nemen met de stelling na 23. Txd4 Txd4 24. cxd4 Pxd5 25. Pxd5 Dxd5 26. Dxc7 Dxd4 27. b3 met een gelijke stelling waar voor wit niets te halen valt.
23…dxe3!!
Een prachtige combinatie waarmee zwart een kwaliteit offert in ruil voor een scherpe koningsaanval. Nepomniachtchi zou deze voortzetting hoogstwaarschijnlijk ook met zwart onmiddellijk gespeeld hebben. Hij staat bekend om zijn tactisch vernuft maar nu met de andere kleur en duidelijk niet in goeden doen, vergaloppeert hij zich vreselijk.
24. gxf4
Er was geen alternatief want na 24. Txe3 Txg4 staat hij domweg een stuk achter.
24…Dxg4+ 25. Kf1 Dh3+
26. Kg1
Hier is 26. Ke2 ook afschuwelijk voor wit na 26…exf2 27. Tf1 Pf5 dreigt niet alleen …De3# maar opent tegelijkertijd de e-lijn en daarnaast valt ook …Pg3+ ook niet meer te pareren.
26…Pf5?!
Een smetje op een verder door Carlsen bijna vlekkeloos gespeelde partij. Alle engines sloegen hier flink uit omdat zwart na 26…exf2+ 27. Dxf2 Td6! bij de hand heeft en daarmee is de dodelijke dreiging …Tg6+ gecreëerd. Daar valt niets tegenin te brengen.
27. d6
Nepo zag de dreiging wel en haalt hem er zo uit. Maar de partij redt hij er niet mee.
27…Ph4
Nauwkeuriger wa 27…Dg4+ 28. Kf1 cxd6 maar dat is machinetaal. Want dat de stelling na 29. fxe3 Te8 30. Df2 Te6 helemaal uit is, gaan wij als mensen even met onze ogen knipperen.
28. fxe3 Dg3+
Minder voor de hand ligt 28…Txd6 omdat de aanvaller altijd zoveel mogelijk stukken op het bord wil houden. De afwikkeling met 29. Txd6 Pf3+ 30. Kf2 Dh2+ [Vooral niet 30…Pxe1?? 31. Td8#] 31. Kxf3 Dxc2 32. Td8+ Kh7 ga je als zwartspeler liever niet in als dat niet nodig is. Twee torens zijn soms sterker dan een dame, maar hier is dat echter (nog) niet het geval.
29. Kf1
29…Pf3!
Met 29…Txd6 30. Txd6 cxd6 31. Df2 zou zwart zijn voordeel verspelen.
30. Df2
Hij moet …Dg1+ uit de stelling halen. Want na bijvoorbeeld 30. dxc7?? mag zwart matgeven met 30…Dg1+ 31. Ke2 Dg2#.
30…Dh3+
31. Dg2
Het dame-eindspel na 31. Ke2 Pxe1 32. Kxe1 Txd6 33. Txd6 Dh1+ 34. Ke2 cxd6 is ook kansloos voor wit.
31…Dxg2+ 32. Kxg2 Pxe1+ 33. Txe1 Txd6
Na alle schermutselingen heeft zwart een toreneindspel met een dikke pluspion op het bord gekregen. Dat is zeker tegen Carlsen met zijn fantastische techniek geen lolletje.
34. Kf3
Passief verdedigen met 34. Te2 Td1 is geen optie en zeker niet voor de witspeler onder deze omstandigheden.
34…Td2 35. Tb1 g6 36. b4 axb4
37. Txb4
Wit heeft nu – behalve zijn minuspion – ook nog een versplinterde pionnenstructuur . Maar in elk geval heeft hij zijn toren weten te activeren. 37. cxb4 Ta2 kost nog een pion.
37…Ta2 38. Ke4
Na 38. Tc4 antwoordt zwart heel nuchter met 38…c5. Het handhaven van de koning op de koningsvleugel biedt geen soelaas. Na bijvoorbeeld 38. Kg4 Ta3 39. Tc4 c5 40. f5 g5 zal Carlsen dit varkentje ook wel gewassen hebben.
38…h5
Dit is zijn pluspion, dus die moet straks het werk doen.
39. Kd5
Nepo verbrandt definitief alle schepen achter zich, maar wat kon hij anders? De koning had in de buurt van zwarts h-pion moet blijven maar het lijdt geen twijfel dat Carlsen dan ook zijn zaakjes voor elkaar zou krijgen.
39…Tc2 40. Tb3 h4
Het is duidelijk dat die rakker op de h-lijn heel lelijk gaat doen.
41. Kc6 h3 42. Kxc7 h2 43. Tb1 Txc3+ 44. Kxb6
Nu mag Magnus het elegant afmaken. 44. Kd7 Txe3 45. Kc6 f6 gevolgd door …g5 is ook helemaal uit.
44…Tb3+! 45. Txb3 h1=D 46. a5
Zo’n stelling kan heel bedriegelijk zijn. Als wit zijn toren achter die vrijpion krijgt en met de pion naar voren kan stomen, kan het nog heel vervelend worden voor zwart. Maar voor Carlsen gelden dit soort bespiegelingen niet. Hij weet exact wat hij moet doen en hoe hij de tegenkansen kan ontmantelen.
46…De4!
Hiermee dreigt hij …De6+ met torenwinst. Dus eventuele vestingen zit er niet in.
47. Ka7
47. Tb5 Dxe3+ 48. Kb7 De8 49. Tb6 De4+ en nu moet de koning voor zijn eigen pion gaan staan. Daarmee is eventueel gevaar voor zwart geweken. 50. Ka7 [Veld b8 is het niet voor de koning: 50. Kb8 Dxf4+ 51. Kb7 De4+ 52. Kb8 De5+ en nu vliegt pion a5 van het bord.] [50. Kc8 Da8+ wint ook a5.] [50. Tc6 Db4+ 51. Ka6 en hier staat de koning ook voor de pion.] 50…Kf8 51. a6 Ke7 en de koning helpt mee om de partij te beëindigen.
47…De7+ 48. Ka8
48…Kg7!
Je zult even verslappen en hier even een schaakje geven met 48…De8+?? 49. Tb8 en nu wint wit!
49. Tb6
Ook na 49. Tb7 Dd8+ valt a5.
49…Dc5
En hier zette Nepomniachtchi de klok stil, waarna er voorzichtig geklapt begon te worden.
0-1