Krantenrubrieken weekend 22 januari 2022
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Sporen van AlphaZero
Vrijdag organiseerde het Tata-toernooi een livestreamconferentie over het gebruik van kunstmatige intelligentie in de industrie en in het schaken. De naam van de livestream was The Game Changer. Je denkt dan meteen aan het boek Game Changer uit 2019 over het revolutionaire schaakprogramma AlphaZero, en dat was ook de bedoeling. Natasha Regan, die dat boek samen met Matthew Sadler schreef, was een van de sprekers op de conferentie van Tata Steel.
AlphaZero was revolutionair doordat het zichzelf schaken had geleerd. Eerdere schaakprogramma’s waren gevoed met menselijke inzichten, maar AlphaZero kreeg alleen de spelregels en leerde schaken door bliksemsnel miljoenen partijen tegen zichzelf te spelen.
AlphaZero was ook revolutionair doordat het op eigen kracht strategieën ontwikkelde waar mensen iets van konden leren. Schijnbaar lichtvaardige pionoffers, snelle wisseling van strijdtoneel, opmars van de h-pion; al die dingen bestonden natuurlijk ook in mensenpartijen, maar niet in de extreme en verbluffend effectieve vorm die AlphaZero liet zien.
Topspelers, Magnus Carlsen voorop, bestudeerden de partijen van AlphaZero. Jorden van Foreest, die Carlsens secondant was bij de laatste tweekamp om het wereldkampioenschap, zal dat ook hebben gedaan.
In de vierde ronde van het Tata-toernooi speelden ze tegen elkaar. Het was een prachtig gevecht. Je kunt je als toeschouwer natuurlijk makkelijk iets inbeelden. Niet alle frivool ogende pionoffers op lange termijn en ook niet iedere lange mars van de h-pion danken we aan AlphaZero. Maar toch, ik meende in Jordens spel sporen van de geniale machine te zien.
Het bleef natuurlijk een mensenpartij, met tegen de tijdcontrole zwaarwegende fouten. „Een krankzinnige partij, mijn hoofd deed pijn van het rekenen”, zei Van Foreest na afloop.
Magnus Carlsen – Jorden van Foreest, Tata Steel Masters Wijk aan Zee 2022
1. Pf3 d5 2. g3 g6 3. Lg2 Lg7 4. d4 Pf6 5. 0-0 0-0 6. c4 c6 7. b3 Lf5 8. Lb2 Pbd7 9. e3 Pe4 10. Pc3 Pxc3 11. Lxc3 Le4 12. De2 e6 13. Tfd1 a5 14. Lf1 Lxf3 15. Dxf3 Pc5 16. Le1 Pe4 17. Ld3 f5 18. Tac1 g5 19. De2
Wit wil met f2-f3 het paard verdrijven.
19…g4
Strategisch juist, maar de zet heeft zware consequenties.
20. Lxe4 fxe4
Zwart offert liever een pion dan na 20…dxe4 21. d5 toe te laten.
21. Dxg4 De8 22. cxd5 exd5 23. Tc5 h5 24. Dh3 Df7 25. Dg2 a4 26. b4 Dd7 27. b5 h4 28. Tdc1 Tf6 29. bxc6 bxc6 30. g4 h3
Een tweede pionoffer. Hij moet vermijden dat wit zich met h2-h3 beveiligt.
31. Dxh3 Taf8 32. Dg2 Tg6 33. g5 Tf5
Beter was de manoevre Tf8-f3-h3.
34. h4 Lf8 35. T5c2 Le7 36. Tb2 Lxg5
Het verkeerde stuk. Na 36…Tfxg5 37. hxg5 Txg5 zou zwart met dame tegen twee torens met nauwkeurig spel remise kunnen maken.
37. Kf1 Da7
38. Dg4
Met 38. Ke2 kon wit beslissend voordeel krijgen. Na 38…Da6+ 39. Kd1 is zijn koning veilig en hij wint zwarts loper.
38…Da6+ 39. Kg1
Na 39. Te2 (misschien wits oorspronkelijke bedoeling) Dc8 krijgt zwart een winnende aanval.
39…Tg7 40. Tb8+
Niet 40. Dxf5, want dan gaat wit na 40…Lf4+ mat.
40…Ld8 41. Txd8+ Tf8 42. Txf8+ Kxf8 43. Lb4+ Kg8 44. Dxg7+ Kxg7 45. a3
Wit verloor zijn dame, maar hij heeft een vesting.
45…Kg6 46. Kg2 Kh5 47. Th1 c5 48. Lxc5 Dg6+ 49. Kf1 Da6+ 50. Kg2 Dg6+ 51. Kf1 Da6+ 52. Kg2 Remise
Partij in viewer:
Bij Magnus Carlsen loopt na zijn wereldtitel nog wat stroefjes
Het beste jaar uit de carrière van Magnus Carlsen was 2019. Bevrijd van de stress van een maar net goed afgelopen WK-tweekamp tegen Fabiano Caruana won hij acht toernooien op rij en bleef hij 79 partijen lang ongeslagen. Hij sloot in stijl af door in de laatste decemberweek in Moskou de wereldtitels in het rapid- en blitzspel te heroveren.
Na het overtuigende WK-succes ten koste van Ian Nepomniasjtsji hield ik er rekening mee dat 2022 een nieuw topjaar voor Carlsen zou worden. Dat is nog steeds mogelijk, maar de voortekenen zijn niet onverdeeld gunstig. Bij het WK rapid en blitz in Warschau viste hij na een veelbelovend begin achter het net en ook in Wijk aan Zee gaat niet alles naar wens.
Carlsens positiespel en techniek zijn indrukwekkend als vanouds, maar zijn tactische slagvaardigheid voldeed in de eerste vijf ronden niet aan de standaard die hij zich zelf heeft opgelegd. Tegen Jesipenko en Grandelius miste hij goede mogelijkheden die hij in topvorm achteloos zou hebben benut.
Ook tegen Jorden van Foreest kon Carlsen in wederzijdse tijdnood winnen, al zou hij dan te veel hebben gekregen. Het enerverende gevecht, waarin Van Foreest zich van zijn beste zijde liet zien, kreeg de uitslag die het verdiende.
Carlsen – Van Foreest
1.Pf3 d5 2. g3 g6 3. Lg2 Lg7 4. d4 Pf6 5. 0-0 0-0 6. c4 c6 7. b3 Lf5 8. Lb2 Pbd7 9. e3 Pe4 10. Pc3 Pxc3 11. Lxc3 Le4 12. De2 e6 13. Tfd1 a5 14. Lf1 Lxf3 15. Dxf3 Pc5 16. Le1 Pe4 17. Ld3 f5 18. Tac1 g5 19. De2 g4 20. Lxe4 fxe4!
Een correct pionoffer. Na 20 … dxe4? 21. d5 Dd7 22. dxc6 Dxc6 23. c5 heeft wit groot voordeel.
21. Dxg4 De8 22. cxd5 exd5 23. Tc5 h5 24. Dh3 Df7 25. Dg2 a4 26. b4 Dd7 27. b5 h4 28. Tdc1 Tf6 29. bxc6 bxc6 30. g4 h3!
Ten koste van een tweede pion verhindert zwart de consoliderende zet 31.h3.
31. Dxh3 Taf8! 32. Dg2
32 …Tg6
Niet slecht, maar ook 32 … Th6 kwam zeer in aanmerking. Wit zou het fout kunnen doen met 32 … Th6 33. Kf1 Th4 34. Ke2? (correct is 34. h3) 34 … Txg4 35. Dh3 Tf6 36. Txc6 Th6! 37. Txh6 Db5+ en zwart wint.
33. g5 Tf5 34. h4 Lf8 35. T5c2 Le7 36. Tb2 Lxg5
Na 36 … Tfxg5! 37. hxg5 Txg5 38. Dxg5 Lxg5 zou een remiseslot zeker zijn geweest. Nu krijgt wit een kans.
37. Kf1 Da7
38. Dg4?
Wit kan winnen met 38. Ke2 Da6+ 39. Kd1 Dd3+ 40. Td2 Db5 41. Dg4!
38 … Da6+ 39. Kg1!
Helaas voor zwart ontwijkt wit de valstrik 39. Te2 Dc8! met de dreiging 40 … Txf2+.
39 … Tg7 40. Tb8+ Ld8 41. Txd8+ Tf8 42. Txf8+ Kxf8 43. Lb4+ Kg8 44. Dxg7+ Kxg7 45. a3 Kg6 46. Kg2 Kh5 47. Th1 c5 48. Lxc5 Dg6+ 49. Kf1 Da6+ 50. Kg2 Dg6+ 51. Kf1 Da6+ 52. Kg2
Remise.
Partij in viewer:
TSCT 2022
Het TataSteel Chess Tournament 2022 is in volle gang, volgende week zondag is de slotdag. De organisatie heeft in de aanloop lang geprobeerd om de traditionele succesformule te handhaven maar uiteindelijk moest men toch het hoofd buigen voor de pandemie. En dus krijgen we alleen het neusje van de zalm, de grootmeestergroepen, en niet dat grote lichaam van die duizenden schakers uit alle windstreken. Natuurlijk is de bezetting van hoge kwaliteit. De verrassende winnaar van vorig jaar Jorden van Foreest verdedigt zijn titel tegen onder anderen wereldkampioen Magnus Carlsen. Beiden begonnen dit mooiste schaaktoernooi sterk en bevonden zich in de kopgroep. Jorden heeft sinds vorig jaar een definitieve keuze gemaakt voor een profcarrière. Hij krijgt meer uitnodigingen, beter startgeld en heeft inmiddels enkele sponsors erbij gekregen. Ook was hij secondant van Carlsen in zijn laatste WK-match en dat geeft al aan dat het originele spel van Jorden opvalt en indruk maakt. Dus was hun onderlinge strijd in de vierde ronde in verschillende opzichten veelbelovend en aan die hoge verwachting werd voldaan.
M. Carlsen – J. van Foreest
1.Pf3 d5 2.g3 g6 3.Lg2 Lg7 4.d4 Pf6 5.0-0 0-0
Een symmetrische opbouw, dat lijkt in het voordeel van Carlsen die heer en meester is op de vierkante centimeter terwijl Jorden opbloeit bij de verrassingen van de jungle.
6.c4 c6 7.b3 Lf5 8.Lb2 Pbd7 9.e3 Pe4
Dat kan, maar zwart had ook de gelegenheid om met 9…dxc4 10.bxc4 e5! 11.Pxe5 Pxe5 12.dxe5 Pg4 de pion terug te winnen met gelijkwaardig spel.
10.Pc3 Pxc3 11.Lxc3 Le4 12.De2 e6 13.Tfd1 a5 14.Lf1 Lxf3
Een bekende ruil die nu moet want anders komt Pd2 en zit Le4 in bewegingsnood. Het loperpaar heeft in deze pionnenstructuur geen extra kracht.
15.Dxf3 Pc5 16.Le1 Pe4 17.Ld3 f5 18.Tac1 g5!?
Origineel gespeeld en ook begrijpelijk, zwart wil het komende f3 tegengaan zodat Pe4 kan blijven staan. Een geheel andere voortzetting is 18…Tf7 19.De2 Lf8 20.f3 Pf6 21.Lc3 Lb4 en zwart heeft gelijkwaardig spel. Na de tekstzet krijgt wit het voordeeltje waar hij op uit was.
19.De2 g4 20.Lxe4 fxe4!
Goed gezien, beter een pion geofferd voor vrij stukkenspel dan met 20…dxe4 21.d5 een structureel slechtere stelling te moeten verdedigen. Dankzij de betere loper en de witte gaten op de koningsvleugel heeft zwart compensatie zoals blijkt na
21.Dxg4 De8 22.cxd5 exd5 23.Tc5
Valt a5 aan maar beter was toch direct 23.b4 axb4 24.Lxb4 Tf6 25.Tc2 en wit kan de basis van formatie b7 gaan aanvallen. Jorden heeft goed ingeschat dat de pluspion voorlopig geen gewicht in de schaal legt.
23…h5 24.Dh3 Df7
Een slimme manier om a5 te dekken: de tegenaanval op f2.
25.Dg2 a4 26.b4 Dd7 27.b5 h4 28.Tdc1 Tf6
Dat zat er de hele tijd in: zwart dekt c6 van opzij en Tf6 doet goed mee met activiteiten op de koningsvleugel. Hier begon de tijd een rol te spelen, beiden hadden nog zo’n 20 minuten tot zet 40, de eerste tijdcontrole. En de stelling wordt nu snel complexer.
29.bxc6 bxc6 30.g4
De meeste spelers zouden nu met 30…Lf8 31.T5c2 Tb8 voor de maximale activiteit van de zwarte stukken gaan. Tenslotte staat zwart een pion achter. Maar Jorden offert nog een pion voor nog meer spel!
30…h3?! 31.Dxh3 Taf8 32.Dg2 Tg6 33.g5 Tf5 34.h4 Lf8 35.T5c2 Le7 36.Tb2 Lxg5?!
Speelde Jorden op winst? Met het voor de hand liggende 36…Txg5 37.hxg5 Txg5 zou de remisemarge groot worden omdat beide koningen moeilijk zijn te verdedigen.
37.Kf1 Da7 38.Dg4?
Hiermee laat Carlsen de winst glippen maar beide spelers zaten in tijdnood en dan is het uiterst moeilijk om te zien dat na 38.Ke2 Da6+ 39.Kd1 de witte koning veilig staat.
38…Da6+ 39.Kg1 Tg7 40.Tb8+ Ld8!
Eerste tijdcontrole gehaald en de partij eindigt nu geforceerd
41.Txd8+ Tf8 42.Txf8+ Kxf8 43.Lb4+ Kg8 44.Dxg7+ Kxg7 45.a3 Kg6 46.Kg2 Kh5 47.Th1 c5 48.Lxc5 Dg6+ 49.Kf1 Da6+ 50.Kg2 Dg6+
remise. Mooie vechtpartij waarin Jorden zonder vrees zijn gelauwerde tegenstander bestreed. Dit lijkt de aangewezen manier om het precisie-spel van Carlsen te beantwoorden maar dat vereist wel moed en slagvaardigheid.
Partij in viewer:
Superdik toernooiboek over Tata Steel Chess 2021
Net als vorig jaar zijn bezoekers niet welkom bij Tata Steel Chess in Wijk aan Zee. Vervelend voor wie graag de sfeer had willen proeven, maar voor het volgen van de partijen is het geen probleem. Sterker nog, dat gaat thuis een stuk beter, waarbij verschillende websites ook nog deskundig commentaar aanbieden. En wie overdag geen tijd heeft kan na afloop van de ronde online alle partijen naspelen, ook vaak met commentaar. Een stuk beter dan in de vorige eeuw: toen moest je daarvoor maanden wachten tot het toernooiboek verschenen was. Met de opkomst van internet verdween het verschijnsel toernooiboek, tot verdriet van sommige liefhebbers. Maar er is voor hen goed nieuws: deze maand verscheen er een boek over Tata Steel Chess 2021! Het maken ervan duurde dus bijna een jaar, maar daar is een goede reden voor: de Britse grootmeester Daniel Fernandez heeft alle partijen zo uitgebreid geanalyseerd, dat het beperken van de omvang tot ‘slechts’ 749 pagina’s al een prestatie is. Niet echt een boek om in bed te lezen zo, wel om met bord en stukken erbij in de studeerkamer de partijen na te spelen. Zelf heb ik ook nog een kleine bijdrage aan het boek geleverd: twee van de rondeverslagen zijn van mijn hand. Het plan is om ook over het huidige toernooi een boek uit te brengen, hopelijk blijkt er een markt voor te zijn en wordt het (opnieuw) een traditie. Uit het huidige toernooi een in Reinderman aan zet al gedeeltelijk besproken partij waarin de winnaar van vorig jaar de favoriet van dit jaar op remise hield.
Carlsen – Van Foreest
1.Pf3 d5 2.g3 g6 3.Lg2 Lg7 4.d4 Pf6 5.0–0 0–0 6.c4 c6 7.b3
Carlsen gaat voor een rustige dubbelfianchetto en vermijdt zo theoretische verrassingen.
7…Lf5 8.Lb2 Pbd7 9.e3 Pe4 10.Pc3 Pxc3 11.Lxc3 Le4 12.De2 e6 13.Tfd1 a5 14.Lf1 Lxf3 15.Dxf3 Pc5 16.Le1 Pe4 17.Ld3 f5 18.Tac1 g5!?
“Als ik langzaam speel word ik positioneel doodgedrukt” verklaarde Jorden na afloop.
19.De2 g4!? 20.Lxe4 fxe4!
20…dxe4 21.d5 zou erg goed voor wit zijn. In de partij wint hij een pion, maar zwart krijgt goed spel op de koningsvleugel.
21.Dxg4 De8 22.cxd5 exd5 23.Tc5 h5 24.Dh3 Df7 25.Dg2 a4 26.b4 Dd7 27.b5 h4 28.Tdc1 Tf6 29.bxc6 bxc6 30.g4 h3!?
Na 30…Taf8 31.h3 is het moeilijk om verder te komen op de koningsvleugel
31.Dxh3 Taf8 32.Dg2 Tg6 33.g5 Tf5 34.h4 Lf8 35.T5c2 Le7 36.Tb2 Lxg5? 37.Kf1! Da7
38.Dg4?
Met 38.Ke2 brengt wit de koning in relatieve veiligheid, waarna hij op g5 gewoon een stuk wint. Daarom was 36…Txg5 beter geweest.
38…Da6+! 39.Kg1
Omdat 39.Te2? Dc8! 40.hxg5 Txf2+! 41.Txf2 Dxg4 zelfs wint voor zwart. In de partij blijft er een remisestelling over.
39…Tg7 40.Tb8+ Ld8 41.Txd8+ Tf8 42.Txf8+ Kxf8 43.Lb4+ Kg8 44.Dxg7+ Kxg7 45.a3 Kg6 46.Kg2 Kh5 47.Th1 c5 48.Lxc5 Dg6+ 49.Kf1 Da6+ 50.Kg2 Dg6+ 51.Kf1 Da6+ 52.Kg2 remise
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
In Wijk aan Zee zijn de eerste ronden van het Tata Steel Tournament gespeeld.
Winnaar van vorig jaar, Jorden van Foreest, hield wereldkampioen Magnus Carlsen in de vierde ronde op remise. Een boeiende partij om na te spelen.
Magnus Carlsen – Jorden van Foreest
1. Pf3 d5 2. g3 g6 3. Lg2 Lg7 4. d4 Pf6 5. 0–0 0–0 (Een symetrische Koningsfianchetto.) 6. c4
c6 7. b3 Lf5 8. Lb2 Pbd7 9. e3 Pe4 10. Pc3 Pxc3 11. Lxc3 Le4 12. De2 e6
13. Tfd1 a5! 14. Lf1 (Carlsen wil zijn paard van f3 kunnen spelen zonder de lopers te ruilen.)
14… Lxf3 15.Dxf3 Pc5 16. Le1 Pe4 17. Ld3 f5 18. Tac1 (Nauwkeuriger is 18. De2 om de f-pion te kunnen spelen. De zet 18. … c5 lijkt dan lastig voor wit.) 18… g5!? (Juist tegen de wereldkampioen moet er origineel gespeeld worden.) 19. De2 (Te overwegen viel om 19. h3 te spelen om de 19e zet van zwart te ontkrachten.) 19… g4 (Tegen f2-f3 gericht.) 20. Lxe4 fxe4 (Omdat 20. … dxe4 wegens 21. d5 niet mogelijk is, moet Van Foreest zijn g-pion geven. Dit is geen fout maar een doel geweest om compensatie te creëren via f-lijn op de koningsvleugel.) 21. Dxg4 De8 22. cxd5 exd5 23. Tc5 h5
24.Dh3 Df7 (Beter is hier 24. … b6! om eerst de damevleugel wat te beveiligen.) 25. Dg2 a4
26. b4 Dd7 27. b5 h4 28. Tdc1 Tf6! (Nodig voor verdediging zwakte op c6 en op kan snel op de koningsvleugel worden ingezet met bijvoorbeeld Th6.) 29. bxc6 bxc6 30. g4 h3 31. Dxh3 Taf8 32.Dg2 Tg6 33. g5 (Carlsen speelt zijn zwakke pionnen op waardoor deze sterker worden.) 33… Tf5 34. h4 Lf8 35.T5c2 Le7 36.Tb2 (In tijdnood wordt de beste voortzetting gemist. De witte koning had van de g-lijn moeten worden gespeeld.) 36… Lxg5?
(Veel beter is hier 36. … Tfxg5 37. hxg5 Txg5.)
37. Kf1 Da7? (37. … Dd6 was noodzakelijk.) 38. Dg4? (Maar ook de wereldkampioen laat een steek vallen. Met 38. Ke2!, zodat de witte koning niet meer naar de g-lijn moet worden gespeeld, had een stuk en waarschijnlijk de partijwinst opgeleverd.) 38… Da6+ 39. Kg1 Tg7! 40. Tb8+ Ld8 41. Txd8+ Tf8 42. Txf8+ Kxf8 43 .Lb4+ Kg8 44. Dxg7+ Kxg7 45. a3 Kg6 46. Kg2 Kh5 47. Th1 c5 (Van Foreest geeft graag een pion voor positionele compensatie.) 48. Lxc5 Dg6+ 49. Kf1 Da6+ 50. Kg2 Dg6+ 51. Kf1 Da6+ 52. Kg2 en de grootmeesters besloten tot remise.
Partij in viewer:
Er is niets mis mee, en het is ook absoluut geen punt van kritiek (het is een mooie partij), maar ik vind het bijzonder dat in alle (!) rubrieken dezelfde partij, Carlsen-van Foreest, wordt gepresenteerd. Zou dit een unicum zijn?
Grappig, alle rubrieken laten dezelfde partij zien!