Krantenrubrieken weekend 17 september 2022
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Firouzja zoekt risico’s
Zelfs Elon Musk bemoeide zich met het veronderstelde bedrog bij de Sinquefield Cup, met een theorietje over de intieme lichaamsholte waarin digitale speeltjes verstopt kunnen worden. Frederic Friedel, de oprichter van de firma Chessbase, houdt zich al heel lang op een serieuze manier bezig met de bestrijding van wat ik maar computerbedrog noem, met de kanttekening dat die ‘computer’ zo klein kan zijn als een kralensnoertje in een lichaamsholte.
Op chessbase.com schreef Friedel dat hij eens een bevriende expert in electronische communicatie had meegenomen naar een toptoernooi en een WK-match. Die vriend zag de uitgebreide veiligheidsmaatregelen, schrok hevig en schreef een verslag dat begon met de zin: „Wat treurig, het was zo’n prachtig spel!”
Nadat Magnus Carlsen zich uit de Sinquefield Cup had teruggetrokken, werden daar de veiligheidsmaatregelen verscherpt met een dagelijkse bodyscan van de spelers en met een kwartier vertraging van de live uitzending van de zetten. Na een paar dagen verklaarde de wedstrijdleiding dat na uitgebreid onderzoek van alle partijen vanaf de eerste ronde uit niets was gebleken dat iemand iets verkeerds had gedaan.
Er is een wapenwedloop tussen bedriegers en beveiligers en je kunt vermoeden dat de beveiligers vaak achterliggen op innovatieve bedriegers. Toch is het erg onwaarschijnlijk dat er iets mis was bij de Sinquefield Cup.
De zaak is daarmee niet af. Van Hans Niemann, die de verdachte was, is al een uitnodiging voor een belangrijk toernooi ingetrokken. Zogenaamd niet in verband met de actie van Carlsen, maar toch. Aan Carlsen mag nu wel dringend gevraagd worden: „Wat bedoelde je toen je je terugtrok en waarom?”
Tijdens de zevende ronde van de Sinquefield Cup zei commentator Jan Gustafsson: „Het toernooi is kapot.” Door al het gedoe, bedoelde hij. Een dag later viel dat in een strijdlustige achtste ronde weer mee. Toernooiwinnaar werd Alireza Firouzja (19), die ook al het inleidende Rapid & Blitz-toernooi had gewonnen.
Een paar keer was het geluk aan zijn kant. Je geluk maak je zelf, zei wereldkampioen Aljechin (1892-1946) tegen een klagende pechvogel en Firouzja zal dat beamen. Hij neemt graag risico’s die een ander onverantwoord zou vinden.
Alireza Firouzja – Sjachriar Mamedjarov, Sinquefield Cup Saint Louis 2022
1. c4 e5 2. g3 Pf6 3. Lg2 c6 4. Pf3 e4 5. Pd4 d5 6. cxd5 Dxd5 7. Pc2 Dh5 8. h3 Dg6 9. Pc3 Lc5 10. b4 Lb6 11. Lb2 0-0 12. Pe3 Te8 13. Dc2 Pbd7 14. Td1 a5 15. b5 Ld4 16. Tb1 c5 17. h4 h5 18. Pcd5
Zwart had al prettig spel en nu ziet wit iets over het hoofd.
18…Pxd5 19. Pxd5
19…Lxf2+
Niet gezien.
20. Kxf2 Df5+ 21. Ke1 Dxd5
Zwart heeft een pion gewonnen en wits rokade onmogelijk gemaakt. Wit hoeft niet te wanhopen, want hij heeft spel tegen pion e4, maar hij kon niet vermoeden dat zijn tegenstander over zeven zetten opgeeft.
22. Tf1 Pf8
Beter was 22…Dd6 23. Tf4 Pb6, waarmee zwart zijn pion teruggeeft, maar goed stukkenspel krijgt.
23. Dc3 Pe6 24. Tf4 f5
Weer geen goede. Dit redt zijn e-pion niet en verzwakt zijn koningsstelling.
25. d3 Pd4
Zwart stond niet goed meer, maar dit is een grove blunder. Met 25…Dxa2 26. Ta1 Dd5 27. dxe4 Dd4 kon hij zich in het eindspel nog weren.
26. e3 Dxa2
Er is geen weg terug, want ook 26…Pe6 27. dxe4 is hopeloos voor zwart.
27. Ta1 De6 28. dxe4 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
Ging de commotie rond Carlsen in St. Louis ten koste van de concentratie van anderen?
Het vertrek van Magnus Carlsen uit het Sinquefield-toernooi in St. Louis na een nederlaag tegen Hans Niemann had voorspelbare gevolgen. Hoezeer de commentatoren ook hun best deden de aandacht af te leiden van de lege tafel in de speelzaal, voor de internetgemeenschap telde slechts één vraag: is Carlsen een slechte verliezer of is Niemann een valsspeler? Aangezien bedrog niet is aangetoond, staat het Niemann goed gezinde kamp voor in de peilingen.
Ook voorspelbaar waren de reacties van sommige deelnemers. Na een verloren play-off tegen de Fransman Alireza Firouzja beschreef de Rus Ian Nepomniasjtsji op Twitter zijn ongemak: ‘Een droevig einde van een droevig toernooi. Liever speel ik met een even aantal deelnemers in een ontspannen sfeer waarin iedereen elkaar vertrouwt.’
Opvallend was het wisselvallige niveau. Zo groot was het aantal grove fouten dat het leek alsof de commotie rond Carlsen de concentratie van de anderen had aangetast. Eindwinnaar Firouzja ontsnapte tweemaal met een vol punt uit slechte stellingen en Nepomniasjtsji’s teleurstelling zou allicht minder groot zijn geweest als hij in de slotronde de toernooizege had veilig gesteld door beslissend voordeel tegen Niemann te verzilveren.
Nepo had ook eenmaal het geluk aan zijn zijde. In de derde ronde, waarin Carlsen verloor van Niemann, verzeilde hij in de volgende stand tegen Leinier Dominguez:
Dominguez – Nepomniasjtsji na 21 … Pc5.
Er volgde:
22. Lxc5 Lxd2
Verliezend, maar wel de beste kans. Na 22 … dxc5 23. Pf3 Lf6 24. Da2 heeft zwart weinig te hopen met een machteloze loper tegen een sterk wit paard.
23. Txd2?
Correct is 23. Lxd6!. Na 23 … Dxc4 24. Dxb7+ Kg8 25. Lxf8 Txf8 26. Txd2 of 23 … Dxd6 24. Dxb7+ De7 25. Dxe7+ Kxe7 26. Txc8 Txc8 27. Txd2 wint wit.
23 … dxc5 24. Dd1 Ke7
Nu is wits voordeel minimaal. Bij de 42ste zet eindigde de partij in remise.
Partij in viewer:
Wesley So zou het toernooi hebben gewonnen als hij in de voorlaatste ronde zijn kansen had waargenomen.
Firouzja – So, St. Louis 2022
1.e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. d3 Pf6 5. 0-0 d6 6. c3 0-0 7. h3 h6 8. Te1 a6 9. a4 a5 10. Pbd2 Le6 11. b3 Te8 12. Lb2 d5 13. Lb5 dxe4 14. dxe4 Ph5 15. Pc4?
Een zorgeloze zet in een voor wit al kritieke stand. Beter is 15. La3
15 … Df6 16. Lxc6 bxc6 17. Pcxe5
17 … Lxh3
Zwarts aanval is nog sterker na 17 … Tad8 18. Pd3 Lxb3 19. Dxb3 Txd3 20. Dc4 Txf3 21. Dxc5 Pf4!.
18. Pd3! Dg6
Ook nu is 18 … Txd8 sterk.
19. Ph4 Dg5 20. Pxc5 Dxh4 21. gxh3 Dg5+
Beter is 21 … Te5.
22. Dg4 Dxc5 23. c4 Tab8?
Met 23 … Dg5 kan zwart zich redden.
24. e5 g6?
Van kwaad tot erger.
25. La3 Db6 26. e6! c5 27. exf7+ Kxf7 28. Dd7+ Kf8 29. Dd5 Kg7 30. Lxc5 Pf6 31. Lxb6 Pxd5 32. Txe8
Zwart geeft op.
Partij in viewer:
De verdachtmaking, het proces en de vicevoorzitter
‘Als ik spreek kom ik in grote problemen.’ Deze uitspraak zond Magnus Carlsen de wereld in toen hij zich terugtrok uit het toernooi in St. Louis. De dag daarvoor, in de derde ronde, had hij verloren van de Amerikaan Hans Niemann. Sinds de intrede van de computer is er in de schaaksport vals gespeeld door op wat voor manier dan ook tijdens de partij misbruik te maken van artificiële intelligentie. Daar zijn vele treurige bewijzen van. De straf is algehele hoon en jarenlange uitsluiting door FIDE, vandaar dat professionals dat risico zelden nemen. De start van de vierde ronde werd uitgesteld omdat de spelers, vooral Niemann, extra zorgvuldig werden gefouilleerd. De speculaties rolden vervolgens over elkaar heen op internet. Het kwaad was geschied. Het hielp ook niet dat Niemann (19 jaar) betrapt was op valsspelen in 2012 en 2016 tijdens onlinepartijen. Maar sindsdien heeft hij die jeugdzonden achter zich gelaten, bekende Niemann.
Hoe Carlsen denkt te zijn bedrogen blijft een raadsel. De spelers worden continu in de gaten gehouden door camera’s. Er waren verwijzingen naar hacken van laptops en lekken van informatie vanuit zijn team. Die conclusie werd getrokken omdat Niemann goed bleek voorbereid op een variant die Carlsen voor de eerste keer speelde.
Natuurlijk waren er ook hele andere speculaties. Sinds wereldkampioen Carlsen zich heeft teruggetrokken van de volgende WK-match zou hij niet meer helemaal sporen, zoals Bobby Fischer.
Het probleem met zomaar een losse verdenking in de lucht gooien in deze twittertijd, is dat Jan en alleman een mening gaat geven. De professionele reputatie van meerdere partijen, ook die van de organisatie, staat op het spel. Dus het wachten is op duidelijkheid van Carlsen.
Carlsen – H. Niemann, St. Louis 2022
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.g3 0-0 5.Lg2 d5 6.a3?!
Waarom dit tempoverlies? Gewoon verder ontwikkelen met 6.Pf3 is normaal.
6…Lxc3+ 7.bxc3 dxc4 8.Pf3 c5 9.0-0 cxd4 10.Dxd4 Pc6
Niemann zei later dat hij deze stelling in zijn voorbereiding had bekeken. Een opmerkelijke uitspraak gezien 6.a3?!
11.Dxc4 e5 12.Lg5 h6 13.Tfd1?!
Na 13.Lxf6 Dxf6 14.Pd2 staat het gelijk. Vermoedelijk ging Carlsen uit van iets als 13… De7 14.Lxf6 Dxf6 15.Pd2 en hij heeft een betere versie, echter
13…Le6! 14.Txd8 Lxc4 15.Txa8 Txa8 16.Lxf6 gxf6
Zwart staat beter ondanks de dubbelpion. Pionnen a3 en c3 zijn blijvende aanvalsobjecten.
17.Kf1 Td8 18.Ke1 Pa5 19.Td1 Tc8 20.Pd2 Le6 21.c4 Lxc4 22.Pxc4 Txc4
Voor een pion heeft wit actieve stukken maar de balans is zwart.
23.Td8+ Kg7 24.Ld5 Tc7 25.Ta8 a6 26.Tb8 f5 27.Te8 e4 28.g4 Tc5 29.La2 Pc4 30.a4 Pd6 31.Te7 fxg4 32.Td7 e3! 33.fxe3 Pe4 34.Kf1 Tc1+ 35.Kg2 Tc2 36.Lxf7 Txe2+ 37.Kg1 Te1+ 38.Kg2 Te2+ 39.Kg1 Kf6 40.Ld5 Td2 41.Tf7+ Kg6 42.Td7 Pg5 43.Lf7+ Kf5 44.Txd2 Pf3+ 45.Kg2 Pxd2 46.a5 Ke5 47.Kg3 Pf1+ 48.Kf2
Wit is nog ver gekomen in de verdediging. Helaas werkt 48.Kxg4 Pxh2+ 49.Kh5 Pf1 50.Kxh6 Pxe3 51.Kg5 Kd4 52.Kf6 Pc4 niet.
48…Pxh2 49.e4 Kxe4 50.Le6 Kf4 51.Lc8 Pf3 52.Lxb7 Pe5 53.Lxa6 Pc6 54.Lb7 Pxa5 55.Ld5 h5 56.Lf7 h4 57.Ld5 Ke5
En wit gaf op omdat het paard nu ook nog mee kan helpen. Doorgaans zit Carlsen aan de winnende kant maar echt iets vreemds zit er in deze partij niet bij.
In de rechtszaak tussen ex-wereldkampioene Nona Gaprindashvilli en Netflix is een schikking getroffen. In de serie The Queen’s Gambit wordt gezegd dat de fictieve hoofdrolspeelster de eerste vrouw is die het kon opnemen tegen toppers. Die fictieve schaakster is een kruising van Bobby Fischer en Nona, die nota bene in de film tussen het publiek zit en met naam en toenaam genoemd. De rechter stelde dat de streamingsdienst handelde met ‘roekeloze minachting van de waarheid’ door echte mensen en echte gebeurtenissen aan te halen. De eis was 5 miljoen dollar en rehabilitatie maar wat er precies geschikt is, is niet bekend.
De Rus Arkady Dvorkovich is herkozen tot FIDE-president. Natuurlijk was hij omstreden maar een belangrijke steunpilaar in zijn team was de Indiër en ex-wereldkampioen Viswanathan Anand. Onder het nieuwe regiem zijn de banden met Russische sponsors los gelaten en zijn internationaal nieuwe sponsors gezocht. De Olympiade 2022 werd in India gehouden in plaats van Moskou. Als vicepresident wil Anand schaken meer naar de jeugd brengen en zal hij wellicht vooruitdenken naar 2026, als de volgende verkiezingen zijn.
Partij in viewer:
De spectaculairste partijen ooit verzameld in een boek
Steve Giddins had een goed idee. Het magazine van New In Chess eindigt altijd met de rubriek Just Checking, waarin bekende schakers een standaard vragenlijst wordt voorgelegd. Favoriete film, muziek, schilderij etc, maar ook de vraag: wat is de spectaculairste partij die je ooit hebt gezien? Giddins bedacht dat je met de antwoorden op die vraag een mooie selectie partijen kan maken, uitgever New In Chess was het daarmee eens en zo ontstond het boek The Most Exciting Chess Games Ever. Maar er zijn natuurlijk altijd mopperaars die het niet eens zijn met de selectie. De auteur van deze rubriek bijvoorbeeld. Mijn nominatie is gewoon genegeerd, hoe dan? Echt, die tijdnoodfase! Spectaculair en ongetwijfeld uniek. Maar als de lezer iets kent dat vergelijkbaar is met onderstaande partij uit 1983, mail me gerust!
Igor Ivanov – Vitaly Zaltsman
1.Pf3 d5 2.c4 e6 3.d4 c5 4.cxd5 exd5 5.g3 Pc6 6.Lg2 Pf6 7.0–0 Le7 8.Pc3 0–0 9.Le3 c4 10.Pe5 Da5 11.Lg5 Td8 12.e3 h6 13.Lxf6 Lxf6 14.f4 Lxe5 15.fxe5 Le6
Zwart heeft een mooie meerderheid op de damevleugel, maar hij heeft weinig stukken die zijn koning beschermen. Dat gaat een probleem worden.
16.Dh5 Td7 17.Tad1 Tf8 18.a3 Dd8 19.h4 a6 20.Td2 b5 21.Tdf2 De7 22.g4
Wit bouwt rustig zijn aanval op terwijl zwart niet zo goed weet wat hij moet doen.
22…Dd8 23.g5 Pe7 24.Pe2 g6 25.Dxh6 Pf5
26.Txf5! Lxf5 27.Txf5! gxf5 28.Pg3
Wit heeft nu twee kwaliteiten minder, maar wel een winnende aanval.
28…f6 29.Pxf5
Beide spelers zullen hier in tijdnood geweest zijn en missen daardoor veel kansen. 29.g6 met de dreiging 30.Lxd5+ was meteen uit.
29…Th7 30.Dg6+ Kh8 31.gxf6??!!
Een zet voor het publiek! 31.e6 wint simpel.
31…Tg8 32.h5 Txg6 33.hxg6
Voor dame en toren heeft wit twee stukken en drie superpionnen. Maar hoe staat het? De spelers hadden vast geen idee. Na 33…De8 zou remise door eeuwig schaak een logische uitkomst zijn, in de partij wisselt de beoordeling per zet.
33…Dd7?? 34.e4??
34.g7+! Txg7 35.hxg7+ Kh7 36.Lxd5! Dxd5 37.Pe7 wint.
34…dxe4?? 35.Lxe4??
Een mooie variant: 35.g7+ Txg7 36.fxg7+ Kh7 37.Lxe4 a5 38.Kf2 b4 39.e6! Dxe6 40.g8D! Kxg8 41.Ld5! Dxd5 42.Pe7+ Kf7 43.Pxd5 en wint.
35…Kg8??
35…Th5 (een zet eerder nog beter) 36.g7+ Kh7 37.Pd6+ Kh6 38. g8D Tg5+ 39.Dxg5 Kxg5 40.f7 Dg4+ met eeuwig schaak.
36.Kg2 a5 37.d5
Nu staat wit weer gewonnen en laat hij niet los. Zwart kan niet met zijn dame binnendringen en de pionnen beslissen.
37…Dc7
Het is te laat voor 37…Th5 38.e6 Tg5+ 39.Kh3 Dc7 40.d6 met vier op een rij (en ook snel mat.)
38.d6 Dc5 39.gxh7+ Kxh7 40.f7 Dxe5 41.f8D Dxe4+ 42.Kg3 Dd3+ 43.Kf4 Dd2+ 44.Ke4 Zwart gaf op
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Drie weken geleden werd ter oplossing aangeboden tweezet 995 van de Franse componist Jean-Marc Lousteau. Het probleem telt drie verleidingssleutels, die alle drie een Novotny zijn. Een Novotny is een zet van een wit stuk op het snijpunt van een zwarte loper en toren. Het snijpunt zelf heet Grimshaw. De eerste Novotny is 1. Dd4? De witte dame staat op het snijpunt van Le3 en Tg4. Wit dreigt 2. Pc5 en 2. Tb4 mat. Slaat de zwarte toren de witte dame dan is 2. Pc5 mat, de zwarte loper van e3 wordt de toegang ontnomen naar c5. Zwart kan ook weerleggen met 1. … Dxd4, dan speelt wit 2. Pxd8 mat. De weerlegging is 1. … Lxd4! Het bedoelde 2. Tb4 mat, door de interferentie van de zwarte toren, kan nu niet omdat de loper kan tussenzetten op b6. De tweede Novotny is 1. Pd4? Wit dreigt met 2. Tb4 en 2. Db4 mat. Slaat de zwarte loper op d4 dan is 2. Tb4 mat, de zwarte loper interfereert de zwarte toren van g4, slaat de zwarte toren op d4 dan is 2. Db4 mat, de zwarte toren staat de loper op e3 in de weg. Dit heet een zuivere Novotny. De weerlegging van deze verleiding is 1. … Dxd4! De eerste verleiding was een niet-zuivere Novotny omdat de weerlegging een gebruikelijk variant is bij een Novotny. Dit zien we ook in de derde Novotny-verleiding 1. Td4? Nu dreigt er 2. Db4 en 2. Kc4 mat. Slaat zwart de witte toren met zijn loper dan is 2. Kc4 mat, en maakt wit gebruik van de interferentie van de zwarte toren. Op 1. … Dxd4 komt weer 2. Pxd8 mat. Zwart weerlegt met 1. … Txd4! Het bedoelde 2. Db4 mat lukt niet meer.
De componist gooit het in de oplossing over een geheel andere boeg. De sleutelzet is 1. Lb1! Wit dreigt met 2. Ka2 mat. De vier dreigingen uit de verleidingen komen terug in varianten. Over die dreigingen valt echter nog meer te vertellen. In de eerste verleiding dreigde er 2. Pc5 en 2, Tb4, in de tweede verleiding is dat 2. Tb4 en 2. Db4, in de derde verleiding is dat 2. Db4 en 2. Kc4. Geven we die zetten een “letter” mee, dan zien we het schema: AB-BC-CD ontstaan, wat een cyclisch patroon aangeeft.
In de oplossing zien we de volgende varianten: 1. … Lxc5 2. Pxc5 (A) mat, 1. … Tg2 2. Tb4 (B) mat; 1. … Lc1 2. Db4 (C) en 1. … Txc4 2. Kxc4 (D) mat. Een mooie terugkeer van de vier dreigingen. Ten slotte kan de zwarte dame nog wat tegen de dreiging doen: 1. … Dxc3+ 2. Kxc3 mat en 1. … Dh2 2. Pxd8 mat.
Met het Novotny-thema worden veel problemen gemaakt. Probleem 996 is een mooi voorbeeld van een Novotny in een driezet. Dit probleem kan weer opgelost worden.
