Krantenrubrieken weekend 1 oktober 2022
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Een pionier
‘Dus als jij zo’n ding in je kont steekt kun je ook alles winnen?”, vroeg een buurman. Schaakbedrog met op of in het lichaam verborgen sensoren is een onderwerp dat leeft op straat. Het wekt de lachlust op. Ik lach een beetje mee, maar niet van harte. Word ik al wantrouwig bekeken?
Om de bedrieger bij het World Open in Philadelphia in 1993 werd indertijd ook gelachen. De hoofdpersoon – waarschijnlijk een figurant in dienst van anderen – was een zwarte man met een rastakapsel (zat onder die haren misschien iets verborgen?) die zich inschreef als John Von Neumann. Achteraf leek de naam gekozen om ontmaskering te garanderen, want de echte John von Neumann (1903-1957) was een wereldberoemde Hongaars-Amerikaanse wiskundige die gold als een van de vaders van de computerwetenschap.
Een van de vele dingen die argwaan wekten, was dat ‘Von Neumann’ van 1993 over iedere zet drie minuten nadacht, als een computerprogramma dat zo was afgesteld. Aan het eind van het toernooi had hij een prijs van 800 dollar gewonnen.
De wedstrijdleiding was al door verschillende spelers gealarmeerd en eiste dat hij zijn identiteit zou aantonen en dat hij onder bewaking een partijtje zou spelen om te laten zien dat hij echt kon schaken. Von Neumann weigerde, ging ervandoor en werd nooit meer in de schaakwereld gezien.
Iets geheel anders, dat gelukkig geen enkel verband heeft met de onverkwikkelijkheden van het voorafgaande. Half september werd Machteld van Foreest in de Roemeense badplaats Mamaia net geen wereldkampioen bij de meisjes onder de 16.
In de laatste ronde versloeg ze de Kazachstaanse koploper Alua Nurmanova, waardoor ze tenslotte de eerste plaats deelde met de Mongoolse Davaakhuu Munkzhul en de Vietnamese Hong Nhung Nguyean. Munkzhul had verreweg de beste tiebreak score en werd wereldkampioen. Machteld won brons. De nationaliteiten bevestigen weer eens de suprematie van Azië bij de jonge schakers.
Alua Nurmanova – Machteld van Foreest, WK meisjes U16, Mamaia 2022
1. e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 Pc6 6. Pdb5 Lc5 7. Pd6+
Meestal wordt hier 7. Lf4 gespeeld, maar wat wit doet is ook niet slecht.
7…Ke7 8. Lf4 e5 9. Pf5+ Kf8 10. Lg5 d6 11. Lc4 Le6 12. Lb3 h6 13. Lxf6 Dxf6 14. 0-0 Lxf5 15. Pd5 Dg6 16. exf5 Dxf5 17. c3
Wit heeft ruim compensatie voor de geofferde pion.
17…e4 18. Lc2 a5 19. Kh1 Pe5 20. De2
Een solide voordeeltje was er voor wit na 20. Pe3, waarna zwarts pion e4 verloren gaat.
20…Pd3
Na 20…Pg4 zou het ongeveer gelijk staan.
21. Lxd3 exd3 22. De7+ Kg8 23. Dxb7 Kh7 24. Pe7 De5 25. Tae1 Df4 26. g3
Hier was 26. Dd5 sterk.
26…Dc4 27. Df3 The8 28. Te4 Db5
Zwart had 28…Dxa2 moeten doen, om f7 gedekt te houden.
29. Td1
Na 29. Df5+ Kh8 30. Dxf7 zou wit beslissend voordeel hebben.
29…Db7
Door de penning van Te4 heeft zwart zich gered.
30. Df5+ Kh8 31. Pd5 Dxb2
Met ware doodsverachting geeft zwart de diagonaal a8-h1 uit handen, waardoor wit nu met 32. Pf6+ gxf6 33. Dxf6+ Kg8 34. Tg4+ een winnende aanval kon krijgen.
32. Txd3 Txe4
Het rad van fortuin is gedraaid. Nu staat zwart gewonnen.
33. Dxe4 Dxf2 34. Td1 Tb8 35. Pf4 Tb2 36. Pg2 g6 37. a4 Kh7 38. Dd5 Te2 39. Tb1 Td2 40. De4 d5
Wit gaf op.
Partij in viewer:
Fabiano Caruana over de zaak-Hans Niemann: genie of een fraudeur
Wie genoeg heeft van de verdenkingen van vals spel moet ik teleurstellen. We zijn er nog lang niet van af. De komende weken zal het opnieuw gaan over verdachte computerzetten, listig verborgen elektronica en vooral Hans Niemann tijdens het kampioenschap van de Verenigde Staten. De organisatie in St. Louis heeft voorzorgsmaatregelen getroffen. De veertien deelnemers zullen voor hun entree in de toernooizaal binnenstebuiten worden gekeerd.
In de afgelopen week kwam dan eindelijk, maar veel te laat, een schriftelijke verklaring van Magnus Carlsen, waarin hij zijn vermoedens van illegale computerraadpleging door Niemann in online- en offlinepartijen uitsprak in door juristen goedgekeurde taal. Bewijs leverde hij niet, maar zijn boodschap volstond voor de internetgemeenschap om het vuurtje weer op te laten laaien.
De aandacht concentreerde zich ditmaal op de partijen die Niemann de afgelopen jaren speelde. Computerprofessor Kenneth Regan mag dan beweren dat hij na grondig onderzoek geen aanwijzingen van bedrog in Niemanns recente oeuvre heeft gevonden, collega-onderzoekers denken daar anders over. Zij vonden een aantal partijen waarin Niemann vrijwel steeds de zetten koos die van het programma Stockfish de hoogste waardering kregen.
Zonder vooringenomenheid besprak Fabiano Caruana met zijn voormalige WK-secondant Christian Chirila vier van die verdachte partijen in een tweeënhalf uur durende youtubefilm.
Overtuigend bewijs van fraude leverde ook dit onderzoek niet op, al wekte Niemanns volgende vlekkeloze overwinning grote argwaan bij Caruana: ‘Dit is of een partij van een genie of er is iets verdachts aan de hand.’
Niemann – Hjorvar Gretarsson, Reykjavik Open 2022
1.e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pc6 5. Pc3 Dc7 6. Le2 a6 7. Pxc6 bxc6 8. Dd3 d5 9. Dg3 Dxg3 10. hxg3 Pf6 11. g4 Lb4 12. Ld2 0-0 13. e5 Pd7 14. f4 f6 15. exf6 Pxf6 16. g5 Pd7 17. 0-0-0 e5 18. Th4
Hij bezwijkt niet voor de verleiding van de valstrik 18. Ld3 e4? 19. Pxe4 en wit wint. De correcte verdediging is 18 … g6, gevolgd door … Pc5.
18 … Le7 19. Ld3
19 … h6
De enige verdediging. Zwarts stelling stort in na 19 … g6 20. Tdh1 of 19 … e4 20. Pxe4 dxe4 21. Lc4+ Kh8 22. Tdh1 h6 23. Lc3.
20. Th2 Pc5
Dit was een goed moment voor 20 … e4, waarna Stockfish 21. Pxe4 dxe4 22. Lxe4 voorstelt. ‘Deze variant gaat mijn begrip te boven’, zei Caruana.
21. gxh6
Opnieuw de sterkste zet. Na 21. Lg6 exf4 22. gxh6 Lg5 is wits voordeel verdwenen.
21 … Pxd3+ 22. cxd3 exf4 23. hxg7 Kxg7 24. Tdh1 Lg5 25. Th7+ Kg6 26. Tc7! Le6
Na 26 … Tf6 volgt 27. Th8 Lb7 28. Thh7 Lc8 29. Pe2.
27. Txc6 Tf6 28. Te1 Lf7 29. Txf6+ Lxf6
30. Pe2!
Volgens Caruana is dit een stellingstype dat topgrootmeesters soms te machtig is. Niemann wint het eindspel met een paar krachtige manoeuvres binnen enkele zetten.
30 … Tc8+ 31. Kb1 Lh4 32. Pxf4+ Kf5 33. Tf1 Kg4 34. Pe2 Lg8 35. Tf4+ Kh5 36. Ta4 Lh7 37. Pf4+
Zwart geeft op.
Partij in viewer:
De doping van de schaaksport en een leuk bericht
In vele mediakanalen kreeg de verdenking van Magnus Carlsen van vals spel door Hans Niemann de afgelopen tijd veel aandacht. Dat kwam vooral doordat Carlsen in het ene toernooi (St. Louis) zich geheel terugtrok en in een volgend toernooi (online) na 1 zet demonstratief opgaf. In een schriftelijke verklaring probeert Carlsen zijn frustratie te onderbouwen. Hij doet dat in het algemeen en persoonlijk tegen Niemann.
In het algemeen stelt hij ‘Ik denk dat vals spelen een grote dreiging is voor de schaaksport’ en ‘organisaties moeten zich veel meer bezighouden met veiligheidsmaatregelen’. Hier raakt Carlsen feitelijk de kern van zijn frustratie. Zoals al zo vaak is aangegeven is de computer de doping van de schaaksport. Dat ging eerst nog op een knullige manier (een telefoontje in de stortbak) maar de technieken zijn inmiddels verfijnd. Er zijn al schakers betrapt met oortjes en een bevriende fluisteraar achter de computer vanuit een belendende kamer. De FIDE gaf op deze hele affaire de reactie dat er betere manieren zijn om met de situatie om te gaan dan weglopen uit een toernooi en dat men onderzoek gaat doen naar deze zaak door de fair-play-commissie. Eindelijk, zou je zeggen, want dat is hoogstnodig. Als een betere beveiliging en adequatere afhandeling de uitkomst wordt, dan heeft de opmerkelijke actie van Carlsen iets goeds opgeleverd.
De persoonlijke aanval op Niemann laat geen twijfel bestaan over de overtuiging van Carlsen, ook al zou hij er ten dele naast kunnen zitten.
Carlsen verklaart ‘Toen ik hoorde dat Niemann op het laatste moment zou meespelen in St. Louis wilde ik in eerste instantie afzeggen. Tijdens onze partij had ik de indruk dat hij niet volledig geconcentreerd was. Naar mijn mening heeft Niemann vaker vals gespeeld dan hij nu toegeeft.’ En ‘Ik wil niet spelen met mensen die in het verleden vaker vals hebben gespeeld want ik weet niet wat zij in de toekomst gaan doen’.
De zelf toegegeven jeugdzondes van Niemann komen nu heel hard terug. Het doet denken aan de EPO-affaire in het wielrennen van zo’n 15 jaar geleden toen resultaten van jaren oudere koersen werden teruggedraaid. Het verleden kan een gemene achtervolger zijn.
Hoogste tijd voor een leuk bericht. Op het jeugdwereldkampioenschap tot en met 16 jaar in Mamaia (Roemenië) heeft Machteld van Foreest de bronzen medaille veroverd. Zij behaalde een uitstekende score van 8,5 uit 11. Machteld (pas 15 jaar) haalde overigens net zoveel punten als de winnares, de Mongoolse Munkhmanlai Munkhzul, en de nummer 2, de Vietnamese Hong Nung Nguyen. Op tiebreakpunten werd de eindstand verkregen. Ik vroeg Machteld naar haar mooiste partij en wat commentaar. Ze antwoordde ‘in de tiende ronde speelde ik tegen Francisco Guecamburu Candela Be uit Argentinië. Het was een leuke partij omdat ik gewoon echt voor de winst ging met twee stukoffers. Volgens de computer klopte het niet helemaal maar in de praktijk gelukkig wel ☺.’
M. van Foreest – F.G.C. Be
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 g6 6.Le3 Lg7 7.f3 0-0 8.Dd2 Pc6 9.0-0-0
Tegengestelde rokades belooft altijd spanning. Beide partijen kunnen voluit aanvallen aan de ene kant en moeten goed letten op de verdediging aan de andere kant.
9…d5 10.exd5 Pxd5 11.Pxc6 bxc6 12.Ld4 e5 13.Lc5 Te8 14.Pe4 Dc7 15.Lc4 Le6 16.h4
De ontwikkeling is voltooid, in het middenspel wordt duidelijk wie het eerst komt.
16…Ted8 17.Df2 Lh6+ 18.Kb1 f5 19.Pf6+! Kg7 20.Pxd5 cxd5 21.Lb3 d4
Origineel gespeeld. Een andere speelwijze is 21…Tac8 22.La3 Db6 want na dameruil nemen de aanvalskansen af.
22.Lxe6 Dxc5 23.h5 De7 24.hxg6 hxg6
Gedurfd gespeeld. Het mag er dan gevaarlijk uitzien, wit heeft wat te bewijzen na 24…Dxe6
Na 25.Lb3 Le3 26.Dg3 Th8 zou de strijd rustig verder gaan. Maar Machteld gooit er zomaar een stuk tegenaan in de opkomende tijdnoodfase.
25.Lxf5?! gxf5 26.Dg3+ Lg5 27.Th5 Kg6 28.Tdh1 Tg8 29.f4!
Wit moet lijnen openen.
29…exf4 30.Th6+ Kf7 31.Db3+ Kg7 32.Th7+ Kg6 33.T1h6+ Lxh6 34.Txe7 Tgf8 35.a3
En wit won vrij makkelijk tegen de krachteloze zwarte stelling en alle zwakke pionnen. Leuke partij!
Partij in viewer:
Strandpartijen en de zaak Carlsen vs Niemann
De zaak van het vermeende valsspelen van Hans Niemann en de reacties van Magnus Carlsen erop heeft veel aandacht gekregen in de media, tot het jeugdjournaal aan toe. Maar waarom deed de wereldkampioen wat hij deed? Dat zal ik proberen uit te leggen. Het begon op 12 augustus, toen beiden op een strand in Miami vriendschappelijk tegen elkaar speelden. Anish Giri wist twee partijen in een youtubefilm te reconstrueren, Carlsen twee keer met zwart.
1.d4 d5 2.Pc3 Pc6 3.Lf4 e5!? 4.dxe5 g5 5.Lg3 h5 6.h4 d4 7.Pe4 Lf5 8.Pd2 g4
en wit werd totaal weggespeeld.
1.d4 Pc6 2.Pc3 Pf6 3.e4 d5 4.e5 Pd7 5.Pf3 Pb6 6.h3 h6 7.a3 Lf5 8.g4 Lh7 9.e6 fxe6 10.Ld3 Lxd3 11.Dxd3 e5 12.Dg6+ Kd7 13. dxe5 e6 14. b3 De8 15.Dd3 Df7
De loper ging naar c5, toren naar f8 en weer werd wit geveegd. Carlsen moet iets gedacht hebben als “Die Niemann heeft een rating van 2700? Hoe is dat mogelijk?” Hij was daarom heel ontstemd toen een week voor het begin van de Sinquefieldcup Niemann als invaller werd aangekondigd. De Noor besloot ondanks twijfels toch te spelen en verloor van hem in de derde ronde. Carlsen trok zich vervolgens terug uit het toernooi. Hij zei daarover later “Ik had het gevoel dat hij niet volledig geconcentreerd was in kritieke posities, maar hij overspeelde me toch met zwart in een manier waarop zeer weinig spelers dat kunnen.” 19 September moesten ze nogmaals tegen elkaar in een online toernooi. Carlsen deed één zet en gaf toen op.
Er werd natuurlijk veel online over gediscussieerd en naar aanwijzingen gezocht of Niemann wel of niet een valsspeler is. Niemann had bekend online valsgespeeld te hebben, tot twee maal toe op chess.com, maar naar eigen zeggen nooit in bordpartijen. Volgens chess.com zou er echter meer aan de hand zijn dan wat hij bekend had. Verder had iemand onderzocht dat Niemann in toernooien met liveborden veel beter gepresteerd had dan in toernooien zonder. Maar een expert op het gebied van statistisch onderzoek op het gebied van valsspelen, wiskundeprofessor Ken Regan, had zijn partijen onderzocht en vond geen aanwijzingen van vals spel. Al moet men dat met een korrel zout nemen volgens topspeler Fabiano Caruana: “Regan kwam tot dezelfde conclusie in een geval waarbij ik 100% zeker ben dat het ging om vals spel.” Caruana zei ook nog dat hij wist dat er meer topspelers verdacht werden door collega’s, maar die vermoedens werden nooit in het openbaar geuit. Het probleem is dat er bijna nooit een hard bewijs is: alleen idioten zoals Rausis (die gefotografeerd werd met een telefoon op een wc) worden op heterdaad betrapt.
En zo zit de schaakwereld in een patstelling die nog lang gaan duren. Het is mogelijk dat Carlsen gelijk heeft: maar aangenomen dat Niemann niet zal bekennen en niet betrapt gaat worden, hoe komen we dat ooit te weten? Het is ook mogelijk dat Niemann onschuldig is. Hoe kan hij dat ooit bewijzen? En hoe zit het met andere grootmeesters, spelen die allemaal eerlijk? Het is zoals bij wielrennen: we hopen op een schone sport, maar we weten het gewoon niet. En elke bijzondere prestatie is verdacht.
Partijen in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Eindspelstudies vinden zowel schaakspelers als schaakprobleemliefhebbers vaak mooi. Bij de schaakproblematiek wordt regelmatig de kritiek gehoord dat de stellingen vreemd zijn en dat het verband met de partij wordt gemist. Bij schaakproblemen gaat het uitsluitend om het mat zetten in een aantal vast opgegeven zetten. Dat dan stukken ongedekt geslagen kunnen worden en op rare velden staan is daarvan een gevolg. De eindspelstudie werkt veelal met thema’s uit de schaakproblematiek en hebben meestal stellingen die uit een schaakpartij kunnen ontstaan. De eindspelstudie brengt de problematiek en de partijpartij dus meer tot elkaar.
Deze week een drietal luchtige eindspelstudies met als doel te genieten van de mooie dingen in het schaakspel.
Diagram 1 is een eindspelstudie van N. Kralin. Zwart dreigt op g7 mat te geven, maar wit is aan zet en moet winnen. Een zet als 1, Dg3? gaat het niet worden. Er volgt dan 1. … Dd8+ 2. g8D Dxg8+ 3. Kxg8 of Dxg8 pat. De oplossing is 1. De3+!! (Door dit sensationele dameoffer is wit verzekerd van de overwinning.) 1. … Dxe3 2. g8P+ Kg6 3. Pxe7+ (Nu kan de zwarte koning twee kanten op, maar helaas gaat dit in beide gevallen ten koste van de dame: ) 3. … Kf6 4. Pd5+ enz of 3. … Kh6 4. Pf5+ en wit wint.
Diagram 2 is een eindspelstudie van L. Prokes. Wit maakt remise. Er staat een zwarte h-pion op promoveren, maar met slim spel van wit wordt die pion uit de weg geruimd. Na 1. Lh1!! Lc6 2. Pf6! Lxh1 3. Pg4 sneuvelt de h-pion.
Diagram 3 is een studie van S. Barett. Wit wint. De oplossing laat het trappenhuisthema zien. 1. Dc3 Kb1 2. Dd3+ Ka1 3. Dd4 Kb1 4. De4+ Ka1 5. De5 Kb1 6. De6+ Ka1 7. Df6 Kb1 8. Dg6+ Ka1 9. Dg7 Kb1 10,. Dh7+ Ka1 11. Dh8 Kb1 12. Dh1 mat.
Diagram 2 in de rubriek van Henk Prins geeft opnieuw de stelling van de eerste studie in plaats van de studie van Prokes.
Enkele wijsheden van chess24, Stockfish 15 bij de partij van Machteld tegen de Draak:
Een goede en leerzame tussenzet zou 22… Le3 zijn geweest.
Met 24.Lc4 (ook 24.Lb3) zou Wit iets beter blijven staan.
24… Dxe6 krijgt de waardering 0.0 na vervolg beginnend met 25.Txh6.
Met 25.Lb3 blijft Wit iets beter staan, het gedurfde 25.Lxf5 is objectief iets beter voor Zwart.
Na 30… Kf7? 31.Db3+ is Zwart verloren.