Krantenrubrieken weekend 10 december 2022
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Zo leven topschakers
Op de eerste dag van Tata Steel India Rapid & Blitz, dat vorige week in de Indiase stad Kolkata werd gespeeld, deed de Amerikaan Hikaru Nakamura het niet goed. De tweede dag ging het veel beter. Hoe kwam dat? Nakamura had het over een jetlag, maar hij had ook een interessante uitleg hoe hij die onder de knie had gekregen. Na de eerste dag van het rapidtoernooi was hij op zijn hotelkamer bijna meteen in slaap gevallen, om 20 uur. ’s Nachts om 2.40 uur werd hij wakker en hij zag dat er twintig minuten later op de site chess.com een Titled Tuesday zou beginnen. Dat is een wekelijks blitztoernooi met steeds een eerste prijs van duizend dollar. Voor het geld hoeft de multimiljonair Nakamura het niet te doen, maar hij schreef zich toch in.
De eerste paar rondes hield hij de slechte vorm die hij overdag in het rapidtoernooi had gehad, maar na een tijdje werd het beter. Na zeven uur blitz deed hij om 11 uur ’s morgens nog even een hazenslaapje en een uur later begon de eerste ronde van de tweede dag van het Indiase rapidtoernooi.
„Is dit het geheim van het moderne schaken?”, vroeg commentator Anand. Nakamura ging er serieus op in en vergeleek zichzelf met een auto die niet had willen starten. Hij had ’s nachts gedacht dat vijf of zes uur blitz zijn reacties op gang zou kunnen brengen en zo was het ook gegaan.
Er was in Kolkata nog iets dat je het geheim van het moderne schaak kunt noemen. In de laatste ronde van het rapidtoernooi speelde Arjun Erigaisi (19) tegen Nihal Sarin (18). Erigaisi won die partij. Na afloop ratelde hij voor het publiek de varianten van zijn openingsvoorbereiding af. Een van die varianten eindigde met de stille pionzet 35. f3!! in een eindspelstelling waarin wit twee stukken achter zou staan. Anand (52), die veel gezien heeft, zei dat hij zo’n fantastische voorbereiding nog nooit had gezien.
Arjun Erigaisi – Nihal Sarin, Tata Steel India Rapid, Kolkata 2022
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. c3 Pf6 5. d3 0-0 6. 0-0 d5 7. exd5 Pxd5 8. a4 a5 9. Pbd2 Pb6 10. Lb5 Ld6 11. Te1 Lg4 12. Pe4 Pa7 13. h3 Lh5 14. d4 Pxb5 15. axb5 exd4 16. Pxd6 Dxd6 17. Dxd4 Dxd4 18. Pxd4 Lg6 19. Lf4 Tfc8 20. Lg3 a4 21. Te7 Pc4 22. Lxc7
In Nepomnjasjtsji – Leko, rapid 2020, leidde 22. b3 tot remise.
22…Kf8 23. Tae1 Te8 24. Txe8+ Txe8 25. Tc1 Pxb2 26. Ld6+ Kg8 27. c4 Te4 28. c5 Txd4
Erigaisi liet onder meer zien: 28….Pd3 29. Tc4 Pb2 30. Tc3 Pd1 31. Tc1 Txd4 32. c6 bxc6 33. b6 Txd6 34. b7 Td8 35. f3 Die laatste zet moet, om zwarts Le4 te verhinderen als wit Tc1-c5-a5-a8 gaat spelen. Er blijft een vraag: wordt het niet remise als zwart hier niet 30…Pd1, maar meteen 30…Txd4 speelt?
29. c6 bxc6 30. Txc6 Tc4
Nog een vraag. Wat komt er na 30…h6? Ik zie alleen 31. b6 Td1+ 32. Kh2 Pd3 33. b7 Tb1 34. Tc8+ Kh7 35. b8D Txb8 36. Txb8 Pxf2 met remise.
31. Lc5 h6 32. b6 Tc1+ 33. Kh2 Txc5 34. Txc5 Le4 35. f3 Lb7 36. Tc7 Ld5 37. b7 Lxb7 38. Txb7 Pd3 39. Td7 Pb2 40. Td2 Pc4 41. Td4 Pb2 42. Tb4 Pd3 43. Txa4 en wit won.
Partij in viewer:
In warm Benidorm laat Machteld van Foreest weer haar talent zien
Ook schakers doen aan overwinteren. Zo liet de 15-jarige Machteld van Foreest in het Spaanse Benidorm haar talent zien. Na een nederlaag boekte ze vier winstpartijen op rij.
Het beste schaakland van de wereld? Dertig jaar geleden noemde bijna iedereen Nederland het paradijs, maar die tijd is voorbij. Tegenwoordig zijn er verschillende antwoorden mogelijk. Met dank aan sponsor Rex Sinquefield in St. Louis kiezen de topgrootmeesters waarschijnlijk de Verenigde Staten. Senioren prefereren allicht Duitsland, waar bijna elke week in aangename oorden kan worden gespeeld zonder de hinderlijke aanwezigheid van fanatieke broodschakers.
De grote middengroep, variërend van amateurs tot sterke professionals, trekt het liefst naar de goed bezette open toernooien in Italië of Spanje. Deze week bood Spanje zelfs de keus uit twee aantrekkelijke bestemmingen. Wie kans wilde maken een partij tegen Hans Niemann te spelen, kon terecht in Sant Boi de Llobregat bij Barcelona. Een grote groep Nederlandse schakers gaf de voorkeur aan Benidorm, waar het weer nog aangenamer is dan in Catalonië.
Machteld van Foreest (15) was in de eerste week de uitblinker van het gezelschap met vier winstpartijen op rij na een nederlaag in de eerste ronde. Ze laat de laatste tijd vaker zien dat ze de weg omhoog weer heeft gevonden. Op de wereldranglijst van 1 december werd ze beloond met de hoogste rating uit haar prille carrière.
Garcia Callejo – Machteld van Foreest, Benidorm 2022
1.e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Pf6 4. d3 Lc5 5. c3 0-0 6. Lb3 d5 7. Pbd2 Le6 8. 0-0 h6 9. exd5 Lxd5 10. Pxe5?
Wits vorige zet loste zwarts openingsproblemen op en na dit misplaatste schijnoffer staat zwart beter.
10 … Pxe5 11. d4 Lxd4 12. cxd4 Pc6 13. Pf3 Lxf3
Op weg naar een stelling waarin zwart met twee paarden tegen twee lopers ten aanval trekt.
14. Dxf3 Pxd4 15. Dxb7 Dd6 16. g3
Er dreigde dameverlies na 16 … Tfb8. Na 16. Lc4 wint zwart de kwaliteit met 16 … Tfb8 17. Da6 Tb6 18. Da5 Pc2 19. Tb1 Pa3.
16 … c6
17. Td1?
Dit tempoverlies kan wit zich niet veroorloven. Hij moest 17. Le3 spelen om het paard op d4 te kunnen elimineren. Zwart heeft dan waarschijnlijk niet beter dan een zetherhaling na 17 … Pf3+ 18. Kg2 Tab8 19. Dxa7 Txb3 20. axb3 Dd5 21. Tfd1 Pd4+ 22. Kg1 Pf3+ 23. Kg2 Pd4+.
17 … De5 18. Le3 Pf3+ 19. Kf1 De4
Nu heeft zwart zonder materiële offers de ideale aanvalspositie bereikt.
20. h3 Pe5 21. Ld4
Of 21. Kg1 Ph5!.
21 … Tae8 22. Dxa7 Dh1+
Ook niet gek is 22 … c5 (23. Dxc5? Pd3!).
23. Ke2 Df3+ 24. Kf1
24 … Ph5! 25. Kg1
Er is geen goede verdediging tegen zwarts volgende zet. Wit staat mat na 25. Lxe5 Pxg3+ 26. Lxg3 Dh1.
25 … Pxg3 26. Kh2 Pe2 27. Le3 Pg6 28. Tg1 Pgf4 29. Lxf4
Iets langer houdt wit stand na 29. Dd7 Txe3 30. fxe3 Df2+ 31. Kh1 Pxg1 32. Txg1 Dxe3.
29 … Dxf4+ 30. Kh1 Df3+ 31. Kh2 Pxg1 32. Txg1 Te2 33. Tf1 Tfe8 34. Ld1 Df4+ 35. Kg2 Dg5+ 36. Kh2 Te1 37. Lb3 Df4+ 38. Kg2 De4+ 39. f3 Dg6+
Wit geeft op.
Partij in viewer:
Nog meer nieuwe boeken
We gaan in deze donkere dagen vrolijk verder met de stapel nieuwe boeken.
Silman’s Chess Odyssey van Jeremy Silman, gaat over letterlijk van alles en nog wat: biografieën, schakende criminelen, diverse cruciale toernooien, vrienden, bizarre momenten, liefhebberij en obsessie, psychologie maar ook gewoon theorie over openingen en lessen in tactiek om maar een kleine greep te doen. Met analyses van zo’n 275 partijen en vele zwart-wit foto’s. Silman is een kenner en heeft een aangename pen. Niet minder dan 540 bladzijden, 35 euro.
Understanding Queen Endgames van Karsten Müller en Yakov Konoval. Dame-eindspelen zijn voor menigeen een crime omdat er zoveel varianten zijn en zo veel mogelijkheden tot verkeerde keuzes. Het is ook vaak een erg technisch gebeuren. Niet geheel toevallig is grootmeester Müller afgestudeerd in de wiskunde en is Konoval programmeur. Hij schreef al boeken over het begrip van lichte stukken, toreneindspelen en toren tegen lichte stukken. In het voorwoord schrijft ex-wereldkampioen Vladimir Kramnik ‘Een goed boek voor alle niveaus, ook de toptien! Ik dank de schrijvers voor hun moed om dit complexe thema te bewerken, de hoge kwaliteit zal nog decennialang voor vele generaties zeer bruikbaar blijven.’
Wit speelt en wint
Als je hier niet gelijk doorbijt, verzandt het weer. Bijvoorbeeld 1.De5+ Kh6 2.g8T Dc6+ (want 2.g8D Db7+ is gelijk remise) en zwart houdt eeuwig schaak of wint de toren. Daarom gaat de koning naar een veilig veld ondanks het lege bord
1.Kc7!! Da8 2.Dh2+ Kg6 3.Dg2+ of 2…Kg4 3.g8D+ en wit wint. Ik heb als voorbeeld maar een korte oplossing genomen maar er staan in het boek ook voorbeelden van oplossingen die meer dan 100 zetten duren.
270 bladzijden, 23 euro.
The ink war van Internationaal Meester Willy Hendriks. Hierin wordt de boeiende rivaliteit tussen twee grondleggers van diverse theorieën beschreven. De strijd op het bord tussen Johannes Zukertort en William Steinitz (met als hoogtepunt het eerste officiële WK in 1886) was een strijd tussen de romantische spelvoering en de ‘moderne’. In die goede oude tijd ging men regelrecht op de vijandelijke koning af en was de bescherming van eigen have en goed daaraan ondergeschikt. Steinitz begreep dat je beter kunt aanvallen vanuit een gezonde basis, sterker nog, dat je beter eerst de eigen veiligheid kunt verzekeren omdat de aanval van daaruit makkelijker loopt. Een mooi voorbeeld van die ontwikkeling was later wereldkampioen Michael Tal (1960-1962) die in zijn jonge jaren bekend werd door zijn offers maar die op latere leeftijd meer positioneel opereerde. De titel van het boek slaat op de vele publicaties waarin beide schakers hun gelijk probeerden te halen. Hendriks neemt je mee in die romantische tijd van eind negentiende eeuw, geeft vele voorbeelden van de strijd op het bord en op papier, en laat de lezer bij tijd en wijle zelf meedenken. Heel instructief allemaal en op een plezierige manier verteld.
W. Steinitz – J. Zukertort
Dit was partij 20 in het WK 1886.
1.e4 e5 2.Pc3 Pc6 3.f4 exf4 4.d4 d5 5.exd5 Dh4+ 6.Ke2 De7+
Recente computerpartijen geven 6…Lg4+ 7.Pf3 0-0-0 met onduidelijk spel, zoals we dan zeggen, want de complicaties zijn niet te overzien voor een mens.
7.Kf2 Dh4+ 8.g3 fxg3 9.Kg2
Steinitz had deze stelling al drie keer eerder gehad en toen gingen zijn tegenstanders verder met de goede zet 9…Ld6. Want speelt wit 10.dxc6 gxh2 herovert zwart het verloren stuk. Steinitz verloor beide partijen maar had een verbetering voorbereid.
9…Pxd4
Daar heb je nou zoiets. Zwart gaat verder in de aanval terwijl het betere 9…Ld6 in ieder geval iets ontwikkeld en dat is tegenwoordig het enige principe dat een beetje houvast geeft in deze chaotische stelling.
10.hxg3 Dg4 11.De1+ Le7 12.Ld3 Pf5?
In Steinitz – Martinez 1883 ging zwart verder met 12…Kf8, de enige zet om in de partij te blijven (tegen stukwinst met 13.Th4). Zukertort kende deze partij vermoedelijk niet (andere tijden). Ook de tekstzet voorkomt de dreiging maar de dame komt in het nauw en hij kan zijn ontwikkeling niet voltooien. Wit zet al zijn stukken in:
13.Pf3 Ld7 14.Lf4 f6 15.Pe4 Pgh6 16.Lxh6 Pxh6 17.Txh6 gxh6 18.Pxf6 Kf7 19.Pxg4 zwart geeft op.
460 bladzijden, 25 euro.
Partij in viewer:
Alle boeken zijn ook via New in Chess te bestellen.
Een moderne versie van een romantische partij
Momenteel ben ik het nieuwe boek van Willy Hendriks aan het lezen, The Ink War. Het gaat over de strijd tussen Steinitz en Zukertort: niet alleen op het bord in de WK-match van 1886, maar ook hun jarenlange polemiek via schaakrubrieken en magazines, vaak op onvriendelijke wijze (vandaar inktoorlog). Net zoals zijn vorige boek On the Origin of Good Moves gaat het ook om de tegenstelling tussen het romantische schaak en het moderne schaak, die minder duidelijk is dan vaak werd aangenomen. Zeer boeiend boek weer, aanrader dus!
Ik moest aan die tegenstelling denken bij een partij die ik zag op het WK veteranen. Een typisch voorbeeld van het romantische schaak is de Onsterfelijke Partij waarin Anderssen tegen Kieseritzky met succes zijn beide torens op de onderste rij offert om uiteindelijk via een dameoffer mat te forceren. Zo’n (werkend) dubbel torenoffer is zeer zeldzaam en de Deen Kristiansen moet euforisch geweest zijn dat het hem lukte. Op een moderne manier: geen mataanval maar dameopsluiting. Het bracht hem overigens niet de wereldtitel: hij verloor de laatste ronde en werd gedeeld tweede. Nunn (over wie Carlsen ooit zei dat hij te slim is om wereldkampioen te worden) werd met 9 uit 11 toch gewoon kampioen. In onderstaande partij leek hij zich echter iets te onkwetsbaar te voelen.
Jens Kristiansen – John Nunn
1.Pf3 Pf6 2.d4 g6 3.Lg5
De Torre-aanval is heel geschikt voor veteranen die niet meer aan openingstheorie willen doen.
3…Lg7 4.Pbd2 d5 5.e3 0–0 6.Ld3 c5 7.c3 Db6 8.Db3 De6!?
Een wat rare (en nieuwe) zet, maar het dwingt wit om een concreet probleem op te lossen: er dreigt 9…c4. De veilige oplossing zou nu 10.Le2 zijn.
9.c4!? cxd4 10.Pxd4 Dg4! 11.Lxf6
11…Dxg2!?
Gewoon terugslaan op f6 had zwart een comfortabele positie gegeven, maar twee torens slaan is wel heel verleidelijk. Wit had echter verder gekeken dan rekenbeest Nunn.
12.Lxg7 Dxh1+ 13.Ke2 Dxa1 14.Lxf8
14…Kxf8?
Zonder nadenken sloeg Nunn hier terug. Tip: doe dat niet in een ongewone stelling, want daarin zijn soms ongewone zetten beter. En hier is dat 14…e5! De computer vindt wit iets beter staan na 15.Pf5! Dg1! 16.Lh6 Pc6 maar het is chaos en alles is mogelijk.
15.Lb1!
Opeens is de zwarte dame ingesloten en dreigt er 16.Pc2. Zwart heeft een verdediging, maar het kost zwart meer materiaal dan hij nu voor staat.
15…Lg4+ 16.f3 Lf5 17.Pxf5 gxf5 18.Dxb7 dxc4 19.Lxf5 Kg7 20.Pxc4 Dg1 21.Dxa8
Na vijf slagzetten op rij staat wit een vol stuk voor. De rest was niet moeilijk meer.
21…Dxh2+ 22.Kd3 Pa6 23.Dxa7 Pb4+ 24.Kc3 Dg1 en zwart gaf meteen op.
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Afgelopen weken ging het over de negentiende wereldkampioen schaken Vasili Smyslov. Tenminste dat schreef ik, maar dit klopte helaas niet. Ik had een verkeerde lijst gehanteerd en op de officiële lijst van de wereldschaakbond (FIDE) is Smyslov de zevende wereldkampioen. Voor Smyslov was de Rus Michail Botwinnik van 1948 tot 1957 wereldkampioen, maar Botwinnik versloeg in een revanchematch Smyslov weer en werd in 1958 weer wereldkampioen. Dat kunstje werd herhaald in 1960, toen de jonge Rus/Let Michail Tal de achtste wereldkampioen werd voor ruim een jaar. In 1961 versloeg Botwinnik Tal weer in een revanchematch. Botwinnik is dus over drie perioden wereldkampioen schaken geweest.
Michail Tal
De achtste wereldkampioen Tal had een zeer agressieve stijl met veel gedurfde combinaties. De vele offers die hij op het bord toverde, waren lang niet allemaal correct. De tegenstander moet wel in het labyrint van varianten de juiste tegenzet vinden die de combinatie zal moeten sneuvelen, en dat lukte bij vele niet in de beschikbare tijd. De term “beheersbaar blufschaak” is typerend voor die stijl. Het is natuurlijk verrassend boeiend om partijen van Michail Tal na te spelen en van de prachtige onverwachte combinaties die op het bord werden getoverd je te verwonderen. De combinaties waren vaak niet volledig te berekenen en Tal zal zeker zijn intuïtie gebruikt hebben om de combinatie tot een goed einde te spelen. De zevende wereldkampioen, Smyslov, was een zeer degelijke speler, zoals ik eerder schreef. In onderstaande partij spelen de zevende en de achtste wereldkampioen, Tal, tegen elkaar. De degelijke stijl van Smyslov moest het afleggen tegen de agressieve stijl van Tal.
M. Tal – V. Smyslov
De partij werd in Bled (Slovenië) in 1959 gespeeld. Het jaar waarin geen van beide kemphanen wereldkampioen was.
1 e4 c6 2. d3
Een rustige variant van de Caro-Kann, normaal is 2. d4.
2. … d5 3. Pd2 e5
Smyslov heeft ook veel partijen met 3. … g6 4. g3 Lg7 5. Lg2 e5 6. Pgf3 gespeeld met bevredigend spel voor zwart.
4. Pf3 Pd7 5. d4
Tal wil graag een open stelling, omdat zijn stijl van combinaties dan beter uitvoerbaar zijn.
5. … dxe4 6. Pxe4 exd4
Na 6. … Pf6 7. Pxf6+ Dxf6 8. Lg5 Dd6 9. De2 heeft wit de betere kansen,
7. Dxd4 Pf6 8. Lg5 Le7 9. 0-0-0 0-0 10. Pd6 Da5
Smyslov is niet bang. Hij weigert met 10. … Pd5 11. Lxe7 Dxe7 12. Pxc8 Taxc8 13. Lc4 P5f6 14. The1 het initiatief aan zijn tegenstander over te laten.
11. Lc4 b5
Smyslov blijft bij zijn plan.
12. Ld2! Da6 13. Pf5 Ld8 14. Dh4!
Het goede moment van Tal om te offeren. De gevolgen van het bijzonder interessante stukoffer waren niet te voorzien. Volgende week het vervolg van deze mooie partij. Vooruitlopend op volgende week is het misschien interessant om alvast op de stelling te rekenen als het offer wordt aangenomen door zwart en te kijken of er een alternatief is om het offer niet aan te nemen.
Anderssen, niet Andersen.