Krantenrubrieken weekend 15 april 2023
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Henk Prins |
Twee lege stoelen
Na de tweede partij van zijn WK-match tegen Jan Nepomniasjtsji zei Ding Liren dat hij die dag alles had gemist. Hij had inderdaad zwak gespeeld en zijn gedrag was zo vreemd geweest dat het herinneringen opriep aan het vreemdste dat zich ooit tussen volwassen schakers heeft voorgedaan.
Dat was in de kandidatenmatch die rond de jaarwisseling van 1977-1978 in Belgrado werd gespeeld door Victor Kortchnoi en Boris Spassky. Nooit zal ik de verbijsterde ooggetuigenverslagen in Nederlandse kranten vergeten.
Kortchnoi kreeg een enorme voorsprong na vijf winstpartijen en vijf remises. Toen nam Spassky drastische maatregelen. Hij trok zich tijdens de partijen terug in zijn rustkamertje, waar hij uitzicht had op het demonstratiebord op het podium, en kwam er alleen even uit om aan het officiële bord een zet uit te voeren. Kortchnoi raakte de kluts kwijt en verloor vier keer achter elkaar.
Hij ging het gedrag van Spassky nadoen, zodat de toeschouwers naar twee lege stoelen keken. Als een figuurtje in een weerhuisje kwam af en toe een schaker even uit zijn kamertje naar buiten om op het podium een zet te doen. Spassky verscherpte de strijd door met een duikersbril op te verschijnen.
Wat hem bezielde is een raadsel gebleven. Kortchnoi vermande zich, won de match toch nog en speelde later in 1978 tegen Anatoli Karpov om het wereldkampioenschap.
Ook in die tweede partij van het WK van nu moesten de toeschouwers lang naar twee lege stoelen kijken. Nepo zat soms in zijn kamertje, maar als hij aan zet was, dacht hij gewoon na aan het bord. Ding zat vrijwel permanent in zijn kamertje. Methode-Spassky, maar met een ander motief. Ding voelde zich ziek, wilde zich verbergen en verloor als een kind.
Woensdag leek hij in de derde partij weer in orde. Hij speelde met zwart een keurige remise en kenners van de lichaamstaal zeiden dat ze het al gezien hadden aan de manier waarop hij zijn jasje aan de stoel had gehangen.
Ding Liren – Jan Nepomniasjtsji, WK Astana 2023, tweede partij.
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. h3
Is het een grap, is het een vingerfout? Het is een idee van Dings eigenzinnige secondant Richard Rapport. Nepo glimlachte, maar trok toch tien minuten uit voor zijn antwoord.
4…dxc4 5. e3 c5 6. Lxc4 a6 7. 0-0 Pc6 8. Pc3 b5 9. Ld3 Lb7 10. a4 b4 11. Pe4 Pa5 12. Pxf6+ gxf6
Hierop had Ding niet gerekend.
13. e4
Nu komt wit in het nadeel. Na 13. dxc5 zou het ongeveer gelijk staan.
13…c4 14. Lc2 Dc7 15. Ld2 Tg8 16. Tc1 0-0-0 17. Ld3
Misschien om c4 aan te vallen, misschien om op f1 het punt g2 te dekken, maar beide plannen gaan niet op.
17…Kb8 18. Te1 f5
Het wordt kritiek voor wit.
19. Lc2
Droevige terugtocht. Na 19. exf5 wint zwart met 19…Txd4, want na 20. Pxd4 Txg2+ 21. Kf1 Txf2+ 22. Kxf2 Dh2+ gaat wit mat.
19…Pc6 20. Lg5
Er was geen goede oplossing voor wit.
20… Txg5
Een ijzersterk kwaliteitsoffer.
21. Pxg5 Pxd4 22. Dh5 f6 23. Pf3
In zijn nood had hij nog maar met 23. Pxh7 een pion moeten snoepen, volgens het principe dat sores met soep beter is dan sores zonder soep.
23…Pxc2 24. Txc2 Lxe4 25. Td2 Ld6 26. Kh1 c3 27. bxc3 bxc3 28. Td4 c2 29. Dh6 e5
Wit gaf op. Zijn toren heeft geen velden.
Partij in viewer:
WK: balans in evenwicht
De tweekamp om de wereldtitel die nu gaande is in Astana, hoofdstad van Kazachstan, tussen de Rus Ian Nepomniachtchi en de Chinees Liren Ding is na vier partijen in evenwicht: 2-2. Ook al is de Noor Magnus Carlsen de beste speler van deze tijd, hij wil voorlopig geen WK-tweekampen meer spelen. Zijn eis, een toernooiformule, werd niet gehonoreerd door de FIDE. Dat niet-spelen van een regerend kampioen hebben we al eens eerder meegemaakt. Bobby Fischer wilde in 1975 zijn titel alleen verdedigen als er aan zijn voorwaarden werd voldaan (andere formule met aantal winstpartijen) en ook toen ging de FIDE hier niet in mee. In 1993 weigerde Gary Kasparov zijn titel te verdedigen vanwege geldzaken en organiseerde de FIDE een alternatief WK tussen Anatoli Karpov en Jan Timman.
Hoe dan ook, dat de beste speler geen kampioen is heeft natuurlijk nadelige effecten op de status van die allerhoogste titel en dat zal nog lang zijn weerslag geven in de media. De sport wordt opgezadeld met een probleem dat je niet zou moeten willen hebben.
Over naar het WK 2023.
In partij 1 kwam Nepo met wit met een interessante manoeuvre in de ruilvariant van het Spaans die hem een kansrijke stelling opleverde. Hij liet Ding in opkomende tijdsdruk van de haak glippen: remise.
Partij 2 kreeg een raar verloop.
L. Ding – I. Nepomniachtchi
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4.h3?!
Wat is dit nu? Een doet-niets-zet. Zoiets verwacht je in een toernooi om de tegenstander op een verkeerd been te zetten maar niet in een WK-match. Is dit dan het resultaat van maandenlange voorbereiding van een wereldklasse-team met supercomputers?
4…dxc4 5.e3 c5 6.Lxc4 a6 7.0-0 Pc6 8.Pc3 b5 9.Ld3 Lb7
Deze stelling is bekend in het ‘Aangenomen damegambiet’ maar dan wel met een functionele pion op a3 in plaats van een functieloze pion op h3.
10.a4 b4 11.Pe4 Pa5 12.Pxf6?!
Wit kan wegvluchten naar een magere remise met 12.Pxc5 maar daarmee zou hij toegeven dat zijn rare experiment mislukt is. De tekstzet zou uit die psychische motieven kunnen voortkomen. Nepo grijpt gelijk zijn kans.
12…gxf6! 13.e4 c4 14.Lc2 Dc7 15.Ld2 Tg8 16.Tc1 0-0-0
Zwart heeft al het spel, wit heeft niets. En dat vlak na de opening.
17.Ld3 Kb8 18.Te1 f5 19.Lc2
Net zo kansloos als 19.exf5 Txd4 20.Pxd4 Txg2+ 21.Kf1 Txf2+ 22.Kxf2 Dh2+ 23.Ke3 Lh6 mat.
19…Pc6 20.Lg5 Txg5 21.Pxg5 Pxd4 22.Dh5 f6 23.Pf3 Pxc2 24.Txc2 Lxe4 25.Td2 Ld6 26.Kh1 c3 27.bxc3 bxc3 28.Td4 c2 29.Dh6 e5
en wit gaf op.
Partij in viewer:
Na zo’n afstraffing en zo’n begin van een krachtmeting werd alom gevreesd voor de overlevingskansen van Ding. In de derde partij (Damegambiet) hield hij wijselijk de gelederen goed gesloten en bereikte met een veilige remise in ieder geval rust na dit turbulente begin. Toen kwam partij 4, de Engelse opening.
L. Ding – I. Nepomniachtchi
1.c4 Pf6 2.Pc3 e5 3.Pf3 Pc6 4.e3 Lb4 5.Dc2 Lxc3 6.bxc3 d6 7.e4 0-0 8.Le2 Ph5 9.d4 Pf4 10.Lxf4 exf4
Wit heeft wat voordeel met zijn centrumbeheersing.
11.0-0 Df6 12.Tfe1 Te8 13.Ld3 Lg4 14.Pd2 Pa5
Om met c5 het centrum vast te leggen en de witte lichte stukken in te sluiten.
15.c5! dxc5 16.e5 Dh6 17.d5 Tad8 18.c4 b6 19.h3 Lh5 20.Le4 Te7 21.Dc3 Tde8 22.Lf3 Pb7 23.Te2 f6 24.e6 Pd6 25.Tae1
Er is niet veel aan de hand na 25…Lg6, wit kan moeilijk vorderingen maken. Pd6 verdedigt uitstekend. Wellicht dat Nepo wat overmoedig was geworden:
25…Pf5? 26.Lxh5 Dxh5 27.Te4 Dh6 28.Df3 Pd4?
Een opmerkelijk zwakke positionele zet, dit paard hoort op d6. De paarden zijn minstens zo sterk als de torens in dit type stelling. De enige optie is 28…g5. Zwart vraagt bijna om wat volgt:
29.Txd4! cxd4 30.Pb3 g5 31.Pxd4 Dg6 32.g4 fxg3 e.p. 33.fxg3 h5 34.Pf5 Th7 35.De4 Kh8 36.e7 Df7 37.d6 cxd6 38.Pxd6 Dg8 39.Pxe8 Dxe8 40.De6 Kg7 41.Tf1 Th6 42.Td1 f5 43.De5+ Kf7 44.Df5+ Tf6 45.Dh7+ Ke6 46.Dg7 Tg6 47.Df8
Zwart gaf op, 47…Tg8 48.Dh6+ is geen volwaardige verdediging. Met nog tien partijen te gaan is er geen zinnige voorspelling te doen.
Partij in viewer:
Slechte focus Ding bij start WK-match
Heeft u wel eens gehad dat u meer dan een half uur nadacht over een zet en u toch werd verrast door een sterk antwoord van de tegenstander? Dan kunt u zich wellicht voorstellen hoe Liren Ding zich voelde toen hem dat overkwam in de tweede partij van de WK-match. Die eigenlijk goed voor hem was begonnen: hij had op de vierde zet een nieuwtje gespeeld, bedacht door zijn secondant Richard Rapport. Het deed tegenstander Nepomniachthi lang nadenken in de opening. Na zet 11 was Ding nog op vertrouwd terrein: hij had de stelling (met Te1 i.p.v. h3) zelfs al eens gehad in een partij tegen Aronian. Toen deed hij de correcte zet, 12.Pxc5. Nu na lang nadenken het slechtere 12.Pxf6+. Na het voor hem verrassende antwoord maakte hij nog een fout door snel zijn (matige) 13e zet te spelen, zo van, “het gaat nog allemaal volgens plan.” Dat ging het niet: hij kwam van zet tot zet slechter te staan en moest op zet 29 opgeven.
Hoe kwam dit fiasco? Ding blijkt mentaal niet zo sterk als ik vorige week suggereerde. Het spelen van de WK-match is een bijzondere ervaring, nieuw voor hem, en hij gaf aan dat dat hem overweldigde. Voor optimaal presteren moet een topsporter zich focussen op de taak. Ding had te veel afleidende gedachten met als gevolg de akelige nederlaag met wit. Maar als hij de achterstand beperkt houdt/heeft gehouden maakt hij nog alle kans. Vorig jaar bij het kandidatentoernooi begon hij met een witnederlaag, stabiliseerde hij met zeven remises op rij en begon vervolgens te te winnen. Met 8 uit 14 werd Ding tweede en plaatste hij zich voor deze wk-match. Die nederlaag was overigens tegen Nepo…
Liren Ding – Yan Nepomniachtchi
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4.h3!? dxc4 5.e3 c5 6.Lxc4 a6 7.0–0 Pc6 8.Pc3 b5 9.Ld3 Lb7 10.a4 b4 11.Pe4 Pa5
Dit was het moment dat Ding lang nadacht en alleen 12…Dxf6 had verwacht. 12.Pxc5 Lxc5 13.dxc5 Pd7 14.c6! is iets beter voor wit.
12.Pxf6+?! gxf6 13.e4?! c4!
Zo pakt zwart het initatief en dan is Nepo op zijn sterkst. Daarnaast is de stelling lastig te spelen voor wit (zie b.v. zet 17).
14.Lc2 Dc7 15.Ld2 Tg8 16.Tc1 0–0–0 17.Ld3?
De beste verdediging was 17.De1! f5 18.Kh1! Pc6 19.Tg1.
17…Kb8 18.Te1 f5! 19.Lc2
Een treurige terugtocht. Mogelijk had Ding gemist dat hij niet op f5 kan slaan: 19.exf5 Txd4 20.Pxd4 Txg2+ 21.Kf1 Txf2+ 22.Kxf2 Dh2+ 23.Ke3 Lh6 mat
19…Pc6 20.Lg5 Txg5!
Nauwelijks een offer, want zwart krijgt voldoende materiaal.
21.Pxg5 Pxd4 22.Dh5 f6 23.Pf3 Pxc2 24.Txc2 Lxe4 25.Td2 Ld6
De lopers domineren de stelling. Tegen de opmars van de c-pion is niets te doen.
26.Kh1 c3 27.bxc3 bxc3 28.Td4 c2 29.Dh6 e5 Wit gaf op
Partij in viewer:
Tweezet 1001, die twee weken geleden ter oplossing werd aangeboden, haalde in 1991 een 2e Prijs in deze krant. Het probleem is een uitstekend voorbeeld van een verleidingsprobleem. Ook hier kan redeneren over de mogelijke sleutelzet naar de juiste oplossing van de tweezet leiden. Eerder noemde ik zo’n probleem een logisch probleem. Op de d-lijn staat een zogenaamde halfbatterij-opstelling. Dit betekent dat als er een stuk uit de lijn tussen d8 en e5 gaat, dus de loper of het paard, dan vormt het blijvende stuk, loper of paard, een batterij met de toren d8. Het blijvende stuk heet dan het afvuurstuk en de toren het staartstuk, of kogel respectievelijk kanon. Met een beetje nadenken komt de oplosser er achter dat als het paard uit de halfbatterij gaat, dat dan wit met 2. Lb5 kan matzetten. Het witte paard opent de loperlijn van f8 en dekt daarmee extra veld c5, wat betekent dat de witte loper van d7 in de lijn van toren a5 kan staan, want de dekking van c5 is overgenomen door de loper van f8. Deze thematiek is vorige week ook vertoond en uitgelegd. Als het witte paard uit de lijn d8-e5 gaat, dan geeft wit altijd het vluchtveld c4 aan de zwarte koning. De oplosser begrijpt dan ook waarom alleen de loper maar naar b5 kan gaan voor de mat dreiging, dat is om het vluchtveld c4 te dekken. Als het witte paard bijvoorbeeld naar b7 gaat, dan kan zwart dit weerleggen met 1. … Lxc5! Als wit de dreiging dan zal uitvoeren dan wordt de zojuist gepende zwarte loper ontpend en kan op d6 tussen plaatsen en dus het mat voorkomen. Wit moet dus met zijn sleutelpaard een ander veld gaan zoeken en zo organiseren dat hij na 1. … Lc5 een mat beschikbaar heeft. Dit betekent dat veld c8, e8 en f7 afvallen. De weerlegging is voor al die verleidingen 1. … Lxc5! Het witte paard gaat daarom 1. Pdxe4? proberen. Na 1. … Lxc5 komt dan 2. Dxd3 mat. Wit maakt met zijn mat gebruik van de gepende zwarte loper. Die loper kan niet meer tussenplaatsen op d4. Toch is 1. Pdxe4? niet de oplossing, want zwart speelt 1. … Pxc5! De matzet die dan zal moeten 2. Dxe4 kan niet omdat het witte paard op dat veld staat. Dan proberen we toch 1. Pc4? Er dreigt netjes 2. Lb5 mat. Na 1. … Lxc5 komt dan een ander mat 2. Pe3. Toch is de oplossing fout, want speelt 1. … Dxc5! Het normale mat 2. Da2, als gevolg van de gepende dame, is onmogelijk geworden. De sleutelzet is dus 1. Pf5! De dreiging is 2. Lb5 mat. Op 1. … Lxc5 heeft wit het mat 2. Pe3, wat mogelijk is geworden doordat de zwarte loper zich zelf pende. Na 1. … Pxc5 is 2. Dxe4 mogelijk, omdat het paard zich zelf pende en de dame op e4 niet kan nemen. Na 1. … Dxc5 is 2. Da2 mat, omdat de gepende dame niet op c4 kan tussenplaatsen. Belangrijk is ook vast te stellen dat zwart nog een zet heeft met zijn koning, namelijk 1. … Kc4. De dreiging 2. Lb5 is dan geen mat, omdat de koning op b3 weg vlucht. Na 1. … Kc4 is 2. Le6 mat. De dreiging in combinatie met de penningen heet in de problematiek het Schiffmann-thema. Volgende week het derde probleem uit het puzzelnummer.
Het diagram bij de rubriek van Hans Ree klopt niet. Dat is de stelling na 13. …, Lc2, niet na 18. …, f5.
Stond het zo in de krant? Misschien dat Ree twee diagrammen aanleverde en dat er dan net niet genoeg ruimte was en dat de eindredactie toen het eerste diagram per ongeluk op de plek van het tweede heeft gezet.
Volgens mij is het diagram de stelling na 13 … c4 (en daarop volgt 14 Lc2)
Ja, dat bedoelde ik. Bij het intikken heb ik het vervolgens zelf verhaspeld. De overeenkomst tussen beide punten in de partij is trouwens dat wit Lc2 speelde.