Krantenrubrieken weekend 20 mei 2023
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad en Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman
Wie is nu the best of the rest?
Wie is the best of the rest, oftewel de op-één-na-beste speler ter wereld? De meest voor de hand liggende kandidaat hiervoor is Liren Ding. Hij won tenslotte het wereldkampioenschap voor mensen die niet Magnus Carlsen heten. Zijn eerste toernooi als wereldkampioen deed zijn kandidatuur echter geen goed. In een sterke tienkamp in Roemenië waaraan zeven spelers uit de top tien van de wereld meededen eindigde hij als achtste. De vice-wereldkampioen dan, Yan Nepomniachtchi? Die deed het met plek negen nog slechter. Blijkbaar is het spelen van een vermoeiende WK-match niet de ideale voorbereiding voor zo’n sterk toernooi. Er deden nog twee spelers mee die momenteel zouden kunnen claimen the best of the rest te zijn. De Fransman Alireza Firouzja kan dat omdat hij door het matige resultaat van Ding de nummer twee van de wereld is geworden volgens de liveratings op 2700chess.com. En Fabiano Caruana kan dat omdat hij het toernooi won. Hij liet zien weer terug te zijn aan de wereldtop na een wat mindere periode.
Misschien moet de titel wel gedeeld worden en dan mag Anish Giri er ook bij. Onze landgenoot bleef niet alleen ongeslagen in Roemenië, hij versloeg ook de nieuwe wereldkampioen, nadat hij eerder dit jaar in Wijk aan Zee al de vorige wereldkampioen (Carlsen) verslagen had. Het ging bij Ding al mis in de opening: de Chinees ondervond dat wel of niet gerokeerd hebben veel uitmaakt als je g7-g5 speelt in het Italiaans.
Anish Giri – Liren Ding
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Pf6 4.d3 Lc5 5.Lg5 h6 6.Lh4 d6 7.c3 a5 8.Pbd2 La7 9.a4 0–0
Hier is 9…g5 10.Pxg5? hxg5 11.Lxg5 Tg8! prima voor zwart.
10.h3 g5? 11.Pxg5! hxg5 12.Lxg5
Met de koning op g8 is het offer juist sterk. Het is heel moeilijk voor zwart om uit de penning van het paard op f6 te komen.
12…Kg7 13.Df3 Le6 14.Pf1 Th8 15.Pe3 De7 16.0–0–0?
Wit versterkt rustig zijn stelling, de juiste strategie, maar wel met de verkeerde zetvolgorde: meteen 16.Thf1! had zwart niet de kans gegeven met 16…Lxe3+ het paard te ruilen, waarna wit i.t.t. de partij niet d4 te doen (omdat Lc4 dan ongedekt staat).
16…Tag8? 17.Thf1 Pb8
17…Lxe3+ 18.fxe3 verliest nu meteen
18.d4 exd4 19.cxd4 Pbd7
Zwart heeft eindelijk Pf6 goed gedekt, maar nu staat de loper op e6 ingesloten en daarom wint wit een stuk terug.
20.e5 dxe5 21.d5 Db4 22.De2 Lxh3 23.gxh3 Kf8 24.h4 Ld4
De loper staat vervelend dicht bij de witte koning, maar daar is een oplossing voor.
25.Txd4!? exd4 26.Pf5 Txg5 27.hxg5 Pe5 28.Lb5 Pfg4 29.Kb1
Materieel staat het gelijk, maar de zwarte koning staat onveilig. In het vervolg profiteert wit daarvan.
29…Kg8 30.Ph6+! Pxh6 31.Dxe5 Pg4 32.Dxc7 Kg7 33.g6! Tf8 34.gxf7 d3 35.Tg1 Txf7 36.Dc3+
Na dameruil verliest zwart het paard op g4, daarom gaf hij op.
Partij in viewer:
Er was vorige week een brug geslagen tussen de twee laatste driezetten uit het winterpuzzelblad. Die brug is tweezet 1002 van ondergetekende. Probleem 6, de laatste driezet, is een Novotny probleem. Dit belangrijke thema is regelmatig aan de orde geweest in deze rubriek. De sleutelzet van tweezet 1002 is ook een Novotny. Een Novotny is een witte zet op het snijpunt van een zwarte toren en loper. Dit snijpunt heet Grimshaw, wat op zijn beurt ook weer een belangrijk thema is. Tweezet 1002 is ook een logisch probleem. Met redeneren kan men de oplossing vinden. Het paard op e7 staat in de penning met Lf8. Aannemelijk is daarom om een wit stuk in de diagonaal te plaatsen, daardoor dreigt er 2. Pg6 mat. Een eerste probeersel is dan 1. Tac5? Op 1. … Te4, wat veld f5 van de laatste dekking houdt na de dreiging, komt dan 2. Txd5 mat. Dit komt omdat de toren voor de loper van h8 staat. Zwart weerlegt echter met 1. … Le4! Er zal dan 2. Lxd4 moeten volgen, maar doordat de toren van c5 voor de loper a7 staat, is dit niet mogelijk. De tweede verleiding is 1. Lc5? Weer dreigt wit 2. Pg6 mat. Nu komt er op 2. Le4 2. Lxd4 mat, wegens interferentie van de toren door de loper, Nu weerlegt echter 1. … Te4! De loper van c5 staat de toren van a5 in de weg om 2. Txd5 te kunnen spelen. Er is nog een verleiding in dit probleem, en wel 1. Tb4? Er dreigt weer 2. Pg6 mat. Nu zien we een thematische Grimshaw op e4, of wel een wederzijdse interferentie van loper en toren. In de volgende varianten: 1. … Te4 2. Txd5 mat en 1. … Le4 2. Lxd4 mat. Zwart weerlegt deze laatste verleiding met 1. … Tc6! In de eerste en tweede verleiding zitten de witte loper en toren elkaar ook in de weg, dat is dus ook een Grimshaw, dit wordt een witte Grimshaw genoemd. Er was al verklapt dat de sleutelzet een Novotny zal zijn, dus een zet op het snijpunt van loper en toren. De sleutelzet is dus 1. e4! Wit dreigt met 2. Txd5 en 2. Lxd4 mat te geven, slaat de toren de pion op e4 dan is 2. Txd5 mat, de toren interfereert de loper; slaat de loper de pion op e4 dan is 2. Lxd4 mat, de loper interfereert de toren. Er zijn nog enkele varianten die de dreigingen pareren. Op 1. … c5 komt 2. Pg6 mat. Dit heet een zwarte Novotny, de zwarte pion staat op het snijpunt van de witte loper en toren.
Verder is er nog 1. … Txf5 2. Dxf5 mat, 1. … Lxe7 schaak 2. Dxe7 mat. Als klap op de vuurpijl en als knipoog met driezet 5 uit het puzzelblad is ook de en-passant aanwezig. Zwart kan namelijk via en-passant de pion van e4 nemen: 1. … dxe3 e.p. 2. gxf4 mat.
Ideale marketingstrategie
Wat is de waarde van schaakvaardigheid buiten het schaakbord? Dit is een vraag die veelvuldig opduikt in menig interview. Als schakers willen we maar al te graag de cognitieve effecten van het schaakspel promoten. Het is een ideale marketingstrategie.
Is er ook bewijs voor de positieve effecten van schaaktraining op scholen? De onderzoekers Sala en Gobet van de Universiteit van Liverpool deden een meta-analyse in 2014 – dat is onderzoek waarin veel eerdere studies op een hoop worden gegooid om tot een nauwkeurigere conclusie te komen. Wat waren de bevindingen? Schaken heeft een bescheiden positief effect op academische vaardigheden zoals rekenen en lezen, waarbij vooral de effecten op rekenen zichtbaar zijn. Daarnaast blijkt ook de duur van belang te zijn: als de looptijden van de schaaktrainingen langer zijn, dan zijn de effecten groter.
De onderzoekers plaatsen ook enkele kanttekeningen. Alle onderzochte studies hebben geen ideaal design. Zo ontbreekt in vrijwel alle gevallen een controlegroep waardoor het beroemde ‘placebo’ effect niet wordt uitgesloten. Daarnaast stellen de onderzoekers vast dat veel andere academische interventies een groter positief effect hebben dan schaken. Natuurlijk zullen er ook voordelen van schaken zijn die lastig kunnen worden onderzocht. Neem bijvoorbeeld de eigenschap om te leren omgaan met winst en verlies. Dit kan niet eenvoudig wetenschappelijk worden gekwantificeerd. Gedegen wetenschappelijk bewijs ontbreekt dus momenteel.
Dit haalt de wind niet uit de zeilen van de ideale marketingmachine. In een uitgebreid artikel werd door The New York Times verslag gedaan van de enorme ledenstijging die schaakplatform chess.com aan het begin van dit jaar doormaakte. Vooral onder tieners en jongvolwassenen is de groei enorm. Een belangrijke theorie is dat deze groei voortkomt uit de creatie van short-form content door schaakinfluencers. Dit zijn filmpjes die minder dan een minuut duren. Deze korte filmpjes zijn enorm populair. Daardoor worden de internetalgoritmen schaken beter gezind, wat een toestroom van nieuwe schakers oplevert.
Het is onvermijdelijk dat schaken hiermee ook de weg naar de scholen vindt. In het noorden zijn er al vele prachtige initiatieven. Denk hierbij aan de scholenkampioenschappen, het Remco Heite schaaktoernooi, het grote aantal grand prixs en de diverse trainers die actief zijn om schaken op scholen te onderwijzen. De populariteit van schaken op het internet biedt het momentum om nog verder op georganiseerde activiteiten in te zetten.
Niet op alle scholen zijn ze van deze ontwikkeling gediend. Een docent klaagt dat de leerlingen hun opdrachten niet meer inleveren omdat ze alleen nog maar met schaken bezig zijn. En in een zeer populaire forumpost liet een Amerikaanse leerling weten dat zijn school de toegang tot chess.com verboden had. De leerlingen waren veel te actief op dit platform tijdens de lessen.
Veel ouders zien hun kinderen liever schaken dan dat ze bezig zijn met meer geestdodende of gewelddadige computerspellen. Wellicht schuilt daarin de kracht van de ideale marketingstrategie. Schaken mag dan niet het nuttigste zijn wat we kunnen doen – het is leuk, leerzaam en nuttiger dan veel alternatieven. Het artikel van The New York Times eindigt met een intrigerende slotzin. Ik parafraseer: ‘Iedereen manipuleert mensen op social media. De manipulatie om te gaan schaken is niet het ergste dat je kan overkomen’. Een betere slogan is bijna niet te bedenken.
Leuk dat Nick Maatman refereert aan wetenschappelijke studie, ik denk dat hij deze bedoelt www.researchgate.net/publication/296632861_Do_the_Benefits_of_Chess_Instruction_Transfer_to_Academic_and_Cognitive_Skills_A_Meta-Analysis.
M.i is het methodologisch 1 grote gatenkaas ( bv geen baseline data, allemaal verschillende uitkomstmaten, allemaal verschillende leeftijdsgroepen etc etc), maar dit soort onderzoek zal altijd wel lastig blijven.
Dank Jos, voor de link. Ik zie dat een oude bekende meewerkt aan de studie: Gobet, die nog met De Groot een boek publiceerde.