Krantenrubrieken weekend 27 mei 2023
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad en Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman
150 Jaar schaakbond begint met een baron
Net als nu waren er in de 19e eeuw diverse schaakclubs waar mensen met enige regelmaat een potje konden spelen, maar toen waren het allemaal eilandjes. Er was lange tijd nauwelijks interactie tussen de clubs, laat staan een competitie. Dat dat veranderde kwam vooral door een in 1852 opgerichte vereniging uit Den Haag, Discendo Discimus. Een ledencrisis werd door de voorzitter Baron van Hogendorp bezworen en in een bloeiperiode durfden ze verder te kijken dan de eigen club. Op initiatief van o.a. dezelfde Van Hogendorp werd op 23 mei 1873 de Nederlandschen Schaakbond opgericht, waarvan hij de eerste voorzitter werd. Dat is 150 jaar geleden en de KNSB viert dat met diverse activiteiten. Zo is er 31 mei een jubileummanifestatie in het spoorwegmuseum in Utrecht, met o.a. simultaans, een receptie, de presentatie van een jubileumboek en van het stripboek Tom Poes en het edele schaakspel. Op knsb150.nl kunt u daar meer over lezen.
Hoe ging het verder met de bond na de oprichting? Nog niet meteen geweldig, lange tijd was het ledenaantal niet erg hoog. In 1909 waren er maar 23 clubs lid van de bond van de minstens 50 clubs in het land. Het succes van één man zorgde voor verandering. In 1935 werd Max Euwe wereldkampioen. Er ontstond een schaakkoorts in Nederland, veel verenigingen werden in die tijd opgericht, de NSB kreeg het predicaat koninklijk en het ledenaantal steeg sterk. Sindsdien zijn er wel ups en downs geweest, maar is de bond altijd prominent aanwezig in het Nederlandse schaakleven.
Terug naar de eerste voorzitter. Wikipedia beschrijft deze baron als een advocaat, schrijver en publicist, maar ook als “bovengemiddeld sterke schaker”. En inderdaad: in onderstaande partij versloeg hij een nationale topspeler van destijds.
G.M. Stolte – Frederik van Hogendorp
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5 4.0–0 Pf6 5.d4
Het Deutzgambiet.
5…Lxd4 6.Pxd4 Pxd4 7.f4 d6 8.fxe5 dxe5 9.Lg5 Le6 10.Lxf6 gxf6 11.Lxe6 Pxe6 12.Pc3 c6 13.Dxd8+ Txd8 14.Txf6
Zo heeft wit de pion terug, maar voordeel heeft hij niet.
14…Ke7 15.Tf2 Pf4 16.Pe2 Pxe2+ 17.Txe2 Td6
Het ziet er remiseachtig uit en dat blijft het ook een tijdje.
18.g3 h5 19.Tf1 h4 20.Tf3 hxg3 21.hxg3 Tdh6 22.Kf2 Th2+ 23.Ke3 Txe2+ 24.Kxe2 Td8 25.Td3
Nu kan zwart ruilen of 25…Th8 spelen voor remise maar hij probeert iets.
25…Td4? 26.Txd4 exd4 27.Kd3 c5
28.c3??
Na een zet als 28.Kc4 is het remise maar wit kan zelfs winnen: 28.e5! Ke6 29.Ke4 waarna de witte koning door zetdwang steeds meer terrein zal veroveren.
28…dxc3 29.Kxc3 Kd6 30.b3 b5 31.Kd3 Ke5 32.Ke3 c4 33.bxc4 bxc4 34.a3 a6 35.a4 a5
Nu is het wit die in zetdwang raakt (36.g4 f6 helpt niet) en zowel terrein als materiaal moet prijsgeven.
36.Kd2 Kxe4 37.Kc3 Kd5 38.Kc2 Kd4 39.Kd2 f5 40.Kc2 c3 Wit gaf op
Partij in viewer:
De laatste driezet uit het winterpuzzelnummer is van Byron Zappas en Miodrag Mladenovic. Het probleem heeft een schijnspel, er liggen zetten klaar zonder dat de sleutelzet is uitgevoerd. Met de les van vorige week kan de oplosser een snijpunt ontdekken van zwarte loper en toren, dit is veld c4 en dat heet dus een Grimshaw. Zo komt er op 1. … Df1 2. Tc4, een witte zet op het snijpunt, de Novorny, en er dreigt dus 3. Txe6 en 3. d4 mat. Slaat de zwarte toren op c4 dan is 3. Txe6 mat, slaat de zwarte loper op c4 dan is 3. d4 mat. De matzetten zijn mogelijk omdat de zwarte loper en toren elkaar wederzijds in de weg staan. Op 1. … Db1 komt ook een Novotny op hetzelfde veld c4: 2. Dc4 met dezelfde matdreigingen als bij 2. Tc4. Het mag duidelijk zijn dat de Novotny 2. Dc4 niet gaat in de eerste variant, want dan neemt zwart de toren op f4 en veld f5 is niet te dekken. Andersom kan in de tweede variant niet 2. Tc4, omdat dan de zwarte dame op c2 slaat, en ook is veld f5 niet te dekken. De sleutelzet is 1. Kg5! Wit dreigt 2. Tf5+ exf5 3. Dxf5 mat. De zwarte dame kan weer naar f1 om achter de witte toren te staan. Na 1. … Df1 komt de Novotny 2. Dc4 met de bekende dreigingen 3. Txe6 en 3. d4 mat. Juist nu gaat de andere Novotny, 2. Tc4, niet omdat zwart dan schaak geeft op f5. Na 1. … Db1 komt de Novotny 2. Tc4, gevolgd door de bekende matzetten. De componisten laten een matvoeringsverwisseling zien met Novotnys. Een grote prestatie. Er zijn nog bijvarianten: 1. … Ph6 2. Txf6 Pf7+ 3. Txf7 mat, of 2. … exf6 3. Lxf6 mat en 1. … bxc5 2. Dxc5+ Ld5 3. Txe6 mat.
De drie tweezetten en de drie driezetten zijn nu opgelost en de sleutelzetten zijn bekend. Deze sleutelzetten worden geplaatst op een leeg schaakbord. De zwarte koning krijgt een plaatsje op e7. Er is nu een driezet ontstaan, die gecomponeerd is door J. Formitsjev. De sleutelzet is 1. Pe6! Dit is dus ook de oplossing van de schaakpuzzel. Er dreigt 2. d8D+ enz. Heel mooi is dat na 1. … Kxe6 2. f8L, er dreigt dan 3. d8P mat, en op 2. … Kf7 komt 3. Ld5 mat. De volgende twee oplossers krijgen binnenkort een schaakboek. De gelukkigen zijn Jan Haarsma uit Wijhe en Jan Roos uit Amersfoort. Gefeliciteerd!
Versneld Zwitsers
Het ‘Zwitsers’ is een fantastisch indelingssysteem dat in vrijwel alle open toernooien over de hele wereld gebruikt wordt. Een onbeperkt aantal spelers kunnen meedoen en deelnemers worden gekoppeld aan tegenstanders met evenveel punten. Zo ontstaan gelijkwaardige wedstrijden en zijn er ook geen afvallers.
Bij het kampioenschap van de Noordelijke Schaakbond werd het ‘Versneld Zwitsers toegepast’ – Een variant waarin hoog gekwalificeerde spelers aan het begin fictieve punten toegekend krijgen waardoor al vanaf het begin evenwichtige partijen gecreëerd worden. Op papier klinkt dit systeem briljant. Meestal is dat het ook, maar afgelopen weekend zorgde het wel voor wat controverse.
Met 6,5/7 slaagde ik erin om de titel te verdedigen. Opmerkelijk was dat ik het in de cruciale ronden 5 en 6 tegen 1700 mocht opnemen. Niet dat er wat mis mee is om een rating van 1700 te hebben, integendeel! Bovendien betroffen het twee talenten wier werkelijke speelsterkte vermoedelijk al aanzienlijk hoger ligt. Toch leidde dit tot enkele ironisch bedoelde verwijten als: ‘op deze manier kunnen ze jou de NOSBO-titel net zo goed geven!’
Wat is de rol van het ‘Versnelde Zwitsers’ hierin? Nadat de fictieve punten wegvallen schuift het veld in elkaar. De boven verwachting presterende underdogs hebben daardoor relatief weinig verrassingen nodig om zich bovenaan de ranglijst te melden. Dat neemt uiteraard niets weg van hun uitstekende prestaties!
Een zeer onderhoudende partij werd gespeeld door Eelke de Boer uit Groningen en Selwin Keuning uit Sneek.
De Boer-Keuning
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pc6 5.Pc3 Dc7 6.g3 a6 7.Lg2 Pf6 8.0-0 Pxd4 9.Dxd4 Lc5 10.Lf4 d6 11.Dd2 h6 12.Tad1 e5 13.Le3 Lb4 14.a3 Lxc3 15.Dxc3 Dxc3 16.bxc3 Le6 17.Txd6 Tc8 18.Lb6 Pd7
Indrukwekkende voorbereiding, Keuning heeft hier bijna acht minuten meer tijd op de klok dan zijn begintijd.
19.La5 b6!? 20.Lxb6 Ke7 21.Tfd1 Pxb6 22.Txb6 Txc3 23.f4!?
Ik was zeer onder de indruk van deze zet. Na het materialistische 23.Txa6 Txc2 is er niets aan de hand voor zwart. Het plan is Th8-b8-b2 met druk tegen f2. De Boer creëert nu dreigingen tegen de zwarte koning
23…Thc8 24.Lf1 exf4 25.gxf4 Txc2 26.Tb7+ T8c7 27.Lxa6 Txb7 28.Lxb7 Ta2 29.Td3 f5!
Door het energieke spel van wit heeft hij de pluspion weten te behouden. Zwart staat echter actief en Keuning kiest nu voor een efficiënt plan om pionnen te ruilen.
30.Tc3 g5 31.fxg5 hxg5 32.exf5 Lxf5 33.Lc6 Kf6 34.a4 Tc2?
Begrijpelijk, zwart wil simpelweg de loper geven voor de pion en daarna met de koning in de hoek van de ‘verkeerde kleur’ staan. Toch blijkt deze ongeduldige zet verliezend!
35.Txc2 Lxc2 36.a5 Ld3 37.Lb7 Ke5 38.Kf2 Kf4
39.Ke1?
Te passief. 39.Lf3 La6 40.Lg2 Lc8 41.Ke2 La6+ 42.Kd2 Ke5 43.Kc3 Kd6 44.Kb4 Le2 45.Le4 La6 46.Lc2 Lc8 47.Lb3 La6 48.Lc4 Lc8 49.Kb5 Kc7 50.Kc5 Lb7 51.Ld3 Lc8 52.Le4 La6 53.Lc6 Lc8 54.Lb5 Lb7 55.Le2 Lc8 56.Kd5 wint op ingenieuze wijze. Zwart verliest g5. Het is ongelofelijk hoe effectief wit gebruik maakt van zetdwang. Een goudmijntje voor de liefhebbers van eindspelen! In de partij krijgt De Boer nog een kans, maar uiteindelijk blijft Keuning overeind.
39…Ke3 40.Kd1 Le2+ 41.Kc2 Kd4 42.Kb3 Kc5 43.Kc3 Lf1 44.Le4 La6 45.Ld3 Lc8 46.Lc4 Lb7 47.Kd3 Lg2 48.Kc3 Lb7 49.Le2 Lc8 50.Kd2 Kb4 51.Ke3 Kxa5 52.Ke4 Kb6 53.Ke5 Kc7 54.Kf6 g4 55.Lc4 Kd6 56.Lf7 Ld7 57.Lh5 Lc8 58.Kg5 Ke7 59.Lxg4 ½-½
Partij in viewer:
Köln-Deutz en familienaam Deutz, wie weet waarnaar de naamgeving Deutzgambiet verwijst?
Er zijn er meer die zich dat afvragen, zie Deutz gambit op chessgames.com. De pagina List of chess gambits geeft een pagina op chess.com als bron die zelf geen bronnen geeft. Misschien is die pagina erop gezet door meneer of mevrouw Deutz. Ik heb ooit de Pyreneeënvariant bedacht (uitgebreid getest tijdens een bergwandelvakantie). Topalov heeft hem ook gespeeld. Na mij. Had ik deze indertijd op chess.com beschreven, dan had de naam wellicht ook een triomftocht via wikipedia beleefd.
Ik heb op internet van alles geprobeerd. We hebben een deutzia in de tuin staan, maar ook deze biologische mecenas lijkt niets met het schaakspel van doen te hebben gehad. Mijn verklaring hierboven lijkt me nog de waarschijnlijkste: ieman heeft zich de naamloze variant toegeëigend. Hoewel, naamloos? Ik kwam ook al de namen Max Langegambiet en Rosentretergambiet tegen, met alleen wat zetverwisselingen.
Er is een tweede Rosentretergambiet naast het door Adolf, niet zijn oudere broer Felix van de Duitse Wikipedia, Rosentreter bedachte 1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Pf3 g5 4.d4 g4 5.Pe5.
Pardon, Fedor niet Felix.