Krantenrubrieken weekenden 21 en 28 Oktober 2023
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
21 Oktober: Carlsen wijt verlies aan horloge tegenstander
In de tweede ronde van het gisteren geëindigde Qatar Open gebeurde er iets opmerkelijks: Magnus Carlsen verloor met zwart van de Kazak Alisher Suleymenov, de nummer 578 van de wereld. Die speelde een heel sterke partij terwijl Carlsen een paar matige zetten deed. De verklaring die de voormalig wereldkampioen na de partij gaf is ook opmerkelijk: hij kon zich niet goed concentreren tijdens de partij omdat zijn tegenstander een (analoge) horloge droeg. Inderdaad zat de Kazak daar vaak aan te frunniken, maar daar ging het niet om, het ging puur om ‘t feit dat hij ‘m droeg. Bij veel toernooien mag je namelijk helemaal geen horloge meer dragen om valsspelen te voorkomen. Onder andere in de KNSB-competitie, wat wel enig gemor veroorzaakte. Want je kan toch helemaal niet valsspelen met een analoge horloge? Nee, maar het onderscheid met een hybride horloge (analoge wijzerplaat maar van binnen slim) is heel moeilijk te zien. Carlsen was dus ontstemd, informeerde bij de arbiter hoe het zat, maar die zei dat een analoge horloge bij dat toernooi gewoon toegestaan is. Het laat wel het belang van maatregelen tegen valsspelen zien: niet alleen om vals spel te voorkomen, maar ook om spelers gerust te stellen. Want zelfs de beste speler aller tijden wordt afgeleid door de gedachte aan de mogelijkheid van vals spel.
In dezelfde ronde verdacht de Russische grootmeester Vladimir Fedoseev zijn op papier veel zwakkere tegenstander van vals spel. In plaats van een verloren stelling netjes op te geven verliet hij (a la Von Bardeleben tegen Steinitz in 1895) de speelzaal, waarna zijn tegenstander nog anderhalf uur moest wachten voor hij het punt kon opeisen. Zeer onsportief, helaas leidde het niet tot een diskwalificatie.
Alisher Suleymenov – Magnus Carlsen
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 b6 4.a3 La6 5.Dc2 Lb7 6.Pc3 c5 7.e4 cxd4 8.Pxd4 Lc5 9.Pf3 Pc6 10.b4 Le7 11.Lb2 Db8 12.Td1 0–0 13.Le2 d6 14.0–0 Tc8 15.Tfe1 Lf8 16.Lf1
Wit staat hier iets beter, maar na 16…Pe5! is er niet veel aan de hand. In plaats daarvan zet zwart beide paarden terug en komt zo in de problemen.
16…Pe7?! 17.Pb5 Pe8? 18.Pg5!
Wellicht kwam Carlsen hier erachter dat na 18…h6 19.Pxf7! Kxf7 20.e5! d5 21.Dh7! Txc4 22.Le2! wit wint.
18…Pg6 19.e5! d5
19…dxe5 20.Lxe5! en zwart verliest materiaal, want 20…Pxe5? 21.Dxh7 mat.
20.Db3 Le7 21.Pxf7!
Ook hier erg sterk. Zwart mist zijn dame bij de verdediging van zijn koning.
21…Kxf7 22.cxd5 Lxd5 23.Txd5! exd5 24.Dxd5+ Kf8 25.Pd4 Pf4
25…Pc7 26.Df3+ Kg8 27.Pc6! wint een dame.
26.Df3 Kg8 27.Dxf4
Materieel staat het weer gelijk en ondertussen blijft de witte aanval zeer sterk.
27…Db7 28.Pf5 b5 29.Lxb5! Lf8 30.Lc4+ Kh8 31.Ph6!
Dreigt zowel 32.Dxf8 mat als 32.Pf7 en daarom gaf zwart op.
Partij in viewer:
28 Oktober: Tachtigers en ouder nog actief in toernooien
Dat je na je tachtigste niet achter de geraniums hoeft te zitten weet iedereen die de Amerikaanse politiek een beetje volgt, maar hoe zit het in de schaakwereld? Dito, er zijn nog behoorlijk wat tachtigplussers als toernooispeler actief. Via de website ratings.fide.com zijn daar allerlei statistieken over te vinden. Wie is bijvoorbeeld de oudste nog actieve grootmeester? Dat blijkt Hans-Joachim Hecht (1939) te zijn. Opmerkelijk: hij heeft zelfs dit jaar nog wat rating gewonnen via twee partijen in de Oostenrijkse clubcompetitie. Dat is een uitzondering, want vrijwel alle actieve tachtigplussers verliezen steeds rating bij toernooien. Dat maakt het ook moeilijk te bepalen wie de sterkste is, omdat de ratings vooral gebaseerd zijn op prestaties uit een ver verleden. Bij Peter Lee (1943) bijvoorbeeld, de hoogst gerate tachtiger met 2378. Hij heeft dit jaar voor het eerst deze eeuw een partij voor de rating gespeeld en zijn speelsterkte zal veel lager zijn. Hecht heeft 2299 maar lijkt me een stuk sterker.
En hoe zit het met de honderdplussers? Een mooi voorbeeld van een knasse knar is de Spanjaard Manuel Alvarez (1921). Hij speelde in september het open toernooi van Moratalaz en haalde 4 uit 8. Ook in april had hij nog twee toernooien gespeeld. Toch zie je bij hem ook wel duidelijk cognitieve achteruitgang, of in ieder geval is zijn rating sinds zijn tachtigste erg gedaald. Toen had hij 2160, nu 1598. Maar toch, ik vond in de database van hem een partij uit het Madridse seniorenkampioenschap van 2022 en ik zou het niet erg vinden om over vijftig jaar zo te spelen!
Luis Abad Martin Camunas – Manuel Alvarez Escudero
1.e4 e5 2.Pf3 d6 3.h3 f5
De Philidor zoals Philidor het bedoelde (met f5), tegenwoordig speelt men het met Pf6.
4.Pc3 Pf6 5.d3 Le7 6.Lg5 0–0 7.Le2 Pc6 8.Lxf6 Lxf6 9.Pd5 fxe4 10.dxe4 Pe7 11.Pxf6+ Txf6 12.Lc4+ Le6 13.Lxe6+ Txe6
Er is na iets te ruilerig spel van beide kanten een gelijke stelling ontstaan.
14.0–0 Dd7 15.Ph4 Th6 16.Pf3 De6 17.Pg5 Dg6 18.Dg4 Tf8 19.g3 Kh8 20.Kg2 Th5 21.Pe6 Tc8 22.Dxg6 Pxg6 23.f4 exf4 24.Pxf4 Pxf4+ 25.Txf4 Tc5 26.c3 Kg8
De ruiltrend heeft zich voortgezet en er is een toreneindspel ontstaan dat vrijwel gelijk is, maar wit moet vanwege de geïsoleerde pion op e4 iets meer oppassen.
27.Taf1 Te5 28.Kf3 Tce8 29.c4 g5 30.Tf5 Txe4 31.Txg5+ Kh8 32.Kg2!? Txc4
Het pionoffer van wit was correct geweest als hij nu 33.Tf7! had gedaan. Dan was 33…Tg8 34.Tf7 Tg7 35.Tf8+ Tg7 36.Tf7 met zetherhaling een logisch einde van de partij geweest.
33.Tgf5? Tc2+ 34.T5f2 Tee2!
Wit verliest een tweede pion, tenzij hij afwikkelt naar een verloren pionneneindspel zoals in de partij.
35.Txe2 Txe2+ 36.Tf2 Txf2+ 37.Kxf2 Kg7 38.Kf3 Kf6 39.h4 h5 40.Ke4 Ke6 Wit gaf op.
Partij in viewer:
20 Oktober:
Fabiano Caruana won het kampioenschap USA 2023. Zijn derde titel, want in 2016 en 2022 was hij ook al de sterkste schaker van Amerika. Hij scoorde 8 punten uit 11 partijen, ruim boven zijn volgers, So, Dominques en MIsra die 6,5 punt scoorden. Een beslissende partij uit het kampioenschap.
Fabiano Caruana – Abhimanyu Mishra
1.e4 c5 2. Pf3 d6 3. Lb5+ Ld7 4. c4 Pf6 5. Pc3 g6 6. Lxd7+ Dxd7 7. 0–0 Lg7 8. d4 cxd4 9. Dxd4 Pc6
Het komt steeds meer voor dat wit tegen het Siciliaans de Lb5+ variatie doet. Zwart speelde in deze opening de Moskou-variant met Ld7.
10. Dd3 0–0 11. Ld2!
Dit is beter dan 11. h3.
11… a6 12. Tab1
Dit blijkt een nieuwe zet te zijn.
12… Pg4 13. De2 Tfc8 14. Pd5
Met de paardvork dreiging Pb6.
14… Dd8 15. Lc3
Dat was het idee van wits elfde zet. Zwart sterke loper ruilen en de b-lijn openen.
15… Lxc3 16. bxc3 Tab8 17. c5 Pce5 18. Pxe5 Pxe5 19. f4 Pd7
Caruana is uitstekend uit de opening gekomen en staat zeer actief.
20. cxd6 exd6 21. f5!
Zwart moet al gaan uitkijken. Dit ziet er dreigend uit.
21… Dg5 22. Tf4 Pe5 23. Tbf1 Tc5 24. De3 Tf8 25. Dh3+
Met de gevaarlijke dreiging fxg6.
25… Txd5 26. exd5 Te8 27. fxg6 fxg6 28. De3
Dreigt Tf8+ met dame winst. Niet 28. Tf6? Pg4! 29. T6f4 Pe5.
28… Dd8 29. h3 Kg7 30. Dd4 Te7 31. Tf6 Td7 32. Df4 c7 33. Db4 Pc4 34. T6f2 Dg5 35. Da4 De3 36. Dd1
Wit wil geen 36. … Pd2 toelaten.
36… Dxc3 37. Tf3 Dd2 38. Da1+ Pe5 39. Td1 Dc2 40. Tf2.De4 41. a4 h5
Beter is 41. … b6.
42.a5! De3 43. Db2! g5 44. Db6 Dxb6 45. axb6 Tc5 46. Tf5 Kg6 47. Tdf1 Txd5 48. Tf8 g4 49. Tg8+
Een belangrijk schaakje om de koning van zwart een stapje terug te laten doen.
49… Kh7 50. Tb8 Tb5 51. Txb7+ Kg6 52. hxg4 hxg4 53.Tb8
Caruana dreigt te gaan winnen met b7.
53… Kg7?
53… g3 gaf zwart nog wat tegenspel. Partij is nu gespeeld en Caruana heeft nog ruim twintig zetten nodig om het punt binnen te halen.
54. Kh2 Tb3 55. Tc1 Kf6 56. Tc7 Pg6 57. b7 g3+ 58. Kh3 Pf4+ 59. Kg4 Pe6 60. Td7 Pc5 61. Txd6+ Ke5 62. Tc6 Pd7 63. Te8+ Kd5 64. Txa6 Txb7 65. Kxg3 Tb3+ 66. Kh4 Pc5 67. Ta5 Kd6 68. g4 Kd7 69. Te1 Pb7 70. Ta7 Kc6 71. g5 Kb6 72. Txb7+! Kxb7 73. g6 Kc6 74. g7 Tb8 75. Kh5 1–0
Partij in viewer:
27 Oktober:
De Rotterdamse Schaakbond, een onderbond van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond, organiseerde afgelopen dagen een bijzonder internationaal toernooi voor de jeugd. In het gebouw Sociëteit aan de Maas in Rotterdam speelden acht jeugdteams tegen elkaar om de eerste plaats en de wisselbokaal. De samengestelde teams bestonden uit 10 talentvolle jeugdspelers verdeeld over de leeftijdklasse lager dan 12 jaar tot lager dan 20 jaar. Duitsland was vertegenwoordigd met twee teams, Saksen en Berlijn, Frankrijk kwam met team van spelers rond Parijs, Engeland had het Londen-team, Ierland, Estland en Monaco kwamen met landenteams. Het Nederlandse team kwam met spelers uit de regio Rotterdam. De teams zijn verenigd in het samenwerkingsverband Chess Mates International dat ondersteuning verleende voor de organisatie.
De Rotterdamse Schaakbond dat normaal gesproken het regionale schaak organiseert in de regio Zuid Holland Zuid kreeg er dus een internationale uitdaging bij.
Het team van Monaco behaalde de eerste plaats en mocht de wisselbokaal in ontvangst nemen.
Het Rotterdamse team had wat startproblemen en scoorde de eerste dag twee keer met het kleinst mogelijk verlies (4,5-5,5). Het team zat tenslotte in de rangschikking in het midden.
Drie interessante partijstanden wil ik plaatsen uit het toernooi, waar de deelnemers van het RSB team een winnende zet speelden. Lost u mee op? De antwoorden zullen over twee weken geplaatst worden.
Stelling 1012: Hoe wint wit snel?
3r1rk1/Qppnqpp1/5nbp/3Pp1B1/2B1P2N/2P1R2P/P4PP1/R5K1 w – – 0 1
Stelling 1013: Zwart speelde als laatste zet 18. … h6. Hoe wint wit?
Stelling 1014: Meisjestalent Dana Verheij van RSB speelde met zwart een goede combinatie, wat speelde zwart?
21 Oktober: Geschiedenis schrijven
De drieëntwintigjarige Kazachse grootmeester Alisher Suleymenov heeft de schaakwereld op stelten gezet. In de tweede ronde van het open toernooi in Qatar presteerde hij het onmogelijke: in slechts 31 zetten wist hij Magnus Carlsen van het bord te zetten. De partij kan rechtstreeks de geschiedenis in. We moeten terug naar het jaar 2006 om de laatste klassieke partij te vinden waarin Carlsen verloor van een speler onder de 2550 ELO. Carlsen was destijds zelf nog een jeugdtalent, onderweg naar de 2700.
Toch was het Carlsen zelf die na afloop weer voor de nodige commotie zorgde. Het was weer tijd voor zijn beruchte twitterrants. Dit keer kreeg de organisatie de nodige kritiek te verduren. Zo beklaagde Carlsen zich dat toeschouwers met telefoons konden rondlopen en dat hij zich niet meer kon concentreren nadat hij zag dat zijn opponent een horloge droeg. Het is inmiddels een jaar geleden dat Carlsen het drama met Niemann startte, maar daar lijkt hij nog niet bepaald van te hebben geleerd. Terwijl de punten gegrond zijn, is de timing toch wel weer opmerkelijk. Nakamura gooide olie op het vuur door de klaagzang als insinuaties van vals spel te interpreteren. Daar was Carlsen op zijn beurt weer niet van gediend: hij tikte Nakamura op de vingers, gaf lof aan Suleymenov en nam zelf de verantwoordelijkheid voor zijn verlies. Hij deed wel een oproep aan de organisatie om de situatie spoedig te verbeteren.
In tegenstelling tot Niemann lijkt Suleymenov een zachtaardige jongeman. Foute bedoelingen had hij absoluut niet. Hij wilde zich simpelweg op zijn best kleden voor de spannendste partij uit zijn prille carrière. Daarnaast was er weinig aanleiding voor een verdenking. Carlsen had geen beste dag. Suleymanov speelde briljant, maar zijn zetten waren verder niet zo zeer verdacht. Bovendien wist hij later in het toernooi weinig potten meer te breken. Mogelijk is zijn concentratie ook beïnvloed doordat er ineens veel meer ogen op hem gericht zijn.
Alisher Suleymenov (2512) – Magnus Carlsen (2839)
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 b6
Eerder dit jaar verloor Carlsen al een dame-indiër van Giri, dus mogelijk zal hij zijn repertoire spoedig toch moeten herzien.
4.a3
De favoriete aanpak van Kasparov.
4…La6 5.Dc2 Lb7 6.Pc3 c5 7.e4 cxd4 8.Pxd4 Lc5 9.Pf3 Pc6 10.b4 Le7 11.Lb2 Db8 12.Td1 0-0 13.Le2 d6 14.0-0 Tc8 15.Tfe1 Lf8 16.Lf1
16…Pe7?
Vanwege het witte ruimtevoordeel en de natuurlijke positionering van de witte stukken stond Suleymenov natuurlijk al een tikkie beter. Door twee onnauwkeurigheden laat Carlsen de zaak nu uit de hand lopen.
17.Pb5! Pe8?
Dit is veel te passief, maar 17…Pg6 18.Lxf6 gxf6 was natuurlijk ook geen pretje.
18.Pg5!
Zeer attent gespeeld. Een zeldzame uitval van beide paarden aan weerszijden van het bord.
18…Pg6
Na het logische 18…h6 heeft wit een winnend stukoffer met 19. Pxf7!!
19.e5! d5 20.Db3! Le7
21.Pxf7!!
Na een serie uitstekende zetten gaat Suleymenov er dwars doorheen. Wit heeft een winnende aanval en hij maakt het schitterend af.
22…Kxf7 22.cxd5 Lxd5 23.Txd5! exd5 24.Dxd5+ Kf8 25.Pd4 Pf4 26.Df3 Kg8 27.Dxf4 Db7 28.Pf5 b5 29.Lxb5 Lf8 30.Lc4+ Kh8 31.Ph6 1-0
Een overwinning in grootse stijl. Voor de jonge Kazach een dag om nooit meer te vergeten.
Partij in viewer:
28 Oktober: Elo-intimidatie
Tegenwoordig krijgen alle schakers een Elo-rating toegekend die hun relatieve speelsterkte vertegenwoordigt. Aan dat getalletje wordt onnodig veel waarde gehecht. Er zijn schakers die het doorbreken van de magische grens van 2000 Elo als een levensdoel ervaren. Na afloop van een nederlaag kunnen spelers zichzelf wel voor het hoofd slaan: kostbare punten gaan verloren. Daarnaast struint een aanzienlijke groep schakers maandelijks het internet af op zoek naar hun eigen rating, en hoe ze zich daardoor in de schaakhiërarchie verhouden. Nog weer anderen spelen liever helemaal geen partijen voor de rating. Dat getalletje is angstaanjagend!
De psychologische impact van de schaakrating is enorm. Zo groot zelfs, dat het ook tijdens partijen een rol speelt. Kennis van de rating van de tegenstander doet wat met ons. Als de tegenstander een aanzienlijk lagere rating heeft, worden we roekeloos. Met een achteloze hoeveelheid zelfvertrouwen voeren we in hoog tempo onze zetjes uit – in volledige overtuiging dat het toch wel goed moet komen. Het tegenovergestelde gebeurt als de tegenstander een hogere rating heeft. De radeloosheid slaat toe. We bevriezen, en tijdnood is onvermijdelijk. Dat getalletje naast het naambordje van de opponent heeft ineens een hypnotiserend effect!
Maar wat is Elo-intimidatie? Er is sprake van Elo-intimidatie als kennis van de hoge rating van de tegenstander de kwaliteit van onze beslissingen negatief beïnvloedt. Sterke schakers ‘misbruiken’ het concept van Elo-intimidatie. Buiten de psychologische druk die ze kunnen zetten hebben ze ook een belangrijk gereedschap tot hun beschikking: het remiseaanbod.
In de openingswedstrijd van dit seizoen paste Sipke Ernst dit succesvol toe in de wedstrijd Groningen-Amstelveen. De opening was een totale mislukking, dus Ernst bood maar snel remise aan voordat de zaak zou verergeren. Na enige vertwijfeling nam tegenstander Robert Ris het aanbod toch maar aan. Een grootmeesterlijke opponent, de verantwoordelijkheid van een teamwedstrijd, de vermoeidheid van de coaching bij het EK-jeugd… U weet wel hoe dit soort dingen gaan – we kunnen onszelf van alles wijsmaken.
Persoonlijk weet ik als geen ander wat het effect van Elo-intimidatie kan zijn. In een competitiewedstrijd in de meesterklasse in 2016 werd ik zelf ‘slachtoffer’.
Benjamin Bok (2599) – Nick Maatman (2313)
Na een zeer matige opening hebben de ontwikkelingen voor mij niet ongunstig uitgepakt. Het ontstane eindspel is in evenwicht.
36.Pc3 Tb3 37.Pd5 Tb5 38.Pc3 Tb3 39.Pa4?
Bok gaat alsnog voor de winst. ‘Als het uit de hand loopt, bied ik gewoon remise aan’ zal Bok wellicht gedacht hebben.
39…Pe6 40.Pc4 Pf4+ 41.Kf1 Lc7 42.Pe3 Kf7 43.Pc5 Tb2 44.d5 Ld8 45.Pe6 Lh4!
Tactisch past het allemaal mooi voor zwart.
46.Pxf4??!
De vraagtekens voor de kwaliteit van de zet, het uitroepteken voor het remiseaanbod! Het logische vervolg is 46…Txf2+ 47.Kg1 Txf4. Natuurlijk staat zwart goed vanwege de pluspion, maar ineens komen er chaotische gedachten binnen. Die d-pion lijkt toch wel eng, eerder in de partij stond ik slecht, Bok is een veel sterkere schaker, met een halfje winnen we de teamwedstrijd, etc… U begrijpt natuurlijk wel hoe deze partij is afgelopen. ½-½ In werkelijkheid valt de d-pion simpel af te stoppen, terwijl de a-pion op termijn de strijd moet beslissen. Bovendien loopt zwart geen enkel risico. Een ware blamage!
Hoe moeten onschuldige schakers tegen Elo-intimidatie geweerd worden? Of is omgang met Elo-intimidatie onderdeel van onze natuurlijke ontwikkeling als schaker? Misschien wordt het toch eindelijk tijd om het remiseaanbod af te schaffen.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
mooi verhaal over die oudere spelers! Wist ik nog niet.
Een aanwinst Nick Maatman: stukjes met humor, psychologie en zelfspot! Ga zo door.
Voor mensen die nog in de fase zitten dat ze respect hebben voor mensen met een hogere rating,
die kunnen hier Lichess Account Voorkeuren
instellen dat de rating van hun tegenstander niet getoond wordt.
Hier sluit ik me bij aan. Nick Maatman maakt een rubriek waarin het schaaktechnische aspect (de partij en de analyse) hand in hand gaat met een prettig verhalende schrijfstijl in de begeleidende tekst. Bij zijn commentaar op 46 Pxf4 moest ik denken aan Genna Sosonko, die eens in zijn analyse schreef “Het vraagteken is niet voor de kwaliteit van de zet, want het is de beste, maar ik had hem af moeten geven!” (Uit de tijd dat partijen nog afgebroken werden…)