Krantenrubrieken weekends 16 en 23 maart 2024
Wekelijks [nou…] publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
16 maart: In tweetallen is het schaken gezelliger
Schaken is niet echt een sociale sport. Bij een lange klassieke partij ben je zo zes uur in je eigen wereld. In Nederland hebben we wel de gewoonte om tijdens het rondlopen met anderen te praten en dit wordt vaak gedoogd, het moet immers gezellig blijven. Maar volgens de regels mag dit niet en terecht. Er kan immers voorgezegd worden, ook onbedoeld (“Zeg, had je niet op h7 kunnen slaan?” “O, helemaal niet overwogen” waarna het de zet erna nog steeds blijkt te kunnen). Er zijn gelukkig ook legale vormen waarin schaken en sociaal doen gecombineerd wordt. Kroegloperstoernooien bijvoorbeeld, waarbij tweetallen van kroeg naar kroeg gaan om het daar met snelschaken op te nemen tegen een ander tweetal. Of de varianten waarbij tweetallen met elkaar mogen (of zelfs moeten) communiceren tijdens een partij. Mijn favoriet is Hand and brain, waarbij de ene speler (brain) steeds een stuk moet noemen, en de andere speler (hand) vervolgens met dat stuk een zet moet doen (verder overleg is niet toegestaan). Een simpelere tweetallenvariant is dat je met twee tegen twee al overleggend op één bord schaakt. De online variant hiervan (met als voordeel dat tegenstanders elkaar niet horen) werd deze maand onder de naam Team Chess Battle georganiseerd op chess.com. Topgrootmeesters waren gekoppeld aan spelers van het niveau van een sterke meester. Omdat die laatsten de zetten moesten uitvoeren (en zetten voorzeggen en uitvoeren niet hetzelfde is) werd het niet gewoon een match tussen de toppers. Het volgen van het overleg tussen de teamspelers maakt het extra leuk om de partijen te kijken (via Youtube is alles terug te zien). Het is in dit formaat een voordeel als je elkaar vertrouwt en het was daarom logisch dat topgrootmeester Caruana met zijn goede vriend Chirila het winnende team bleek. In de eerste ronde kwamen ze wel goed weg.
Anish Giri + Danny Rensch – Fabiano Caruana + Christian Chirila
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0–0 b5 6.Lb3 Lc5 7.a4 Tb8 8.c3 d6 9.d4 Lb6 10.a5 La7 11.h3 Lb7 12.Lg5 h6 13.Le3
Een nieuwtje (h6 uitlokken) dat Caruana zo verwarde dat hij voorstelde om te rokeren. Dat zou na 14.d5 een stuk verliezen.
13…Ta8 14.Pbd2 0–0 15.Te1 Te8 16.Db1 Pb8? 17.Da2 De7 18.dxe5 dxe5
Nu heeft wit een gunstige afwikkeling.
19.Pxe5! Dxe5 20.Lxf7+ Kh7 21.Pf3 De7 22.Lxe8 Lxe3 23.Lg6+ Kxg6 24.Txe3 Kh7 25.Tae1 Voor de kleine kwaliteit heeft wit twee pionnen en initiatief.
25…Pbd7 26.Db1 Kg8 27.Pd4 Pe5 28.Pf5 De6 29.f4 Pc4 30.Tg3 Ph5? 31.Tg6!
De kijkers konden hier de zwartspelers horen vloeken 🙂
31…Dd7 32.e5 Pxf4 33.e6 Dd2 34.Txg7+ Kh8 35.e7 Te8
Wit staat hier gewonnen, vooral na 36.Td1 om naar d8 te gaan. In tijdnood sloeg echter de paniek toe.
36.Tg4? Lxg2! 37.Txf4? Dxf4 38.Te6 Le4? 39.Txh6+?? Dxh6 40.Dxe4 Tg8+ 41.Kh1 Dxh3 mat
Partij in viewer:
23 maart: Broer en zus Vaishali beiden wereldtop
Er komt een bijzondere situatie aan. De twee beste siblings ter wereld zijn altijd mannen geweest. Op dit moment is dat nog steeds zo: de broers Rasmus (2623) en Frederik (2617) Svane hebben gemiddeld iets hogere ratings dan de broers Jorden (2672) en Lucas (2516) van Foreest. Maar grote kans dat binnenkort een ander duo de leiding neemt, een broer en zus! Het gaat om twee leden van het Indiase Tamilgezin Rameshbabu: Praggnanandhaa (2747, 18 jaar) en Vaishali (2481, 22 jaar). Volgende maand gaan ze gaan allebei (broer in de open sectie, zus bij de vrouwen) in Canada het kandidatentoernooi spelen. Het is zeker niet uitgesloten dat ze door de toernooien te winnen beiden zich gaan plaatsen voor de WK-matches algemeen en vrouwen.
Pragg zou u onder andere kunnen kennen van zijn deelnames in de hoogste groep van Wijk aan Zee. Zijn zus deed vorig jaar een groep lager mee (en werd 12e van de 14 deelnemers, ongeveer volgens rating) maar haar resultaten waren daarna door gezondheidsproblemen matig. Toen die opgelost waren ging ze een stuk beter spelen en zij zal dit jaar ongetwijfeld grootmeester worden.
Is dat nou niet duur, twee kinderen hebben die op hoog niveau schaken en daarvoor veel moeten reizen? Ja, en in 2016 overwogen de ouders sterk om alleen Vaishali te ondersteunen, die toen de sterkste was. Maar later dat jaar werd Pragg wereldkampioen t/m 8 jaar en dus gingen ze toch maar voor volledige support voor beiden. Gelukkig kwam er een sponsor en daarmee waren de financiële problemen voorbij. Anders had de schaakgeschiedenis er misschien heel anders uitgezien…
In 2022 versloeg Vaishali een sterke grootmeester in een partij waar ze erg trots op is. Hoewel ze de aanval niet helemaal correct speelde is de zelfvork erg fraai.
Vaishali Rameshbabu – S.P. Sethuraman
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Ld3 g6 7.f3 e5 8.Pb3 Le6 9.Le3 Pbd7 10.Dd2 b5 11.0–0–0 Dc7 12.f4 b4 13.Pe2 a5 14.Kb1 Le7 15.h3 h5
Een scherpe Najdorf. Wit moet nu lijnen openen, anders is de zwarte aanval sowieso eerder.
16.g4! hxg4 17.hxg4 Txh1 18.Txh1 Lxg4 19.Th8+ Lf8? 20.fxe5 dxe5 21.Lb5 Ke7 22.Lg5 Db7?
Wit moet nu paarden bij de aanval betrekken en dat kan met het 23.Ped4! Tc8 24.Pxa5! Wit doet het op een andere manier, objectief minder goed maar wel mooier.
23.Pbd4 Tc8 24.Pf4!?
Een zelfvork! Zwart kan niet goed een paard slaan, b.v. 24…exd4 25.Lxd7 Dxd7 26.Pd5+
24…Dxe4 25.Pc6+ Ke8?
Na 25…Txc6 26.Pd5+ Ke6 27.Lxc6 Pxd5 is de stelling onduidelijk.
26.Lxf6 Txc6 27.Pd5 Txc2
Zwart zal hier op 28.Dxc2 De1+ en mat gehoopt hebben.
28.Txf8+
Maar na 28…Kxf8 29.Dh6+ gaat zwart zelf mat en hij gaf daarom op.
Partij in viewer:
15 maart:
Twee weken geleden werd ter oplossing een driezet van de beste Oekraïense probleemcomponist aangeboden. Aanleiding was aandacht te geven aan de Oekraïense bekende schakers die nu al twee jaar het zwaar hebben door de oorlog. Van de bekende schaker Ivanchuk werd toen een partij geplaatst. Helaas werd de aanleiding door ruimte gebrek niet geplaatst.
Driezet 1023 van Mikhail Marandyuk heeft als sleutelzet 1. Tgg4! Wit dreigt met 2. Te5+ Kxd6 en 3. Td4 mat te geven. Zwart kan dreiging pareren met 1. … Tc4. Zwart maakt met deze zet ruimte voor wits dame, want er volgt 2. Dc5+ Txc5 en 3. Pb4 mat. In de schaakproblematiek heet dit ruimte maken in dezelfde lijn als het zwarte stuk gaat. De witte dame volgt de zwarte toren op de c-lijn. De term die voor deze lijnruiming wordt gebruikt is Bristol-ruiming. Genoemd naar een thematoernooi in 1861 met als opdracht dat de sleutelzet moet voldoen aan genoemde lijnruiming. Driezet 10256 van F. Healy won in dit compositietoernooi de eerste prijs. Deze tweezet kan opgelost worden en wordt later in deze rubriek behandeld.
Een tweede variant in het probleem van Marandyuk is 1. … Lf5. Deze loper pent de eerste dreigtoren. Na 1. … Lf5 volgt de witte dame de zwarte loper, dus 2. De6+, zwart moet de dame slaan, 2. … Lxe6 en de witte toren is weer ontpend en 3. Td4 is mat. Heeft u ontdekt dat in de eerste variant de witte dame wordt weggeven op het veld die later de toren blokkeert. 3. Pb4 mat is uiteraard pas mogelijk als c5 is gedekt is door wit of geblokkeerd is door zwart. Zo ook is in de tweede variant door het weggeven van de dame op e6, dit veld geblokkeerd door de zwarte loper, waardoor de witte toren van e4 niet meer veld e6 hoeft te dekken en mat kan geven op d4.
Er zijn nog twee varianten. Op 1. … Pc2 wordt veld d4 gedekt en is de dreiging niet mogelijk. Er komt dan 2. Lxb3+ Tc4 3. Dc5 mat, 3. Pb4 mat gaat nu niet omdat paard c2 dat veld dekt. Ook 1. … Pf6 houdt de dreiging tegen, omdat dit paard kan tussenplaatsen op de derde zet uit de dreiging. Na 1. … Pf6 is 2, Txg5+ Le6 en 3. De6 mat. In de derde en vierde variant worden de twee Bristol ruimingen ook getoond. In beide varianten is de matzet door de dame als gevolg van een penning van het zwarte voorstuk.
22 maart:
In de schaakrubriek van drie weken geleden is wat mis gegaan. Bij de bespreking van een bijzondere partij van de Oekraïense topgrootmeester Vasily Ivanchuk tegen Alexey Shirov waren een paar zetten weggevallen. Zo was het vervolg van de partijstand en de combinatie niet goed te volgen. Onderstaand de correctie.
Ivanchuk – Shirov
21. Dg7!!?
Met dit dameoffer zorgde Ivanchuk voor een blijvend initiatief.
21. … Lxg7 22. fxg7 Tg8 23. Pxc5 d4 24. Lxb7+ Txb7 25. Pxd7 Db6 26. Lxd4! Dxd4 27. Tfd1 Dxb2
Shirov had beter 27. … Dxg7 kunnen spelen, al heeft Ivanchuk dan ook het beste spel.
28. Pd6+!
Beter dan 28. Txa7.
28. … Kb8 29. Tdb1 Dxg7?
Beter is 29. … Dd2 30. Pxc4 Dc3 31. Ta4 b3 32. Pa5 Dxg7 33. Txb3+ Kc8 34. Ta4+ al is dit niet simpel om dit met zwart te verdedigen.
30. Txb4+ Kc7 31. Ta6!
Dreigt beslissend 32. Tb7+ Kd8 33. Taxa7.
31. … Tb8 32. Txa7+ Kxd6 33. Txb8 Dg4 34. Td8+ Kc6 35. Ta1 1-0.
Partij in viewer:
Terecht werd ik erop gewezen dat bij deze partij uit het Hoogoventoernooi 1996, Ivanchuk in dat jaar dit toenooi had gewonnen met 9 uit 13, een punt boven de nummer 2, oud-wereldkampioen Visvanathan Anand. Dit had uiteraard in het rijtje van toernooioverwinningen van drie weken geleden moeten staan.
Partijen van Ivanchuk spreken vaak aan. Van deze talentvolle speler nog een prachtig slot van een partij met zwart tegen Kamil Miton, gespeeld in Monreal 2007.
Veel zwarte zware stukken staan gericht op de koningsstelling. Een teken dat er een storm aankomt.
25. … Lxh2!! 26. Kxh2 Dh5+ 27. Kg1 Th6 28. f3
Wit heeft geen goede verdediging tegen zwarts aanval, zo is ook 28. f4 ook niet goed speelbaar, er komt dan 28. … Pf5 29. b4 (of 29. De1 c5! enz.) 29. Txd4! 30. Txc7 Dh1+ 31. Kf2 g5! met winstkansen voor zwart.
28. … Pf5 29. Pd2
Of 29. f4 c5.
29. … Dh2+ 30. Kf2 Dh4+ 31. Kg1 Pg3! 32. Dd1 exf3! 33. Dxf3 Dh2+ 34. Kf2 Tf6
Wint de dame.
35. Dxf6 gxf6 36. e4 Ph1+ 37. Txh1 Dxh1 38. Le7 Dh6! 39. Tg3+ Kh8 40. Pf3 Te8 1-0.
Partij in viewer:
16 maart: Spectaculaire terugkeer
In Hantum, een dorp in het noordoosten van Friesland, vond afgelopen weekend een nieuwe editie van het Postma schaaktoernooi plaats. Van 1978 tot 2011 had dit evenement een vaste plaats op de kalender, en dit jaar werd het toernooi nieuw leven ingeblazen. Er was ruimte voor liefst 64 deelnemers, en alle stoelen waren bezet. De getalenteerde Leandro Slagboom uit Leeuwarden maakte zijn favorietenrol waar. Hij won de hoofdgroep en moest alleen een punt afstaan tegen Rienk Sybesma
Een van de deelnemers was Foeco Hoekstra (57) die recentelijk is terugverhuisd naar Noardburgum. Meer dan dertig jaar heeft hij niet achter het bord gezeten, nadat hij in 1991 naar de randstad verhuisde. Hoekstra wist in 1984 al eens het toernooi op zijn naam te schrijven en hij was destijds actief voor schaakclub NEO. Als dienstplichtig soldaat maakte hij even later deel uit van het Nederlandse militaire schaakteam op de NAVO schaakkampioenschappen in Engeland. Hoekstra’s terugkeer achter het bord ging verdienstelijk – hij won zomaar in stijl van de regerend Fries kampioen.
Amir Nicolai – Foeco Hoekstra
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Pf6 4.Pg5 Lc5
De Traxler variant! Een kandidaat voor de meest agressieve en risicovolle opening in het gehele schaakspel. Zwart negeert de aanval op de f7-pion volledig en vertrouwt op zijn superieure ontwikkeling om tegenkansen te genereren.
5.Lxf7+!
Dit is de veilige manier om de pion te slaan. Het aanlokkelijke 5.Pxf7 wordt beantwoord door 5…Lxf2+!.Dit is de pointe van de Traxler variant. Het leidt tot enorme complicaties die helemaal niet ongunstig voor zwart uitpakken.
5…Ke7 6.Lc4 De8!
Een thematische tegenzet. De dame vertrekt richting veld g6 om de witte koningsvleugel te bestoken. Objectief heeft zwart niet helemaal voldoende compensatie voor de pion, maar de druk is wel langdurig en het is niet eenvoudig voor wit om onder de druk uit te spelen.
7.Le2 Dg6 8.0–0!
Een leuke tactische wending. Wit laat het stuk tijdelijk in staan omdat …Dxg5 niet werkt vanwege d2-d4! met een dubbele aanval.
8…d6 9.d3 Pd4 10.Pf3 Pxe2+ 11.Dxe2 Lg4
Hoekstra voert de druk geleidelijk op. Toch heeft wit net genoeg middelen om zich te kunnen verdedigen.
12.Le3! Ph5 13.Pbd2?!
Nicolai mist zijn kans hier om volledig los te komen. 13.Lxc5! dxc5 14.Pc3 is erg sterk omdat wit nu de dreiging Pxe5 in stelling brengt.
Thf8 14.Kh1?! Pf4 15.Lxf4 Txf4 16.Tfe1?!
Langzaam laat Nicolai het uit de hand lopen. Inmiddels heeft zwart prachtige compensatie. Het loperpaar is sterk, de koning is veilig en door de missende f-pion kan zwart de druk over de f-lijn opvoeren.
16…Taf8 17.h3?
De beslissende fout in een lastige stelling. Wit biedt zwart een aanknopingspunt waar Hoekstra handig gebruik van maakt.
17…Dh5!
Dit is enorm sterk. Zwart brengt tegelijkertijd kwaliteitsoffers op f3 en stukoffers op h3 in de stelling.
18.Df1 Txf3!
Met dit kwaliteitsoffer wordt de witte koningsstelling opengereten. Het zwarte overtal op de koningsvleugel is beslissend.
19.gxf3 Lxf3+ 20.Kh2 Lg4!
Nauwkeurig. Zwart heropent het zicht van de toren en wit heeft geen fatsoenlijke verdediging.
21.f3 Lxf3 22.d4 Lxd4 23.Dd3 Dh4?!
Een klein schoonheidsfoutje. Zwart staat zo dominant dat hij zelfs met …g5! De druk op had kunnen voeren.
24.Pxf3 Df2+ 25.Kh1 Txf3 26.Te2?
Nicolai mist zijn laatste kans. Met 26.Tf1! kan wit blijven vechten, waarna zwart ineens zal moeten proberen te winnen in een eindspel.
26…Dg3!
Nu slaat de aanval beslissend door en gaat wit spoedig mat.
27.Dd2 Dxh3+ 28.Th2 Tf1+ 0-1
Een prachtige overwinning. De Traxler blijft een absoluut wapen, zeker in het rapidformat. Zo zie je maar dat mensen het schaakspel zelfs na jarenlange afwezigheid niet verleren.
23 maart: Tartakowers schaakaforismen
De Poolse schaker Savielly Tartakower beleefde zijn hoogtijdagen als schaker in de jaren 20 van de vorige eeuw. Hij hoorde destijds bij de beste tien schakers van de wereld. Tartakower is echter vooral beroemd geworden om zijn schaakaforismen. Aforismen zijn bondige uitspraken die een boodschap van wijsheid bevatten. Tartakower speelde met de taal. Hij kon de strijd op 64 velden als geen ander verwoorden.
Veel bekende schaakaforismen die je op het hedendaagse schaakcircuit regelmatig hoort zijn van zijn hand, zoals: ‘Niemand heeft ooit een partij gewonnen door op te geven.’ en ‘De winnaar is degene die de één na laatste fout maakt.’
Soms hadden Tartakower’s aforismen een cynische ondertoon. Neem bijvoorbeeld: ‘De fouten zijn daar, en wachten om gemaakt te worden.’ Tartakower observeerde dat veel tegenstanders excuses maakten nadat ze van hem verloren. Daar was hij niet zo van gediend, dus antwoordde hij: ‘Ik heb nog nooit gewonnen van een gezond persoon!’
Toch was Tartakower op zijn best als hij schaakconcepten verwoordde. Het onderscheid tussen tactiek en strategie omschreef hij zeer elegant als: ‘Tactiek is weten wat je moet doen als er iets te doen is. Strategie is weten wat je moet doen als er niets te doen is.’
Ook zijn bijdragen aan de schaakopening waren zeer verdienstelijk. Zo draagt de meest betrouwbare variant binnen het Geweigerd Damegambiet zijn naam: 1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Pf6 4.Pf3 Le7 5.Lg5 0–0 6.e3 h6 7.Lh4 b6. Hij won met deze opening zelfs van Alexander Aljechin! Ook draagt de volgende zeer populaire variant zijn naam: 1.e4 c6 2.d4 d5 3.Pc3 dxe4 4.Pxe4 Pf6 5.Pxf6+ exf6. Tegenwoordig wordt dit beschouwd als de hoofdvariant van de Caro-Kann
Savielly Tartakower – Carl Schlechter, 1909
1.e4 e5 2.f4!?
Naast een wijsgeer is Tartakower klaarblijkelijk ook een romanticus.
2…Lc5?! 3.Pf3 d6 4.fxe5 dxe5 5.c3 Pf6 6.Pxe5 0–0 7.d4 Ld6 8.Pf3 Pxe4 9.Ld3 Te8?! 10.0–0
Door zijn extra centrumpion en druk over de f-lijn staat wit iets prettiger.
10…h6 11.Pbd2 Pf6 12.Pc4 c5?
Schlechter is naarstig op zoek naar tegenspel, maar laat daarbij zijn ontwikkeling achterwege. Tartakower’s stukken bewegen nu richting de zwarte koning.
13.Pfe5! cxd4
14.Pxf7!!
‘Het is beter om je tegenstanders stukken te offeren!’ Toch laat Tartakower hier zien dat hij zelf niet terughoudend is om materiaal te investeren.
14…Kxf7 15.Dh5+ Kg8 16.Txf6!
De pointe van het witte spel. …Dxf6 gaat niet vanwege Dxe8+ en op …gxf6 volgt Dg6+ met spoedig mat.
16…Te1+ 17.Tf1 Txf1+ 18.Lxf1 Lf8
19.Lxh6!
Met grootse precisie volmaakt Tartakower zijn kunstwerk.
19…Df6 20.Lg5 Df5 21.Pd6!
Nog zo’n sublieme zet. Wit maakt veld c4 vrij voor de loper.
21…Lxd6 22.Lc4+ Le6 23.Tf1
Wit wint nu beslissend materiaal en de rest gaat vanzelf
21…Dxf1+ 24.Lxf1 Pd7 25.Ld3 Pf8 26.cxd4
‘De geïsoleerde pion verspreidt schemering over het hele bord.’
Lf7 27.Df3 Pe6 28.Le3 Tb8 29.g4 g5 30.Df6 Lf8 31.Lh7+! Kxh7 32.Dxf7+ Pg7 33.Lxg5 1–0
‘Schaken is een sprookje van 1001 blunders.’
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
Broer en zus zijn allebei Rameshbabu.
Na de aanpassing is in de kop Vaishali in plaats van Rameshbabu gebleven.
Foeco Hoekstra! Wat leuk! Dat is lang geleden… Ik zat in het zelfde militaire schaakteam. Naar Cranwell met, even recapituleren… Ludden, Duijn, van Esch, Stam, Soerjadi, de Waard en de ouwe Steffers.
Wie had dat gedacht, Hantum op de schaaksitem, haha!! Geboren en getogen daar, nou ja, geen Hantum maar Hantumhuizen. Bedankt Nick, super! 4hdorpen.nl/