Schaakrubrieken weekends 13 & 20 april 2024
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
13 april: Nepo goed begonnen aan kandidatentoernooi
Sinds 4 april is in Toronto (Canada) het kandidatentoernooi bezig, dat uiteindelijk de uitdager van wereldkampioen Liren Ding zal opleveren. Daar waren diverse voorbeschouwingen van verschenen, waarvan de meest interessante die van Magnus Carlsen is. Niet alleen omdat hij als sterkste speler van de wereld de spelers goed kent, maar hij is ook een expert in het inschatten van kansen: ooit stond hij bovenaan in het spel Fantasy Premier League, wat door tienduizenden mensen gespeeld wordt. Toch kijkt hij ook, net als gewone stervelingen, vooral naar de ratings van de spelers. Dat Nijat Abasov (die veruit de laagste rating heeft) het zwaar heeft dit toernooi was geen gewaagde voorspelling. De Amerikanen Caruana en Nakamura hebben de hoogste ratings en zijn dus favoriet. Naast rating speelt vorm (en geluk) ook een grote rol, maar hoe dat in te schatten? Vorm kan er opeens weer (of niet meer) zijn. In ieder geval had Carlsen twijfels over de vorm van Nepomniachtchi: zijn spel is het laatste jaar maar weinig overtuigend geweest. En toch wordt de oorlogskritische Rus door de ex-wereldkampioen als voornaamste concurrent gezien van de beide Amerikanen. Want zoals b.v. Anish Giri altijd goed speelt in Wijk aan Zee, is dat bij Nepo het geval voor kandidatentoernooi: hij heeft de laatste twee gewonnen! Ook dit jaar is hij met 3.5 uit 5 goed van start gegaan, mede dankzij onderstaande overwinning. Daarbij wel de kanttekening dat het toernooi een marathon is (14 ronden), geen sprint. Misschien liggen de kansen tegen de tijd dat u dit leest weer heel anders.
Yan Nepomniachtchi – Alireza Firouzja
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 Pf6 4.d3 Lc5 5.c3 0–0 6.0–0 d5 7.exd5 Dxd5 8.Lc4 Dd8 9.b4 Le7 10.Pbd2 a6 11.a4 Lf5 12.Dc2 Pd5 13.Pe4 Lg4
Dreigt op f3 te slaan. Of niet?
14.Da2 Pb6 15.Lb3
Wit negeert het en biedt zelfs een pion aan. Het loperpaar zal hem compensatie geven.
15…Lxf3 16.gxf3 Dxd3 17.Kg2 Dd7 18.Td1 De8 19.h4 Pc8 20.h5 Kh8 21.h6 g5
Het is nu niet duidelijk welke koning het minst veilig staat.
22.Dd2 Pd6 23.Lb2 Pf5
Dit laat de witte dame binnen. 23…f6 is solide en sterk.
24.Dd7! Ph4+ 25.Kf1 f5 26.Pg3 Pxf3 27.b5 f4 28.Pe4
Firouzja zal hier 28…Dh5 29.bxc6 Ph2+ 30.Kg1 Pf3+ 31.Kg2 Ph4+ 32.Kf1 berekend hebben en dan zijn de schaakjes op. Na 32…Pf5! heeft zwart echter genoeg aanval voor minstens remise.
28… Pa5? 29.Le6 Dg6? 30.Dxe7 Dxh6 31.Lf7
Hier heeft zwart echter te weinig compensatie voor het geofferde stuk. Hij probeert in de tijdnoodfase nog wat te rommelen, maar Nepo maakt het goed af.
31…Dh3+ 32.Ke2 Df5 33.Ld5 Tae8 34.Dxc7 Dg4 35.Kd3 Td8 36.c4 Txd5+ 37.cxd5 Dh3 38.Pg3 Pc4!? 39.Dxc4 fxg3 40.fxg3 axb5 41.axb5 Tc8 42.Th1 Dd7 43.De4 Kg8 44.Ke3 Pd4 45.Lxd4 Zwart gaf op
Partij in viewer:
20 april: Geblesseerde kop van jut geniet van elke partij
Is het leuk om aan een toernooi mee te doen waar je veruit de zwakste speler bent? Dat vraag ik me af bij de deelname van Nijat Abasov aan het kandidatentoernooi. Als nummer 114 van de wereld speelt hij tegen zeven spelers uit de absolute wereldtop. Op zijn hoofd staat met grote letters Target geschreven: elke tegenstander wil van hem winnen. Nou misstaat hij niet helemaal in het veld: met wit houdt hij zijn partijen keurig remise. Met zwart verliest hij echter vrijwel alles en het had leuker geweest als in zijn plaats iemand als Anish Giri had meegedaan. De Azeri had zich echter keurig geplaatst via de World Cup van vorig jaar, o.a. door Giri in een match te verslaan. Daar speelde hij vrijuit, sindsdien voelt hij echter meer druk en daardoor is zijn rating een stuk gedaald. Hij is dus waarschijnlijk beter dan zijn huidige rating aangeeft.
Naast zijn lage rating heeft Abasov nog een handicap. Of een blessure eigenlijk. Men vertelde hem dat hij zich niet alleen schaaktechnisch moest voorbereiden op het toernooi, maar ook fysiek. Dus hij gaat voetballen, breekt hij zijn kuitbeen! Gelukkig kan hij nog wel schaken met deze blessure. Ambities voor de eerste plek had de 28-jarige outsider voor het toernooi niet: hij wilde gewoon van elke partij genieten. Een goede instelling. In de achtste ronde hield hij eindelijk een partij met zwart remise, in de tiende ronde zat er zelfs nog meer in. Helaas ging het in de tijdnoodfase mis.
Hikaru Nakamura – Nijat Abasov
1.e4 e5 2.Pf3 Pf6 3.Pxe5 d6 4.Pf3 Pxe4 5.d3 Pf6 6.d4 d5 7.Ld3
Met zetverwisseling is de ruilvariant van het Frans ontstaan.
7…c5 8.c3 c4 9.Lc2 Ld6 10.0–0 0–0 11.h3 Pc6 12.Lg5 h6 13.Lh4 b5 14.Te1 a5 15.Pe5 Ta6 16.Pd2 Lc7 17.Df3 Pe7
Wit staat hier beter door zijn actievere stukken.
18.b3 a4 19.bxa4 bxa4 20.Pf1 a3 21.Tab1 Te6 22.Pg4 Pxg4 23.hxg4 De8 24.Lg3 La5 25.Txe6 Lxe6 26.Tb7 Pc8
Hier kan wit groot voordeel behalen met 27.g5! Dc6 28.Tb8 hxg5 29.Dh5.
27.Lf4? Dc6 28.Tb8 Pe7 29.Tb1 Dd7
Zwart neemt nu het initiatief over.
30.g5 Lg4 31.Dg3 h5 32.De3 Pg6 33.Lh2 Te8 34.Dd2 Te2 35.Tb8+ Kh7 36.Dc1 De7?
Net nu hij met 36…Lc7! 37.Lxc7 Dxc7 38.Ta8 De7 goede winstkansen had kunnen krijgen grijpt zwart mis.
37.Le5!
Dit is het verschil. Opeens staat de toren op e2 ingesloten.
37…De6 38.Pg3 Txe5 39.dxe5 Dxe5 40.Tb5 Lxc3 41.De3 Dxe3 42.fxe3 d4 43.exd4 Lxd4+ 44.Kf1
Materieel is het eindspel nog ok voor zwart, maar zijn pionnen zijn zwak en zijn koning staat passief. Hij wist het daarom niet te verdedigen.
44…h4 45.Pe2 Le3 46.Ta5 Kg8 47.Txa3 Lxg5 48.Ta8+ Pf8 49.a4 f5 50.Pd4 h3 51.gxh3 Lxh3+ 52.Kf2 Lh4+ 53.Kf3 Lg4+ 54.Kg2 f4 55.Lf5 f3+ 56.Kf1 Lxf5 57.Pxf5 Lg5 58.a5 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
12 april:
In de Canadese stad Toronto wordt het kandidaten toernooi gehouden voor het wereldkampioenschap, zowel voor heren als voor dames. Acht mannen en acht vrouwen vechten uit wie de wereldkampioen, de Chinese grootmeester Ding, en wereldkampioene, de Chinese grootmeester Ju, mag gaan uitdagen. Bij de heren spelen de volgende wereldtoppers: Caruana, Nakamura, Firouzja, Nepomniachtchi, Praggnanandhaa, Vidit en Abasov. Na de vierde ronde gaat de Rus Nepomniachtchi aan kop met 3 punten.
Nepomniachtchi – Vidit
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 4. 0-0 Pxe4 5. Pd6 6.Lxc6 dxc6 7. dxe5 Pf5 8. Dxd8+ Kxd8 9. Pc3 Ld7 10. h3 h6 11. g4
De bekende remise-opening: Berlijnse muur. Gebruikelijk is 11.b3.
11. … Pe7 12. Ph2
Een nieuwe zet.
12. … g5 13. f4 gxf4 14. Lxf4 Le6 15. Pe4 b6 16. Pf3 c5 17. Pf6 Kc8 18. Kg2 Kb7 19. Kg3 a5 20. a3 a4 21. Tad1 Pc6 22. c3 Le7 23. Ph4 h5 24. g5 Ta5
Een wat merkwaardige ontwikkeling van zwarts toren.
25. Tde1 Tb5 26. Lc1 Tb3
Een vreemde plaats voor zwarts toren, dreigt deze niet ingesloten te worden?
27. g6 fxg6 28. Pxg6 Td8 29. Pxe7 Pxe7 30. Pxh5 Td3+ 31. Tf3 Txf3+ 32. Kxf3 Lxh3 33. e6
Het lijkt dat wit totaal gewonnen staat, wat moet zwart doen tegen de opspelende e-pion?
33. … b5
Dit is onderdeel van zwarts plan, o.a. de bevrijding van zijn toren.
34. Lg5
Beter dan 34. Kf4 b4 35. cxb4 cxb4 36. Kg5 bxa3 37. bxa3 Tb5+ en wit kan moeilijk meer winnen.
34. … Pd5 35. e7 Ld7 36. Td1 Kc6?
Hier slaat Vidit de plank mis. 36. .. Lc6 37. Kg3 Pb6 was goed speelbaar en kan zelfs nog slecht aflopen voor Nepomniachtchi als hij te snel promoveert: 38. Pg7 Txb2 39. e8D? Lxe8 40. Pxe8 Tb3 en zwart staat prima.
37. Ke4 Le8?
Het tweede vraagteken. Zwart had 37. … Pxe7 38. Lxe7 Txb2 moeten spelen.
38. Txd5 Lxh5 39. Lc1 Lg6+ 40. Ke5 b4 41. Kf6 Le8
Na 41. … Kxd5 loopt zwart spoedig mat.
42. Td8 bxa3 43. bxa3 Ld7 44. Kf7 1-0.
Zwart geeft de partij op.
Partij in viewer:
19 april:
Stelling 1026 kwam ik tegen op de schaakblog van Michel Hoetner. Een partijstelling die me direct aansprak omdat een rokade de oorzaak is dat er soms verrassende dingen worden vertoond. Ik was bezig met de afronding van de serie over de rokade en was in mijn schik over de stelling. De brug van eindspel en probleem naar de schaakpartij was met deze stelling gebouwd. Het is niet de eerste keer dat thema’s en ideeën uit de schaakproblematiek een weg vinden in de schaakpartij. Prachtig die samenhang in de verschillende gradaties van het schaken.
In stelling 1026 speelde zwart 1. … Lb4 en wilde de witte dame winnen. De meeste schakers zullen denken dat zwart aan het blunderen is, want zijn loper kan gewoon genomen worden met de dame, omdat het paard op c6 gepend staat. 2. Dxb4. Zwart heeft verder gekeken en speelt 2. … Dxf1+! Wit neemt 3. Kxf1. En nu komt heel mooi de rokade om de hoek kijken. 3. … 0-0+! Heel mooi dat met deze zet zwart uit de penning stapt. 4. Kg2 Pxb4 en zwart wit de kwaliteit en wellicht de partij.
Na 1. … Lb4 is de partij eigenlijk al uit, want na 2. Lxc6+ bxc6 is het ook drama.
Ik besluit de serie over de rokade met een mooie driezet. Zie diagram van Victor Kapusta. Sleutelzet is 1. d3! Wit dreigt met 2. 0-0-0 en 3. Tc4/ Pb5 en na 2. … bxc3 3. Td5 mat te geven. Zwart kan de dreiging verstoren door 1. … Td6 te spelen. Wit vervolgt dan met 2. Tc4+ Kxd3 en 3. 0-0-0 mat. Na 1. … Pe7 heeft wit 2. Pb5+ Kxd3 en 3. Td1 mat. Op 1. … bxa3 of 1. … b3 speelt wit 2. Td5+ Kxc3 en 3. Tc1 mat. Na 1. … Ld8 en 1. … Txa3 gaat wit verder met 2. Td1, waarna 3. Pb5 en 3. Tc4 mat dreigt, en na 2. … bxc3 is 3. Td5 mat. De thematiek van de keuze in mat zetten door te rokeren (0-0-0) of niet te rokeren (Td1) was al eerder vertoond in een tweezet als verleiding en oplossing. Hier wordt dit onderscheid vertoond in de twee eerste varianten en heet dualsplitsing. Maar de zetten 0-0-0 en Td1 zien we ook in de tweede zetten, de rokade als dreiging en Td1 in de laatste variant. Verder zien we dat de zetten Tc4, Pb5 en Td5, alle drie in de dreiging te zien zijn en later als tweede zetten van wit.
13 april: Messi van het schaken
De tienjarige Argentijn Faustino Oro is een van de meest veelbelovende jonge talenten. Hij is de jongste speler ooit om door de ratinggrens van 2300 te breken, waardoor hij de FIDE-meester titel al op zak heeft. Recent haalde hij opnieuw het nieuws door in een Bulletpartij te winnen van Magnus Carlsen. Op schaakplatform chess.com heeft hij bijna de magische grens van 3000 gepasseerd in het snelschaken – iets dat normaliter alleen weggelegd is voor de allerbeste spelers van de wereld. Door zijn ongelofelijke talent en Argentijnse komaf wordt hij ook wel de ‘Messi van het schaken’ genoemd.
Hoe staat het ervoor met het talent in het Noorden? De achtjarige Bram ten Dam uit het Groningse Ten Boer lijkt onze eigen Messi te zijn. Met een internationale schaakrating van 1920 kan hij het de meest fanatieke clubspelers al heel lastig maken. Bram leerde het schaken op zijn school, waar iedere vrijdag schaakles wordt gegeven. Daarna maakte hij al snel de stap naar de schaakclub.
Wat is Bram zijn doel? Wereldkampioen worden! Om dat doel te bereiken is hij dagelijks hard aan het trainen, door veel puzzels op te lossen. Is dit doel ook realistisch? Schaaktrainer Geon Knol verwoordde het leuk: ‘Er is natuurlijk maar één wereldkampioen, dus die kans is klein. Voor veel kinderen op zijn leeftijd zal dit boek al gesloten zijn, maar voor hem durf ik dit nog niet uit te sluiten!’
Tijdens het paasweekend heeft Bram de Nederlandse titel tot en met 10 jaar op zijn naam geschreven. Hij won liefst zeven partijen en speelde twee remises.
Akul Gupta – Bram ten Dam
1.d4 Pf6 2.Pc3 d5 3.Lf4 c5 4.e4 dxe4 5.dxc5 Ld7!?
Zeer interessant gespeeld. Bram wil graag de dames op het bord houden.
6.b4?!
Het lijkt logisch om aan de pion op c5 vast te houden, maar dit zorgt wel voor gaten in de witte stelling waar zwart zo handig gebruik van maakt.
6…g6!
De loper staat uitstekend op de lange diagonaal.
7.Lb5?! Lg7 8.Le5?! 0–0 9.Pge2 Lxb5!
Zwart staat inmiddels prima ontwikkeld en hoeft de dameruil niet langer te vermijden.
10.Dxd8 Txd8 11.Pxb5 Pc6
Alle zwarte stukken staan harmonieus opgesteld en ineens blijkt het lastig voor wit om alle pionnen te verdedigen.
12.Lc3 Pd5 13.Lxg7
13…Pdxb4!
Fantastisch berekend. Zwart staat ook goed als hij simpelweg de loper terugslaat, maar Bram zijn tussenzet is nog sterker. Dit zijn precies het soort zetten waaraan je het talent van een jeugdspeler kan zien.
14.Lc3 Pxc2+ 15.Kf1 Pxa1
De pointe van het zwarte spel wordt duidelijk, het paard kan niet geslagen worden vanwege mat op de onderste rij.
16.Pa3 Td1+ 17.Le1 Tad8 18.Pc3 Tc1 19.Ke2 Pc2 20.Pxc2 Txc2+ 21.Ke3 Td3+ 22.Kxe4 Tdxc3 23.Lxc3 Txc3
Met een extra stuk won Bram in het vervolg overtuigend. 0-1
Partij in viewer:
Tim Ma – Bram ten Dam
23.Tf1?
De ongedekte dame en onderste-rij-problemen vragen om een tactische oplossing. Hoe profiteert Bram?
23…Txc1! 24.Txc1 Lb5! 25.h3 Dxe2 en zwart heeft beslissend materiaal gewonnen. 0-1
20 april: De meest invloedrijke schaker
Welke schaker heeft de grootste invloed op de schaakwereld gehad? Een naam die als eerste opkomt is die van Bobby Fischer. De excentrieke Amerikaan baarde tijdens zijn korte carrière veel opzien door zijn dominante overwinningen en gedragingen buiten het bord. Het hoogtepunt was de ‘match van de eeuw’ in het IJslandse Reykjavik. Schaken was ineens een wereldsport. Het prijzengeld verveelvoudigde en het evenement werd met veel belangstelling gevolgd. De match inspireerde talloze mensen wereldwijd om zelf te gaan schaken.
Een iets minder bekende kandidaat is de Russische oud-wereldkampioen Mikhail Botwinnik. Na zijn carrière richtte Botwinnik zijn eigen schaakschool op waar hij zelf ook les gaf. Botwinnik stond daarmee aan de basis van de decennia-lange dominantie van spelers uit de Sovjetunie. Hij bracht onder andere Karpov, Kasparov en later zelfs nog Vladimir Kramnik zijn wetenschappelijke aanpak bij.
De Russische dynastie lijkt nu echter over en een nieuwe heerser dringt zich aan. In het kandidatentoernooi dat momenteel gaande is zijn liefst drie schakers van Indiase komaf. Gekscherend werd al geroepen dat over 10 jaar het gehele deelnemersveld uit India komt. Gegeven het enorme inwonersaantal van India is dit niet eens zo onwaarschijnlijk.
Hoe is de opkomst van India als toonaangevend schaakland ineens tot stand gekomen? Dit valt vrijwel volledig toe te wijden aan één man: Viswanathan Anand. In 1988 was hij de eerste Indiër die grootmeester werd en later werd hij liefst vijfmaal wereldkampioen. Hij inspireerde vele Indiërs om in zijn voetsporen te treden, waardoor nu een enorme infrastructuur is ontstaan om jong Indiaas talent klaar te stomen.
Toch blijft Anand’s grootste nalatenschap wellicht zijn eigen partijen. In 2013 speelde Anand een partij in Wijk aan Zee die zo magnifiek was dat we deze eigenlijk elk jaar opnieuw zouden moeten doornemen.
Levon Aronian (2802) – Viswanathan Anand (2772)
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.Pc3 e6 5.e3 Pbd7 6.Ld3 dxc4 7.Lxc4 b5
De Meraner variant van het Semi-Slavisch had een vaste plaats in het repertoire van Anand in diens hoogtijdagen.
8.Ld3 Ld6 9.0–0 0–0 10.Dc2 Lb7 11.a3 Tc8 12.Pg5 c5!
Zeer actief gespeeld. Anand laat de voorbereidende zet …a7–a6 achterwege en countert Aronian’s voorwaartse paardzet met een dubbel pionoffer.
13.Pxh7?! Pg4 14.f4?! cxd4 15.exd4 Lc5!
De briljante inleiding van een buitengewone zettenreeks. 16.Le2? Dit is te passief, Aronian had toch echt de loper moeten slaan, waarna hij nog steeds verdedigingskansen had.
16…Pde5!!
Een van de meest spectaculaire zetten ooit. Er stond al een kwaliteit en een stuk in, en in plaats van te reageren verhoogt Anand hier de inzet.
17.Lxg4
17.fxe5 Dxd4+ 18.Kh1 Dg1+!! 19.Txg1 Pf2# is een prachtige variant die onder de oppervlakte blijft.
17…Lxd4+ 18.Kh1 Pxg4 19.Pxf8
2rq1Nk1/pb3pp1/4p3/1p6/3b1Pn1/P1N5/1PQ3PP/R1B2R1K b – – 0 19
19…f5!!
Misschien niet zo spectaculair als de 16e zet, maar deze verrassende pionzet heeft wel een hoge moeilijkheidsgraad. Het voornaamste idee is om de witte dame toegang tot veld h7 te ontzeggen. Direct 19…Dh4 werd namelijk beantwoord door Dh7+ met dameruil. De opstelling van zijn stukken deed Anand denken aan de beroemde partij Rotlewi-Rubinstein uit 1907.
20.Pg6 Df6 21.h3 Dxg6 22.De2 Dh5 23.Dd3 Le3
Een leuke slotzet tot besluit. De dreiging …Dxh3 is niet te stoppen. 0–1
Zolang er geschaakt wordt zal deze partij herinnerd blijven.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
