Krantenrubrieken 27 april en 4 mei 2024
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
27 april: 17-jarige Indiër plaatst zich voor WK-match
Er zijn diverse klassieke wereldkampioenen geweest die op jonge leeftijd de titel behaalden. Tal was 23, Karpov 24, Kasparov en Carlsen beiden 22. Maar als tiener? Alleen Ponomariov, maar dat betrof de lager ingeschatte FIDE-wereldtitel. En dus is het heel bijzonder dat Gukesh D de uitdager van wereldkampioen Ding Liren wordt. Hij is 17 (29 mei jarig) en sowieso de jongste winnaar van het kandidatentoernooi ooit. Het toernooi had ook niet spannender kunnen eindigen. Gukesh had een half punt voorsprong op drie achtervolgers. Een daarvan, Nakamura, hield de Indiër zelf op remise. Toen was het afwachten wat de andere twee in een onderling duel zouden doen. Caranua miste vele kansen tegen Nepo en uiteindelijk kon Gukesh opgelucht ademhalen.
Fabiano Caruana – Yan Nepomniachtchi
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 d5 4.cxd5 exd5 5.Lg5 Lb4 6.e3 h6 7.Lh4 g5 8.Lg3 Pe4 9.Dc2 h5 10.f3 Pxg3 11.hxg3 Le6 12.Ld3 c6 13.0–0–0 Pd7 14.f4 Lg4 15.Pf3 De7 16.e4 Lxc3? 17.Dxc3! Lxf3 18.gxf3 dxe4 19.Lxe4 gxf4 20.g4! 0–0–0? 21.d5! h4 22.dxc6 Pc5 23.Lf5+ Kb8 24.Kb1b6 25.Td7!? Txd7 26.cxd7 Td8 27.Dd4 Pxd7 28.Td1 Dc5 29.Dxf4+ Dc7 30.Dd2 h3 31.Le4 a5 32.Dd5 Ka7 33.Dxf7 h2
Vanwege de toernooisituatie koos Nepo voor een scherpe opening, maar dat is slecht voor hem uitgepakt. Wit staat een pion voor, heeft actieve stukken en twee verbonden vrijpionnen. Hij moet alleen nog oppassen voor de vrije h-pion (en om niet getruct te worden).
34.Dh7 Kb8 35.a3 De5 36.Dh6 Dc7 37.g5 Tg8 38.Th1 Pc5
Met een halve minuut op de klok was 39.Lc2 verstandig en winnend geweest.
39.Lh7? Txg5! 40.Dxg5 Dxh7+
Tijdnood voorbij. Na 41.Ka2 staat wit nog steeds gewonnen, maar Caruana speelde snel de zet die er logischer uitziet.
41.Ka1? Dc2! 42.Dg8+
Het probleem voor wit: 42.Df4+ Kb7 43.Dxh2 Pb3+ 44.Ka2 Pc1+ is eeuwig schaak.
42…Ka7 43.Ka2 a4 44.f4 Pb3?
44…Ka6! maakt remise want wit komt niet verder: 45.Dh8 Dc4+ wint zelfs voor zwart. In de partij kan wit met tempowinst de dame bij de verdediging halen.
45.Dg7+! Ka6 46.Dc3 Dg2 47.Dc4+ Kb7 48.Te1 Pc5 49.Df1 Dd5+ 50.Kb1 Df5+ 51.Ka1 Dc2 52.f5 Pd3 53.Tb1 Pc5 54.f6 Pb3+ 55.Ka2 Pd2 56.Dh1+ Ka7 57.Tc1 Db3+ 58.Ka1 De6 59.Tc7+? Ka6 60.f7 Pb3+ 61.Kb1 Df5+? 62.Ka2 Pc5 63.Da8+ Kb5 64.Dc6+ Ka6 65.Da8+ Kb5
Wit kan nog winnen, maar met een moeilijke variant: 66.De8+! Ka6 67.De2+ b5 68.Tc6+ Ka7 69.De7+ Pb7 70.De3+ Kb8 71.De6! Dxe6+ 72.Txe6 h1D 73.f8D+ Ka7 74.Df2+ en snel mat.
66.Dc6+ Ka6 67.Te7 Df1 68.Da8+ Kb5 69.De8+ Ka6 70.Da8+ Kb5 71.De8+ Ka6 72.Te4 Pxe4 73.Dxa4+ Kb7 74.Dxe4+ Ka7 75.Da4+ Kb7 76.Dd7+ Ka6 77.Dc8+ Ka7 78.f8D Dxf8 79.Dxf8 h1D En dit eindspel werd op zet 109 remise. “Ik voel me een idioot”, verklaarde Caruana na afloop.
Partij in viewer:
4 mei: De briljante zet die ik niet kon spelen
Wat is de briljantste zet ooit gespeeld? Een sterke kandidaat is 44.Kg1 uit de partij die in 2015 werd gespeeld tussen de Rus Denis Khismatulin en de Oekraïner Pavel Eljanov in Israël (toen allemaal minder politiek gevoelig). Zie diagram 1. Wit lijkt daar niet meer te hebben dan eeuwig schaak met 44.De7+ Kh6 45.Df8+, echter…
44.Kg1!! Dxd1+?
Zwart had nog remise kunnen maken met 44…Td5! 45.Kh2 Kf6! maar wie vindt dat nou als je een toren met schaak kan slaan?
45.Kh2 Txc6 46.De7+ Kh6 47.Df8+ Kg5 48.Dxf7!
Maar opeens heeft wit met slechts dame en een paar pionnen een winnende aanval! Veld f4 valt niet goed te dekken.
48…Tf6 49.f4+ Kh6 50.Dxf6
Materiaal is weer gelijk, maar wit blijft matdreigingen houden.
50…De2 51.Df8+ Kh5 52.Dg7 h6 53.De5+ Kh4 54.Df6+ Kh5 55.f5 gxf5 56.Dxf5+ Kh4 57.Dg6 en opgegeven wegens 57…d2 58.Dxh6+ Dh5 59.g3 mat.
De bewondering voor zo’n zet is vooral groot als je het zelf nooit zou kunnen vinden. Ik was denk ik voor eeuwig schaak gegaan, maar je weet zoiets pas als je het zelf meemaakt. En dat is mij gebeurd! Of nouja, bijna. In de laatste ronde van de KNSB-competitie speelde ik voor mijn club De Waagtoren tegen Friso Nijboer van Kennemer Combinatie. De match was niet belangrijk meer: zij waren al zeker van het kampioenschap, wij van degradatie. Ik zou echter zelf bij winst (gedeeld) topscorer van de meesterklasse worden met 8 uit 9. Dat lukte met enig geluk: Friso blunderde met nog een minuut op de klok en gaf meteen op zonder zich de rest te laten bewijzen. Het was echter niet zo makkelijk gewonnen als hij dacht. Wat ik van plan was, was kansrijk, zo gaf de computer achteraf aan. Er was echter nog iets sterkers, een zet die mij verblufte.
Diagram 2 is de stelling die had kunnen ontstaan als Friso in plaats van opgeven de beste zetten had gespeeld. Ik was 34.Tb1 Dxc7 35.h3 van plan en dat is de beste normale voortzetting. De abnormale zet die ik niet had overwogen is
34.h4!!
Ik dacht even dat de computer in de war was. Er staat toch een toren met schaak in?
34…Dxf1+
Ook na b.v. 34…Dxc7 35.d6 Da5 36.Td1 staat wit gewonnen.
35.Kh2 Dc1
Of 36…Db5 37.De7! (dreigt op f8 te slaan) Te8 38.Dd8! en wint.
36.d6 Kh7
Dit is een sluwe verdediging. Als wit nu naïef 37.Dd8? speelt, dan heeft zwart 37…Df4+! 38.Kh3 Dc1! 39.d7 g5!! 40.hxg5 Dh1+ 41.Kg3 De1+ met eeuwig schaak. Er is maar één zet die wint:
37.Dg5!!
Als zwart nu met zijn dame op de c-lijn blijft wint De7 (of Dd8) wel. Dus
37…Dxg5 38.hxg5 Tc8 39.d7 Txc7 40.d8D
waarna zwart geen vesting heeft: hij verliest pion e5 (of f7). Het eindspel van dame tegen toren is daarom gewonnen.
De kans is klein dat ik 34.h4 had gespeeld, maar ik droom nog even van dat ik dat wel had gedaan en mijn partij de hele wereld overging.
Partij in viewer:
3 mei:
Correctie
Vorige week was er door koningsdag geen schaakrubriek. In de schaakrubriek van 19 april plaatste ik een verkeerd diagram, zodat het slot van de serie over de rokade niet te volgen was. Hierbij het juiste diagram van de driezet van Victor Kapusta. In het kort de oplossing, de uitgebreide uitleg kunt u terug vinden in de krant van twee weken geleden. Sleutelzet is 1. d3! Wit dreigt met 2. 0-0-0 en 3. Tc4/ Pb5 en na 2. … bxc3 3. Td5 mat te geven. Op 1. … Td6 komt 2. Tc4+ Kxd3 3. 0-0-0 mat. Na 1. … Pe7 heeft wit 2. Pb5+ Kxd3 en 3. Td1 mat. Op 1. … bxa3 of 1. … b3 speelt wit 2. Td5+ Kxc3 en 3. Tc1 mat. Na 1. … Ld8 en 1. … Txa3 gaat wit verder met 2. Td1, waarna 3. Pb5 en 3. Tc4 mat dreigt, en na 2. … bxc3 is 3. Td5 mat.
Kandidatentoernooi
De 17-jarige Indiër Gukesh plaatst zich als jongste schaker ooit voor WK-finale, door het kandi-datentoernooi in Toronto te winnen. Onderstaand een mooie winstpartij van hem uit dit toer-nooi.
Vidit – Gukesh
1.e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4
Het Italiaans komt steeds meer terug bij grootmeesters.
3. … Pf6 4. d3 a6 5. 0-0 h6 6. a4 Lc5 7. Le3 d6 8. Pbd2 0-0 9. c3 Te8 10. b4 Lxe3 11. fxe3 Le6 12. b5 Pb8 13. Lxe6 Txe6 14. Dc2 Pbd7 15. d4 De8 16. Tae1
Wit had er verstandiger aangedaan de toren op de a-lijn te houden.
16. … axb5 17. axb5 Ta5!
Het gevolg van wits 16e zet, zwart pakt de a-lijn.
18. c4 Da8 19. h3 Te8 20. Kh2 b6 21. Tf2 Ta2 22. Dd3 Ta3 23. Db1 Da4 24. Ph4 Ta8
En het derde zwarte zware stuk op de a-lijn.
25. Pf5
Wit moet wat op de koningsvleugel maar dit lijkt te laat.
25. … Kf8 26. Tef1 Ta1
Een beter plan is 26. … Ta2 met als dreiging Tc2 en de tweede rij beheerst zwart.
27. Dd3
Wit had toch beter kunnen besluiten om 27. Dxa1 Dxa1 28. Txa1 Txa1 19. g4 te spelen.
27. … Db4 28. Txa1 Txa1 29. c5 bxc5 30. Pc4 De1!
De zwarte da-me is nu te ver binnengedrongen en Vidit gaat ten onder. De dreiging 31. … Ph5 om het vlucht-veld g3 van de witte koning te dekken, betekent dat wit mat gaat.
31. Te2 Dg1+ 32. Kg3 Ph5+ 33. Kh4 Pdf6 31. Pxh6 Dh2 35. Pf5 Tf1 36. g4 Txf5 37. exf5 Dg3+ 38. Kg5 Ph7+
Wit geeft op er komt nog 39. Kxh5 Dxh3 mat.
Partij in viewer:
27 april: Wederzijdse vernietiging
‘Het spijt me enorm’ zegt een verbouwereerde Ian Nepomniachtchi. ‘Mijn fout’ antwoordt een compleet verwoeste Fabiano Caruana. Beide titanen zagen zojuist hun kansen op de wereldtitel in rook opgaan.
Ondertussen is er feest in India. De pas zeventienjarige Dommeraju Gukesh hield comfortabel stand tegen Hikaru Nakamura en consolideerde daarmee zijn voorsprong. Daarna was het wachten of zijn achtervolgers hem konden bijhalen. Dat lukte niet, waardoor Gukesh het kandidatentoernooi op zijn naam schreef. Hij vergaart daarmee het recht om de huidige wereldkampioen Ding Liren uit te dagen voor de wereldtitel. Gukesh’ overwinning is verdiend. Zijn huidige niveau is nu al van absolute wereldklasse en gedurende het gehele evenement kwam hij alleen in de problemen in een tumultueuze tijdnoodfase tegen Firouzja.
De slotronde gaf een werkelijk uniek scenario. Alle vier kanshebbers mochten tegen elkaar, waarbij Gukesh een voorsprong van een half punt te verdedigen had. Achtervolgers Caruana en Nepomniachtchi verkeerden in de bizarre situatie dat ze van elkaar moesten winnen. Moet-win-situaties komen veel vaker voor in het schaken, maar de variant waarbij beide zijden alles of niets moeten spelen is zeer zeldzaam. De finale maakte alle verwachtingen waar en het werd een absoluut spektakel.
Caruana-Nepomniachtchi
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 d5 4.cxd5 exd5 5.Lg5 Lb4 6.e3 h6 7.Lh4 g5 8.Lg3 Pe4 9.Dc2 h5 10.f3 Pxg3 11.hxg3 Le6 12.Ld3 c6 13.0–0–0 Pd7 14.f4 Lg4 15.Pf3 De7?!
Zwart had hier op f4 moeten ruilen, waarna er zelfs strategische potentie is voor een vol punt. Nepomniachtchi komt nu voor de rest van de partij onder druk te staan.
16.e4! Lxc3? 17.Dxc3 Lxf3 18.gxf3 dxe4 19.Lxe4 gxf4 20.g4! 0–0–0 21.d5 h4 22.dxc6 Pc5 23.Lf5+ Kb8 24.Kb1! b6
25.Td7!? Txd7 26.cxd7 Td8 27.Dd4 Pxd7 28.Td1!
En afgelopen, zou je wellicht kunnen denken. Zwart blijft de zaak echter compliceren. De h-pion is de laatste strohalm.
28…Dc5! 29.Dxf4+ Dc7 30.Dd2 h3 31.Le4 a5 32.Dd5 Ka7 33.Dxf7 h2 34.Dh7 Kb8 35.a3! De5 36.Dh6!? Dc7 37.g5 Tg8 38.Th1 Pc5 39.Lh7? Txg5 40.Dxg5 Dxh7+ 41.Ka1? Dc2!
Na een onpraktische en slordige beslissing van Caruana is zwart ineens terug in de partij. De defensieve vaardigheden van Nepomniachtchi zijn uitzonderlijk.
42.Dg8+ Ka7 43.Ka2 a4! 44.f4! Pb3? 45.Dg7+! Ka6 46.Dc3 Dg2 47.Dc4+ Kb7 48.Te1! Pc5 49.Df1! Dd5+ 50.Kb1 Df5+ 51.Ka1 Dc2 52.f5 Pd3 53.Tb1 Pc5 54.f6 Pb3+ 55.Ka2 Pd2 56.Dh1+ Ka7 57.Tc1 Db3+ 58.Ka1 De6 59.Tc7+? Ka6 60.f7 Pb3+ 61.Kb1? Df5+ 62.Ka2 Pc5 63.Da8+ Kb5 64.Dc6+ Ka6 65.Da8+ Kb5 66.Dc6+?
Het regent fouten, maar dat maakt de wedstrijd alleen maar spectaculairder. De moeilijkheidsgraad was bij vlagen ook torenhoog en de spanning is om te snijden. Caruana mist hier de laatste mogelijkheid op de winst met De8+ gevolgd door De2+ en wit haalt de h2-pion op.
66…Ka6 67.Te7 Df1 68.Da8+ Kb5 69.De8+ Ka6 70.Da8+ Kb5 71.De8+ Ka6 72.Te4 Pxe4 73.Dxa4+ Kb7 74.Dxe4+ Ka7 75.Da4+ Kb7 76.Dd7+ Ka6 77.Dc8+ Ka7 78.f8D Dxf8 79.Dxf8 h1D
Ondanks de pluspion heeft wit in dit eindspel niet langer winstkansen en de laatste verwoede pogingen van Caruana waren tevergeefs. ½-½
Niet eerder waren de kansen voor Caruana en Nepomniachtchi om op de troon te mogen plaatsnemen zo gunstig. Nu Carlsen toekijkt vanaf de zijlijn en de huidige wereldkampioen Ding Liren kwetsbaar is, leek de weg eindelijk vrijgemaakt. Nepomniachtchi drukte echter op de rode knop … wederzijdse vernietiging! Het stokje lijkt nu te worden overgedragen aan een nieuwe generatie.
Partij in viewer:
4 mei: De procedure
Schakers hebben de reputatie om een beetje ‘gek’ te zijn. Waar komt deze reputatie vandaan? Er zijn de nodige voorbeelden bekend in de schaakgeschiedenis van spelers die langzaamaan van het padje raakten. Toonaangevend voorbeeld is Bobby Fischer, die na zijn carrière openlijk flirtte met antisemitsme en last had van paranoïde waanvoorstellingen.
De mentale stoornissen lopen zeer uit één. Alexander Aljechin kampte met zware alcoholverslavingen. Akiba Rubinstein ontwikkelde fobieën waardoor hij niet meer over straat durfde. Wilhelm Steinitz had het waanidee dat hij met God kon schaken. Paul Morphy praatte met denkbeeldige mensen en Valery Salov werd een fervent complotdenker.
Maakt schaken mensen gek? Of gaan gekke mensen graag schaken? Interessant is dat er ruimte is voor een alternatieve lezing. Met uitzondering van Aljechin voerden de mentale stoornissen bij bovenstaande namen pas echt de boventoon na hun actieve carrière als schaker. Je zou dus kunnen stellen dat schaken mentaal zieke mensen gezond houdt!
Momenteel lijkt er weer een nieuwe naam aan het rijtje te kunnen worden toegevoegd. De Russische oud-wereldkampioen Vladimir Kramnik was ooit de overwinnaar van Kasparov. Sinds een aantal jaar is hij gestopt met schaken, en tegenwoordig lijkt hij een nieuw levensdoel te hebben gevonden: het uitbannen van valsspelers.
Kramnik gaat ver om zijn doel te bewerkstelligen. Hij heeft een heel ‘leger’ aan wiskundigen en statistici gemobiliseerd om voor hem uit te zoeken hoe afwijkend de scorepercentages van lager gerate titelhouders zijn op schaakplatform chess.com. Met regelmaat gaat Kramnik zelfs te ver, omdat hij veel schakers (waaronder veel weerloze jonge talenten) publiekelijk beschuldigt. Sinds kort is hij op chess.com verbannen van belangrijke evenementen, omdat hij zelf de regels heeft overtreden door onder de naam van een andere Russische grootmeester te spelen. Dit was natuurlijk onderdeel van Kramniks ‘onderzoek’.
Er staan hele compilaties van Kramnik op het internet waar hij zijn tegenstanders direct na afloop van een partij rapporteert als valsspeler. ‘Even de procedure uitvoeren’, zegt Kramnik dan. Hij is zo zelfverzekerd dat er geen enkele ruimte is voor twijfel. Onderstaand fragment is zo’n voorbeeld.
Vladimir Kramnik – Tykhon Cherniaiev
26…d4!?
Kramnik na afloop over deze zet: “Deze zet is een overduidelijke indicator (van vals spel). Ik zou deze zet niet eens overwegen, zelfs niet in klassiek schaak! Alles is duidelijk voor mij, ik rapporteer.” Stockfish heeft echter een lichte voorkeur voor eerst …Ph3+.
27.Pxd4 Ph3+ 28.Kh1 Pxf2+ 29.Kg2 Dh3+ 30.Kg1 Pg4 31.De2 h6 32.Dg2 Dxg2+ 33.Kxg2 Tf2+ 34.Kh3 h5!
Op zeer knappe wijze heeft Cherniaiev de stelling naar zijn hand gezet. Het eindspel is verdedigbaar voor wit, maar de actieve zwarte toren maakt zo het verschil.
35.Kh4 Txh2+ 36.Kg5 c5! 37.Pf5 Pe5 38.Tf1 Kh7 39.Ph4 Txb2 40.Kxh5?
Na het actieve 40.Te1! maakt wit nog remise.
40…Txa2 41.Kg5 Ta4 42.Tf4 Tc4 0–1
Met een brede glimlach en gebalde vuist vierde Cherniaiev zijn overwinning. Kramnik wist niet dat zijn veertienjarige opponent live verslag deed van de partij.
Binnenkort volgt een match tussen Kramnik en José “Jospem” Martinez. Martinez is een internet specialist en een van de voornaamste doelwitten van Kramnik. Op een houten bord mag Martinez onderling gaan aantonen dat hij zijn snelschaakrating waard is. Martinez is schuldig tot het tegendeel bewezen is.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
Briljantste zet ooit? Behalve spectaculaire brilliancies zijn er ook zetten die brullen van stilte!