Krantenrubrieken weekend 6 en 13 juli 2024
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
6 juli: Bijzonder toernooi Spakenburg krijgt verrassende winnaar
Het Fishpartnerstoernooi, waarvan afgelopen zaterdag in het sponsorhome van V.V. IJsselmeervogels de vijfde editie gehouden werd, is een bijzonder of misschien zelfs uniek rapidtoernooi. Er doen namelijk ook computers mee. En dan niet PC’s met Fritz of Stockfish erop, maar echte schaakcomputers met namen als Novag Diablo en Saitek Rennaissance Sparc. Partijen van computer tegen mens werden wel op een normaal bord gespeeld, waarbij de zetten van de computer door een operator uitgevoerd worden. Weigeren om tegen zo’n ding te spelen werd niet toegestaan, maar ter compensatie van mogelijk ongemak kregen tegenstanders die remise speelden of wonnen een prijs. De machines zelf daarentegen konden geen prijs winnen. Verder was er geleerd van vorig jaar: toen won een heel sterke computer al zijn partijen, wat een vervelende invloed had op de eindstand. Dit jaar was voor zwakkere computers gekozen. Bij elkaar haalden de apparaten 15.5 uit 28.
Favoriet bij het toernooi was Nederlands rapidkampioen Loek van Wely. In de derde ronde versloeg hij zijn naamgenoot Loek van der Hagen. Daar keek niemand van op. Vervolgens won Loek het toernooi. Dat lijkt een logisch vervolg op de zinnen ervoor, maar is het niet: het gaat namelijk om Loek van der Hagen! Hij won de rest van zijn partijen en met 6 uit 7 bleef hij de grootmeesters Dgebuadze, Van Wely, Reinderman en Van der Wiel een half punt voor. Verrassend, want de speler van Groninger Combinatie was als elfde geplaatst. Maar wel verdiend, want Van der Hagen had sterke tegenstanders gehad. De 17-jarige Drent versloeg o.a. Ulf Andersson (die door zijn tijd ging), Thomas Beerdsen en in onderstaande partij een bekende snelschaakspecialist.
Manuel Bosboom – Loek van der Hagen
1.Pf3 Pf6 2.c4 g6 3.b3 Lg7 4.Lb2 0–0 5.e3 d6 6.Dc2 e5 7.d3 Pc6 8.a3 Te8 9.Pbd2 De7 10.Tc1 Lf5 11.Pe4 Lg4 12.Le2 Tad8 13.h3 Lc8 14.g4
Zo speelt Bosboom meestal het Engels: stukken neerzetten en dan koningsvleugelpionnen naar voren. Het nadeel is dat de witte koning soms in gevaar komt.
14…d5 15.cxd5 Txd5 16.g5 Pxe4 17.dxe4 Tdd8 18.h4 Lg4 19.Tg1 Lh5 20.b4 a6 21.Db3 Td7 22.Tg3 Ted8 23.Lc3 Pa7!
Het paard gaat (via een onnodige omweg) naar betere velden.
24.Kf1 Pc8 25.Kg2 Pd6 26.Dc2 Pb5 27.Lb2 Lxf3+!
Om veld d2 te krijgen voor de toren.
28.Lxf3 Td2 29.Db1 T8d3 30.Tc2 De6 31.a4?
31.Txd2 Txd2 32.Dc1 gaat nog wel.
31…Db3! 32.Txd2 Txd2 33.axb5 Txb2 34.Dc1 axb5 35.Ld1 Dxb4
Zwart staat nu niet alleen materiaal voor, maar de witte toren op g3 staat buitenspel en de witte koning onveilig. Dat is bij elkaar genoeg voor winst.
36.Dxc7 Dxe4+ 37.Tf3 Dg4+ 38.Kh2 Dxh4+ 39.Kg2 Dg4+ 40.Kh2 Dh4+ 41.Kg2 Dxg5+ 42.Tg3 Df5 43.Tf3 Dg4+ 44.Kh2 De6 45.Db8+ Lf8 46.Dxb7 e4 Wit gaf op.
Partij in viewer:
13 juli: Jeugdkampioen Slagboom verrast op NK schaken
Op de dag dat deze krant rubriek verschijnt wordt beslist wie het NK algemeen en het NK vrouwen gaan winnen. Beide toernooien zijn dit jaar in knock-outformaat met respectievelijk 16 en 12 deelnemers. Mocht u dit op tijd lezen, dan kunt u de partijen nog volgen door naar de Galgenwaard in Utrecht te gaan of online via nk.schaken.nl, en anders kunt u op die website lezen wie de winnaars geworden zijn.
Naast veel grootmeesters deed ook een speler mee die daar vanwege zijn rating ogenschijnlijk niet thuishoorde: Nederlands jeugdkampioen Leandro Slagboom. Hij had dankzij die titel een vrijplaats gekregen voor het NK kwalificatietoernooi. Ook daar had hij een van de laagste ratings, maar door door bij de eerste twee te eindigen wist hij zich te plaatsen voor het NK. Hij was voor de 1/8e finale ingedeeld tegen Casper Schoppen en zwaar de underdog, zo vond de 17-jarige Fries zelf ook. Hoewel: “De kans is natuurlijk groot dat ik eruit lig na de eerste ronde, maar je weet maar nooit want een knock-outtoernooi heeft wel het voordeel dat je kunt doorkomen omdat de tegenstander maar één fout hoeft te maken die al meteen beslissend kan zijn.“ Profetisch, want inderdaad maakte Schoppen een grote fout op de 15e zet van de eerste partij en werd die afgestraft! Met zwart kreeg Slagboom wel wat problemen, maar uiteindelijk forceerde hij remise in een stelling waarin hij al veel beter stond. In de kwartfinale werd de jongeling uitgeschakeld door Max Warmerdam, maar wel eervol, met 1.5-0.5.
Over eervol gesproken: niet alleen de jongste deelnemer, maar ook de oudste deelnemer aan het NK algemeen kon tevreden zijn. De 72-jarige Jan Timman heeft tegenwoordig niet meer de energie voor zware lange toernooien, maar het NK is nog wel overzichtelijk. Het kan in theorie acht dagen duren, maar dat is dan een luxeprobleem. Het toernooi duurde slechts twee dagen voor Timman, maar daarin hield hij toernooifavoriet Erwin l’Ami wel op 1-1 in de reguliere partijen. In de verlenging (snelschaken) bleek L’Ami toch de sterkste.
Leandro Slagboom – Casper Schoppen
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.c3 Pf6 4.e5 Pd5 5.a3 d6 6.d4 cxd4 7.c4
Een nieuwe variant die vorig jaar populair werd op grootmeesterniveau.
7…Pc7 8.Dxd4 Pc6 9.Dc3 dxe5 10.Pxe5 Pxe5
Hierna heeft zwart moeite met zijn ontwikkeling. 10…Pd4 is beter.
11.Dxe5 f6 12.Dg3 e5 13.Ld3 g6 14.h4 Pe6 15.Pc3 f5?
Een grote verzwakking.
16.Lg5! Pxg5 17.hxg5 Lg7 18.0–0–0 De7 19.Pd5 Dc5 20.Tde1!
Om op e5 te slaan, ook als zwart rokeert.
20…Dd6 21.Pf6+! Lxf6 22.gxf6
Nu valt pion e5 en daarmee stort de zwarte stelling in.
22…Kf7 23.Txe5 Dxf6 24.The1 Td8 25.c5 Kf8 26.Lc4 Ld7 27.Dc3 La4 28.b3 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
5 juli:
Probleem 4 van het winterpuzzelmagazine is de eerste driezet. De driezet van George E. Carpenter is al meer dan een eeuw oud, het is gemaakt in 1914, Het probleem werd opgenomen in het boek “Probleemschaak” met als ondertittel “100 problemen van Amerikaanse componisten tussen 1854 en 1960”. Het boek is een Nederlandse vertaling van “Spectacular Chess Problems” van de componist en schrijver Kenneth S. Howard. Vertaler is O.L. de Mester.
De oude driezet is niet eenvoudig op te lossen. In een partij of eindspel is het vaak van belang dat wit moet zorgen de koning in het centrum te krijgen. Met wat minder stukken telt de activiteit van de koning. In een probleem kan dit toch wat anders gaan. Wit heeft maar liefst een toren, drie lichte stukken en drie pionnen meer dan zwart. Winnen zal wit toch wel, uiteraard wel uitkijken voor het geval de zwarte koning in een patstelling komt. In dit probleem geldt wel de extra voorwaarde dat zwart in drie zetten mat moet staan. Heel bijzonder is dat wit in dit probleem alleen met zijn koning speelt en dat alle andere stukken en pionnen van wit gewoon blijven staan. Alles van wit heeft dus al de juiste positie ingenomen en de witte koning legt de kroon op dit werkstuk. Sleutelzet is 1. Kc4! Zwart heeft twee zetten 1. … Ke5 en 1. … e5. Na 1. … Ke5 speelt wit 2. Kd3 waarna zwart 2. … Kd6 speelt. De witte koning kan niet zelf schaak geven of mat zetten, maar dan kan alleen door aftrekschaak. Dat doet wit dan nu ook: 3. Ke4 mat. Grappig om te zien dat de witte koning gewoon stapt naar het veld waar de zwarte koning stond in de beginstand. Op 1. … e5 speelt wit 2. Kc5. Zwart vervolgt met 2. … Kxe3 waarna de witte koning via aftrekschaak door de loper-koning batterij met 3. Kd5 mat geeft. Een prachtig duel tussen koningen!
In het genoemde boek “Probleemschaak” kwam ik veel problemen tegen van de bekende “puzzelkoning” Samuel Loyd (1841-1911). Twee van zijn composities, gemaakt in 1858 respectievelijk 1867, kunnen worden opgelost.
12 juli:
In Stadion Galgenwaard in Utrecht is op zaterdag 6 juli het NK schaken 2024 gestart. Vooral de terugkeer van de 72-jarige voormalige nummer 2 van de wereld Jan Timman, die voor het eerst sinds 2006 weer in het Nederlands Kampioenschap (NK) speelt, trok veel belangstelling.
NK Algemeen
Aan het NK Algemeen doen zestien spelers mee. Een illuster gezelschap met oud-kampioenen als Max Warmerdam (hoogste op rating), Erwin L’Ami, Ivan Sokolov, Dimitri Reinderman, Sergei Tiviakov en Jan Timman. Het toernooi wordt gespeeld in de vorm van een knock-outtoernooi. Na de eerste ronde zijn er dus nog acht over, na de tweede ronde nog vier en na de derde ronde nog twee die de finale spelen. In elke ronde speelt men tweemaal tegen elkaar en als er geen beslissing is volgt een tiebreak.
NK Vrouwen
Behalve het NK Algemeen, wordt er in het NK voor vrouwen gestreden om de nationale vrouwentitel. Aan het NK Vrouwen doen twaalf speelsters mee. Ook de vrouwen spelen een knock-outtoernooi met minimatches van twee partijen, eventueel gevolgd door een tiebreak. De vier met de hoogste rating zijn de eerste ronde vrij. Nieuw dit jaar is dat ook de meisjeskampioenen in de leeftijdscategorieën A (t/m 18 jaar), B (t/m 16 jaar) en C (t/m 14 jaar) mogen meedoen.
In de kwartfinales bij NK-Algemeen wisten de grootmeesters Max Warmerdam, Sergie TIviakov, Benjamin Bok en Ivan Sokolov hun minitweekampen te winnen. Een van deze vier spelers zal Nederlandse kampioen gaan worden. De partij van Benjamin Bok tegen Erik van de Doel vond ik de mooiste partij in die ronden.
E. van den Doel – B. Bok
1.d4 Pf6 2. Lg5 d5 3. e3 c5 4. c3 Db6 5. Dc2 Pe4 6. Lf4 Lf5 7. Db3 e6 8. Pa3 Pc6 9. f3 Pf6 10. h4 h5 11. Ph3 c4 12. Dxb6 axb6 13. Pb5
Dit paard kan niet weggejaagd worden door een zwarte pion, is dus voor wit een zogenaamde voorpost. Bok weet er raad mee deze voorpost aan te pakken.
13. … Kd7 14. Pg5 Lg6 15. Le2 Ta5 16. a4 Le7 17. Kd2 Tha8 18. Pc7 Tc8 19. Pb5
Daar staat het paard weer, zwart heeft bereikt dat wit straks zijn paard moet terugtrekken.
19. … Pe8 20. Ld1 Tca8
Zwart dreigt het paard te slaan.
20. Pa3 b5
Omdat het witte paard zich heeft moeten terugtrekken is deze bijzondere zwarte pionopmars mooi om te zien.
22. b4
22. … Pxb4!
Uitstekend gezien door Bok. Hij offert een paard, krijgt er wat pionnen voor en maak de weg vrij voor de triomftocht van de b-pion, samen met de vrije c-pion.
23. cxb4 Lxb4+ 24. Kc1 f6 25. Ph3 Lc3 26. Ta2 b4 27. Lg3 b3!
Veel sterker dan het nemen van het paard. Van den Doel geloofde het verder wel.0-1.
Partij in viewer:
6 juli: Lindy effect
Aan een zaal vol Google medewerkers stelde de Lebanese intellectueel Nassim Taleb de volgende vraag: ‘Als je een boek wilt schrijven waarvan je wilt dat deze in de toekomst nog steeds gelezen wordt, hoe schrijf je dan? Bij een derde poging volgt het juiste antwoord: ‘Gebruik oude ideeën!’.
Deze stelling komt voort uit een theorie genaamd het ‘Lindy effect’. Kort samengevat stelt deze theorie dat de verwachte leeftijd van onvergankelijke goederen, technologieën of ideeën proportioneel is met hun huidige leeftijd.
Een bekend voorbeeld is goud. Al milleniums lang wordt aan dit edelmetaal een hoge waarde gegeven. Het is dus een logische voorspelling dat dit ook lang het geval zal blijven in de toekomst. Ditzelfde geldt voor ouderwetse boeken. Boeken die al eeuwenlang worden geprint zullen ook nog eeuwen worden gelezen. De ideeën in deze boeken hebben de tand des tijds doorstaan.
Dit betekent niet dat ideeën of technologieën niet vervangen kunnen worden. Maar, wat vervangen wordt is de nieuwe technologie, niet de oude technologie. Heel veel social media platformen kennen bijvoorbeeld een kort bestaan. Ze komen vliegensvlug op, zijn een tijdje populair, maar verdwijnen al snel naar de achtergrond op het moment dat een nieuw platform beter presteert.
Het Lindy effect kan worden aangedragen als argument om ‘klassieke’ partijen te bestuderen. Klassieke partijen zijn meesterwerken die al talloze malen zijn geanalyseerd. De kracht en de schoonheid van de schaakideeën in deze partijen zijn door generaties onder de loep genomen. Alleen de meest instructieve en fascinerende klassieke partijen worden verspreid. Hun waarde zal blijven bestaan.
1.e4 Pf6 2.Pc3 d5 3.exd5 Pxd5 4.Pf3 g6 5.Lc4 c6 6.0–0 Lg7 7.Te1 0–0 8.d4 Lg4 9.h3 Lxf3 10.Dxf3 e6 11.Pe4 Pd7 12.c3 Dc7 13.Lb3 b5
Een leerzame trainingsstelling. Wit staat wat beter door zijn bezit van het loperpaar. Hoe kan wit tot een plan komen om dit voordeeltje om te zetten in iets tastbaars?
14.h4!! Tae8?! 15.h5! e5 16.h6!
Door de opmars van de h-pion wordt de zwarte koning permanent kwetsbaar.
16…Lh8 17.Pg5 P7b6 18.dxe5 Lxe5 19.Le3!
Geleidelijk komen de witte stukken tot ontplooiing. De druk wordt langzaam verder opgevoerd.
19…Pxe3 20.Txe3 Lh2+ 21.Kh1 Txe3 22.fxe3 Le5
23.Pe6!
Het paard is taboe, en door deze kleine combinatie wint wit beslissend materiaal. De witspeler klaart de technische klus in het restant overtuigend.
23…De7 24.Pxf8 Kxf8 25.Kg1 c5 26.Tf1 c4 27.Lc2 Ld6 28.g3 Lc5 29.Kg2 a6 30.e4 Pd7 31.e5 Pxe5 32.Da8+ De8 33.Dxe8+ Kxe8 34.Tf6 Pg4 35.Tc6 Lf8 36.Le4 a5 37.Tc8+ Ke7 38.Tb8 b4 39.cxb4 axb4 40.Txb4 Lxh6 41.a4 Kd6 42.a5 Ld2 43.a6 1-0
Wie waren de spelers van deze partij? De opmars van de h-pion doet gelijk denken aan de hypermoderne partijen van Alphazero tegen Stockfish. Desalniettemin betreft het een partij tussen Sultan Khan en Pokorny. De partij vond plaats in Hamburg op de Olympiade van 1930. Inderdaad, de ideeën in de classics hebben de tand des tijds doorstaan.
Partij in viewer:
13 juli: Slagboom verslaat grootmeester
Het Fries kampioenschap heeft elk jaar weer een aantrekkelijk deelnemersveld. Door een nederlaag tegen Migchiel de Jong slaagde Amir Nicolai er niet in om zijn titel te verdedigen. De Jong geldt al decennia als favoriet op dit kampioenschap. Na zeven ronden deelde hij de koppositie met Selwin Keuning.
Door de gelijke stand moest er een allesbeslissende barrage aan te pas komen. Het snelle speeltempo zonder increment zorgde voor sensatie. Nadat De Jong de eerste partij comfortabel remise hield met de zwarte stukken, mocht hij het met wit proberen. Met een modern idee in de Taimanov bouwde hij al snel een enorme tijdsvoorsprong op. Toch bleef Keuning overeind. In tijdnood wist Keuning . De uit Sneek afkomstige Keuning wist daar zijn eerste Friese titel in de wacht te slepen.
Ondertussen is ook het Nederlands kampioenschap van start gegaan. Via het Nederlands jeugdkampioenschap en het kwalificatietoernooi bemachtigde hij een plekje in een veld vol grootmeesters. Een mooie kans om ervaring op te doen – want de analytici hielden er toch niet serieus rekening mee dat hij het tegenstander Casper Schoppen moeilijk zou maken. De ontwikkeling van Slagboom zet zich ongeremd voort, want hij wist in de eerste ronde zomaar voor een enorme verrassing te zorgen.
Slagboom-Schoppen
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.c3 Pf6 4.e5 Pd5 5.a3!?
Dit is weer zo’n typisch ideetje uit het openingslab van Slagboom. Al vroeg in de partij probeert hij de tegenstander te ontregelen.
5…d6 6.d4 cxd4 7.c4!
De pointe. Zwart heeft geen toegang tot veld b4 en wordt nu teruggedrongen.
7…Pc7 8.Dxd4 Pc6 9.Dc3 dxe5 10.Pxe5 Pxe5?! 11.Dxe5 f6 12.Dg3 e5?!
De openingsregels worden bepaald niet gerespecteerd. Vele malen spelen beide spelers met dezelfde stukken. Bovendien heeft Slagboom alleen zijn dame ontwikkeld. Toch staat wit hier al riant. De witte dame staat nu uitstekend gepositioneerd, waardoor zwart moeizaam tot ontwikkeling kan komen. De achterstallige ontwikkeling van zwart wordt een centraal thema in deze partij.
13.Ld3 g6 14.h4!? Pe6 15.Pc3 f5?!
Te ambitieus.
16.Lg5!
Slagboom liet weten dat dit zijn belangrijkste beslissing was. Hij geeft het loperpaar om zijn ontwikkeling in een stroomversnelling te brengen.
16…Pxg5 17.hxg5 Lg7 18.0–0–0 De7 19.Pd5 Dc5 20.Tde1 Dd6
21.Pf6+!
Nu komt de zwarte e-pion in de problemen, waardoor Slagboom de stelling beslissend kan openen.
21…Lxf6 22.gxf6 Kf7 23.Txe5 Dxf6 24.The1
Ontwikkeling, koningsveiligheid, pionstructuur, alle factoren zijn in het voordeel van wit. Slagboom maakt het karwei kundig af.
24…Td8 25.c5! Kf8 26.Lc4 Ld7 27.Dc3 La4 28.b3
De combinatie op de volgende zet met 29.Txf5! zal beslissend zijn. 1-0
Vervolgens hield Slagboom knap stand in een chaotische tweede partij, waardoor hij zich voor de volgende ronde plaatste. In de kwartfinale moest Slagboom zijn meerdere erkennen in titelfavoriet Max Warmerdam.
Wie wordt de nieuwe Nederlands kampioen? Dit weekend volgt de ontknoping.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
Interessant. Had nooit van het Lindy-effect (“ ‘Gebruik oude ideeën!’.
Deze stelling komt voort uit een theorie genaamd het ‘Lindy effect’. Kort samengevat stelt deze theorie dat de verwachte leeftijd van onvergankelijke goederen, technologieën of ideeën proportioneel is met hun huidige leeftijd.
Een bekend voorbeeld is goud. Al milleniums lang wordt aan dit edelmetaal een hoge waarde gegeven. Het is dus een logische voorspelling dat dit ook lang het geval zal blijven in de toekomst. Ditzelfde geldt voor ouderwetse boeken.”) gehoord.
Uitgevers maken hier in toenemende mate gebruik van. Dat valt me wel op:
– Boek over Spinoza over de politiek van nu
– Mark Tuitert die zijn levenslessen baseert op de stoijcijnen (pff schrijf ik dit goed?)
– Wat Proust voor je leven kan betekenen.
Enz enz enz.
Toch zal het niet altijd opgaan. We horen bijv weinig meer over ectoplasma, dat ooit, in bep. kringen razen populair was. Maar ok, zul je dan als Lindy’er zeggen: ‘Dat heeft zich dus niet “eeuwig” bewezen.’
Er zullen vast serieuze tegenvoorbeelden zijn. Maar ik heb wat geleerd!
Het Lindy-effect is misschien toch als grap begonnen en werd toen door wetenschappers uitgewerkt.
En wat boeken betreft. Ik denk dat b.v. de dominee dichters van de 19e eeuw al lang niet meer gelezen worden.
The concept is named after Lindy’s delicatessen in New York City, where the concept was informally theorized by comedians.[3][4] The Lindy effect has subsequently been theorized by mathematicians and statisticians..[