Recensie: Think like Ivanchuk
Vasyl Ivanchuk, wie kent zijn naam niet? Alleen de jongste generatie spelers zal zich misschien afvragen over wie we het hebben. Daarom een kleine introductie, wellicht ten overvloede. Deze Oekraïense grootmeester behoort sinds begin jaren 90 bij de wereldtop, waarbij hij zelfs kortstondig de tweede plaats op de wereldranglijst bezette. In 2002 verloor hij een tweekamp om de wereldtitel van Ponomariov, maar in 2016 wist hij nog het wereldkampioenschap rapid op zijn naam te zetten, waarbij hij terloops Magnus Carlsen versloeg.
Tegenwoordig speelt hij misschien niet meer op hetzelfde topniveau als in de jaren hiervoor, maar dat betekent niet dat hij door de hedendaagse top als een walk-over kan worden beschouwd. Vraag dit maar aan Wesley So, die er tijdens de recente Olympiade nog aan mocht geloven in de match tussen de VS en Oekraïne. Ivanchuk in topvorm is in staat om van de beste spelers ter wereld te winnen. Schrijver, voormalig secondant en landgenoot Viktor Moskalenko kent naar eigen zeggen Ivanchuk al vanaf zijn jeugd en heeft besloten de creativiteit van Ivanchuk eer aan te doen door dit boek te schrijven, gebaseerd op zijn partijen.
Over de auteur, Viktor Moskalenko is zeker geen onbekende bij New In Chess. De meeste van zijn werken betreffen openingsboeken zoals The Fully-Fledged French, The Diamond Dutch en The Perfect Pirc-Modern. Daarnaast heeft hij in 2017 het boek Training with Moska geschreven, waar mijn collega-recensent Daniël Zevenhuizen een recensie over heeft geschreven, zie Schaakles en kampvuurverhalen. Dat boek had als ondertitel Practical Chess Exercises: Tactics – Strategy – Endgames. Diezelfde ondertitel staat ook nu vermeld op dit boek en geeft aan dat een breed scala aan thema’s aan de orde komt. Zeer aardig om te vermelden is trouwens dat New In Chess recent nog een interview met Moskalenko heeft gehouden over zijn nieuwste boek, zie a quick Q and A with Viktor Moskalenko.
Het boek is verdeeld over vier delen, met onderliggend twintig hoofdstukken. Het eerste deel beslaat partijen en fragmenten van Ivanchuk tegen zeven klassieke wereldkampioenen. De delen die volgen bestaan uit partijen en fragmenten tegen vier FIDE wereldkampioenen, zeven topspelers uit het zogenaamde ‘gouden pre-computer tijdperk’ en een serie bewonderenswaardige partijen en combinaties. In totaal bestaat het boek uit 49 modelpartijen en 138 fragmenten, wat tot maar liefst ruim 500 oefeningen leidt. De moeilijkheid hiervan is nogal breed. Om een idee te krijgen, laten we eens kijken naar een aantal fragmenten. Het commentaar is afkomstig van Moskalenko, met hier en daar een paar aanvullingen van mijn zijde.
Ivanchuk, Vasyl – Kramnik, Vladimir
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 d6 6. Lg5 e6 7. Dd2 a6 8. O-O-O h6 9. Le3 Pxd4 10. Dxd4 Dc7 11. f4 b5 Moskalenko vraagt hier om een idee voor wit te bedenken.
12. a4! Wit wil naar een gunstig eindspel afwikkelen. Toegegeven, dit is niet de eerste zet die bij mij opkomt. 12… bxa4 13. Dxa4+ Ld7 14. Lb5! Db7 15. Lxd7+ Dxd7 Hier stelt Moskalenko de vraag hoe nu verder te gaan.
16. Td4! Met het idee om de torens te verdubbelen op de d-lijn. 16… Le7 17. Thd1 O-O Hier opnieuw de vraag, hoe nu verder? [Na 17… Dxa4 18. Txa4 g5 is 19. e5! de beste zet, met voordeel voor wit.]
18. e5! Dwingt zwart tot dameruil. 18… Dxa4 19. Txa4 Pe8 20. Pb5 20. Tc4!? met het idee 21.Tc6 is ook een optie. 20… d5 21. f5 21. Pa7! is de aandacht waard. 21… Pc7 22. Pc6 Tfe8 23. Kd2 gevolgd door 24.Tda1. 21… exf5? 21… f6!? 22. Txd5 Lg5 23. Lxg5 hxg5 24. c4!? Hier breidt Moskalenko een einde aan de partij met de vermelding dat wit op de 51e zet won.
Laten we verdergaan met het volgende voorbeeld.
Ivanchuk, Vasyl – Kasparov, Garry
We komen erin na de 21e zet van zwart. Wat is de beste zet voor wit?
22. b4! 22. Dxc5 Pf4 23. Td1 levert in de woorden van Moskalenko een gebalanceerde stelling op. 22… Da3? Te ambitieus, riskant en uiteindelijk slecht, maar dit vereist wel ingewikkelde tactische beslissingen van wit.
22… cxb4 23. Pxb4 was beter, met een voordeeltje voor wit. 23. bxc5! Pc4 24. Dd4 Pf4 Vind de beste zet voor wit!
25. O-O! Wit offert een stuk om de pionnen op de damevleugel naar de eindstreep te krijgen. Een andere interessante optie was 25. Pb4!?, maar niet 25. b6?! Pe3! of 25. g3? Dxc5! met in beide gevallen tegenspel voor zwart. 25… Dxa2 26. Tf2! 26. Pxa2? Pe2+ 26… Da3 26… Da5 27. b6! en wit wint.
27. Pxd5! De zwarte paarden zijn machteloos tegen de witte pionnen. 27… Dd3 27… Pxd5 28. exd5; 27… Pd3 28. Dxc4 en wit wint in beide gevallen. 28. Dxd3 Pxd3 29. Tc2 Pa3 30. Ta2 Pxc5 30… Pxb1 31. Txa8+ Kg7 32. c6 en wit wint. 31. Tba1 f5 32. Pc7 Te5 33. Pxa8 Pxb5 34. exf5 gxf5 35. Pb6 Pc3 36. Tc2 1-0
Het meest spectaculaire voorbeeld heb ik voor het laatst bewaard. Shirov staat uiteraard bekend als een agressieve speler, maar in deze partij laat Ivanchuk zien dat ook hij het bord in vuur en vlam kan zetten.
Ivanchuk, Vasyl – Shirov, Alexei
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pc3 Pf6 4. Pf3 e6 5. Lg5 dxc4 6. e4 b5 7. e5 h6 8. Lh4 g5 9. Pxg5 hxg5 10. Lxg5 Pbd7 11. exf6 Lb7 12. g3 c5 In het geval dat zwart verdergaat met 12… Db6 13. Lg2 O-O-O 14. O-O Pe5 kan wit serieus voordeel verkrijgen met het dame-offer 15. dxe5!
13. d5 Db6 14. Lg2 O-O-O 15. O-O b4 16. Pa4 In de praktijk is ook de waanzinnige zet 16.Tb1!? gespeeld. 16… Db5 Twee jaar later speelde Shirov in dezelfde variant 16… Da6 tegen Ivanchuk. 16… Dd6?! 17. Lf4! e5 18. Le3 met voordeel voor wit, Kramnik – Ivanchuk, Novgorod 1996. 17. a3! De beste zet. Wit heeft het initiatief, maar zwart heeft middelen om zich te verdedigen. 17… exd5 17… Pe5? 18. De2! is slecht voor zwart. Op 17… Pb8 kan wit antwoorden met 18. axb4 cxb4 19. Dg4!? Lxd5 20. Tfc1 Pc6 21. Lxd5 Txd5 22. Txc4 met veelbelovend spel.
18. axb4 cxb4 19. Le3 Pc5 19… Pe5? is de verkeerde wijze voor zwart om zich te verdedigen 20. Dd4! 20. Dg4+ Td7 Interessant is 20…Dd7!?, maar niet 20…Kb8?? 21.Dd4!. Hier volgt de eerste opgave. Wat zou u spelen?
21. Dg7!! Een fantastisch dame-offer voor twee stukken! Dit leidt niet tot een snelle overwinning, maar levert wel een langdurig initiatief op. Dit indrukwekkende idee is door Ivanchuk ter plekke achter het bord bedacht. Overigens verkrijgt wit ook groot voordeel na 21. Pxc5!? Lxc5 22. Lxc5 Dxc5 23. Tfe1! [23. Lh3? Txh3!] 23… Td8 [23… Kc7 24. h4!] 24. Dg5! 21… Lxg7 22. fxg7 Tg8 23. Pxc5 Hier vraagt Moskalenko de lezer om te zoeken naar de beste verdediging voor zwart.
23… d4 Verliezend zijn 23… Lc6? 24. Pxd7 en 23… f5? 24. Txa7!, maar zowel 23… Te7!? als 23… Tc7!? 24. Pxb7 is onduidelijk. In het bijzonder leidt 23… Txg7!? 24. Lh3 f5! tot een complexe stelling. 24. Lxb7+ Txb7 25. Pxb7 Db6 Op deze zet had Shirov zijn hoop gevestigd. Zwart moet de loper of de pion op g7 zien uit te schakelen. Ook nu weer is de vraag, hoe gaat wit verder? 25… Kxb7? 26. Lxd4 a5 27. Tfe1; 25… Dxb7? 26. Lxd4 a6 27. Tfc1 en in beide gevallen zorgt de pion op g7 voor de beslissing.
26. Lxd4!! De enige zet waarmee wit op winst kan spelen. 26. Lf4 Kxb7 27. Tfe1 a5 resulteert in een chaotische stelling. 26… Dxd4 27. Tfd1! Hier moet zwart een keuze maken: 27…Dxb2, 27…Dxg7, of toch een andere damezet?
27… Dxb2?? Het is een menselijk idee om eerst op b2 te nemen en dan de pionnen te laten promoveren, terwijl ondertussen de witte pion op g7 ergens verloren gaat. Dit blijkt echter een grove fout te zijn!
27… Dxd1+? 28. Txd1 Kxb7 29. Td4 is goed voor wit; 27… Dg4? verliest na 28. Pd6+ Kb8 29. Td5 Txg7 30. Tc5!; 27… Dxg7! is de correcte verdediging. 28. Txa7 Kb8 29. Tda1 Te8! [29… Dd4? 30. Pa5!] 30. Pd6 Te1+
en zwart heeft goede kansen op gelijk spel. 28. Pd6+ Kb8 Vind de enige zet die wit voordeel geeft!
29. Tdb1! Dxg7 29… Dd2 30. Pxc4; 29… Dc3 30. Txa7!; 29… De5 30. Txb4+ Kc7 31. Td1!, in alle gevallen met winst voor wit. 30. Txb4+ Kc7 30… Ka8 31. Tba4 f6 32. Pb5 en wit wint. 31. Ta6! Met de dreiging 32. Tb7+, gevolgd door 33. Taxa7. Een prachtige stelling die de kracht van samenwerkende stukken onderstreept. De zwarte zware stukken staan buitenspel. 31. Td1!? is ook een winnende zet.
31… Tb8 31… De5 verliest ook na 32. Tb7+ Kd8 33. Taxa7 32. Txa7+ Kxd6 33. Txb8 Dg4 33… c3 34. Tc8 en de c-pion gaat het niet redden. 34. Td8+ Kc6 35. Ta1 De witte torens zijn sterker dan de zwarte dame en de c-pion gaat spoedig verloren. Hier gaf zwart op. Wat een partij!
Fantastische fragmenten, dat zeker, maar wellicht is het de oplettende lezer al opgevallen dat er weinig uitleg en varianten worden vermeld. Hoewel Moskalenko stelt dat de opgaven op een zodanige wijze gepresenteerd zijn dat elke schaker ze kan begrijpen, zou meer tekst en uitleg zeker welkom zijn, met name voor de minder gevorderde speler. Aan de ene kant is de keuze voor het beperken van varianten begrijpelijk. Op deze manier blijft de lezer dicht bij de rode draad van de partij. Daar tegenover staat dat ingewikkelde stellingen op deze wijze te oppervlakkig worden behandeld en dat hulp van een trainer of sterkere speler eigenlijk onontbeerlijk is om te begrijpen waarom een bepaalde zet in de gegeven stelling juist is.
Conclusie
Een topspeler als Ivanchuk met al zijn prachtige partijen verdient zeker een collectie met hoogtepunten. Moskalenko vestigt hier met zijn boek terecht de aandacht op. De vele fraaie fragmenten die voorbijkomen leveren veel plezier op en geven een goed beeld van de veelzijdigheid van zo’n wereldtopper als Ivanchuk. Ambitieuze spelers van een breed niveau kunnen naar hartenlust hun spelinzicht verbeteren, rekenvermogen testen en nieuwe ideeën opdoen. Voor beginners en minder gevorderde spelers is dit boek daarentegen wat teveel van het goede. Al met al zeker een aanrader.
Think like Ivanchuk
- Auteur: Viktor Moskalenko
- Publicatiedatum: 29 augustus 2024
- Aantal pagina’s: 288
- Uitgever: New In Chess
- ISBN: 9789083435008
- Sample pages
- Paperback: €29,95
- Hardcover: €34,95
- eBook: €24,95
- Bestellen
Fantastisch, geniaal en daarmee onnavolgbaar. Maar daarom niet minder leuk! Vraagje, Jan Sybren: zijn Dxe6+ offer in het Siciliaans tegen Karjakin (2008) zal er wel instaan, maar staat Ivanchuk-Jobava, Olympiade Khanty-Mansiysk 2010 er ook in? Dat is de partij waar Hans Ree zijn weekendcolumn van 9 en 10 oktober 2010 aan wijdde met als titel ‘Planeet Ivantsjoek’, nadat hij als topscorer op het eerste bord van de Olympiade 8 uit 10 had behaald. Terwijl hij minder dan een jaar geleden zijn vertrek uit de schaakwereld had aangekondigd na de uitschakeling door een piepjonge Wesley So. “Dat is toch geen schaken wat wit heeft gedaan, met al zijn stukken op de eerste rij? Het is het schaak zoals het gespeeld wordt op de legendarische Planeet Ivantsjoek.”
Zijn partij tegen Karjakin met Dxe6 is de eerste partij die bij mij opkomt wanneer ik aan Ivanchuk denk. Deze staat er zeker in. Ook zijn partij tegen Jobava komt voorbij, nog zo’n fraai voorbeeld. Zo zijn er nog genoeg voorbeelden om op te noemen!