Krantenrubrieken oktober 2024
Een grote inhaalactie voor schaakrubrieken van oktober van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
5 oktober: De 95-jarige grootmeester uit Westfriesland
Hoeveel grootmeesters (in bordschaak) uit Westfriesland kent u? Waarschijnlijk komt u niet verder dan een, namelijk de auteur van deze rubriek. Om eerlijk te zijn: ik was er zelf lang ook niet van bewust dat er nog eentje is. Het gaat om Corry Vreeken: zij is namelijk op 22 december 1928 geboren in Enkhuizen. Leuk feitje: ze is zowel via haar moeder Geertruida Ploeger als haar vader Klaas Bouwman verre familie van mij. Nog een leuk feitje: zij is de enige op de wereld met de titel WHGM! Oftewel Woman Honorary Grandmaster. Hoe is dat ooit zo gekomen?
Corry Bouwman leerde pop 18-jarige leeftijd schaken en werd in Alkmaar lid van VVV. Ze trouwde met Piet Vreeken en verhuisde met hem naar Rotterdam. Het huwelijk was niet het einde van haar schaakcarrière, integendeel. Ze werd tussen 1960 en 1970 vijf keer Nederlands kampioen bij de vrouwen en ook in internationale toernooien deed ze het goed. In 1987 wilde men haar de WGM-titel toekennen, maar FIDE-president Campomanes hield dat uit rancune tegen. Vreeken was een goede vriendin van Viktor Kortchnoi en had tijdens diens WK-match in 1978 ruzie gekregen met de Filipijn. Na een protest kreeg Vreeken als compromis de WHGM-titel. Ze was eigenlijk wel blij met die uitkomst: ze is liever de enige WHGM dan een van de vele WGM’s.
Onderstaande partij uit de Olympiade van 1974 zal niet de beste zijn die ze gespeeld heeft, maar op het resultaat is ze vast trots. Ze hield namelijk de wereldkampioene bij de vrouwen op remise.
Corry Vreeken – Nona Gaprindashvili
1.e4 g6 2.d4 c6 3.Pc3 Lg7 4.Lc4 d6 5.Pf3 e6 6.0–0 Pe7 7.Lg5 Pd7 8.Dd2 h6 9.Lf4 Dc7 10.Tad1 a6 11.a4 b6 12.Lb3 Lb7
Het wat dubieuze Nijlpaardensysteem.
13.Tfe1 g5 14.Lg3 Pg6 15.d5? cxd5 16.exd5 Lxc3! 17.bxc3 e5 18.Pd4 0–0–0? 19.Pc6! Lxc6 20.dxc6 Pc5 21.Dd5?
Verkeerde stuk helaas. Na 21.Ld5! staat wit goed.
21…f5 22.f3 Pe7 23.Dc4 Pxc6 24.Lf2 Pa5 25.Dd5 The8 26.Da8+ Db8 27.Dd5 Db7 28.Lxc5 Dxd5 29.Lxd5 bxc5 30.Tb1 Kc7 31.Kf2 Tb8
Nu staat zwart gewoon een pion voor en je zou verwachten dat ze dan wel wint.
32.Ke3 Pc6 33.Lc4 Ta8 34.Ted1 Pa5 35.Ld5 Tab8 36.Kd3 Pc6 37.Te1 Pe7 38.c4 Txb1 39.Txb1 Pxd5 40.cxd5
In de laatste zet voor de tijdcontrole geeft zwart de winst weg.
40…Tb8? 41.Txb8 Kxb8 42.g4!
Goeie timing, want 42…e4? 43.Ke3! exf3 44.gxf5 Kc7 45.Kxf3 wint zelfs voor wit. In de partij heeft wit een vesting.
42…fxg4 43.fxg4 Kc7 44.a5! Kd7 45.c4 Ke7 46.Ke4 Kf7 47.Kf5 Kg7 48.Ke4 Kg6 49.Kf3 h5 50.h3 hxg4+ 51.hxg4 e4+ 52.Kxe4 Kf6 53.Kf3 Remise
Partij in viewer:
12 oktober: 1.Pc3 is een leuke opening
In mijn jeugd werd mijn openingsrepertoire vooral bepaald door wat ik toevallig tegenkwam. Toen ik op mijn elfde lid werd van Caïssa in Hoorn speelde ik al Siciliaans, maar nog niet een specifieke variant. Op Teletekst zag ik een partij tussen Pieter Baltus (toen Nederlands kampioen t/m 13 jaar) tegen lezers van de KRO-pagina waarin hij de Sveshnikovvariant speelde. Dat werd toen ook mijn variant en dat is het nog steeds. Een paar dagen na mijn dertiende verjaardag schreef Lex Jongsma een rubriek over de zet 1.Pc3. Leek me een leuke zet! Een jaar of twee beleefde ik inderdaad best wel plezier aan deze Van Geetopening, vooral omdat ik de volgende zettenreeks geregeld op het bord kreeg: 1…e5 2.Pf3 Pc6 3.d4 exd4 4.Pxd4 Pf6 5.Lg5! Le7? 6.Pf5! 0-0 7.Pxe7+ Dxe7 8.Pd5 en wit staat al gewonnen. Maar ik ondervond ook de nadelen. Zo kan zwart bijvoorbeeld overgaan in het Frans of de Caro-Kann en tegen de laatste speelde ik liever de Panov dan een variant met Pc3. En 1.Pc3 d5 2.e4 d4 vond ik op zich niet erg, maar eigenlijk staat zwart dan al iets beter, zoals de computer tegenwoordig ook aangeeft. Ik ging daarom over op 1.e4. Maar ik vind het nog steeds leuk als ergens 1.Pc3 op het bord staat, helemaal als het in een toppartij gebeurt en er snel een originele stelling ontstaat. Zoals in onderstaand Frans onderonsje, gespeeld tijdens het momenteel gehouden London Chess League.
Alireza Firouzja – Maxime Vachier-Lagrave
1.Pc3 c5 2.d4 cxd4 3.Dxd4 Pc6 4.Da4 e6 5.e4 Lc5 6.Pf3 d6 7.e5 dxe5 8.Pxe5 Pge7 9.Pe4?
Dit is te frivool, na 9.Ld3 staat het gelijk.
9…Lb4+! 10.c3 Dd5! 11.Ld3 Dxe5 12.cxb4 f5 13.f4 Dd4 14.Pf2 Dxb4+ 15.Dxb4 Pxb4
Zo heeft zwart een pion gewonnen.
16.Lb1 Ld7 17.Ld2 Pbd5 18.0–0 Tc8 19.Te1 0–0 20.Ld3 Tfd8 21.b3 Kf7 22.Tac1 Txc1 23.Txc1 Lc6 24.g3 Pf6 25.La5 Td7 26.Lf1 Le4 27.Tc7 Txc7 28.Lxc7 Pc6 29.Ld6 Pd4 30.Lc5 Pf3+ 31.Kg2 b6 32.Pxe4 Pe1+ 33.Kg1 Pxe4 34.Le3
Het eindspel is gewonnen voor zwart, maar vanwege de witte lopers niet makkelijk.
34…Pc2 35.Lc1 Pb4 36.a3 Pd5 37.Lc4 Ke7 38.Kf1 Kd6 39.Ke2 Kc5 40.a4 Pd6 41.La3+ Kc6 42.Ld3 g6 43.Kd2 a5 44.Lb2 Pe4+ 45.Ke2 Kc5 46.Lc4 Pd6 47.La3+ Kc6 48.Ld3 Pb4 49.Lb1 b5 50.axb5+ Pxb5 51.Lb2 Kd5 52.Ke3 Pd6 53.Lf6 Pb7 54.Kd2 Pc5 55.Kc3 Pe4+ 56.Lxe4+ fxe4 57.Ld8 Pc6?
57…e3 58.Lxa5 Pc6 59.Lb6 Ke4 wint.
58.Lb6 h5 59.h3 e5 60.fxe5 Kxe5 61.Kc4 Kd6 62.Lc5+ Ke6 63.Lb6 g5 64.Kc5 Pe7 65.Lxa5 e3 66.Le1 Ke5 67.b4 g4 68.hxg4 hxg4 69.b5 Pd5?
Nu wint wit zelfs nog! 69…Ke6 maakt remise.
70.b6 Pxb6 71.Kxb6 Kd5 72.Kb5 e2 73.Kb4 Kd4 74.Kb3 Kd3 75.Kb2 Kd4 76.Kc2 Ke3 77.Kc3 Ke4 78.Kd2 Kf3 79.Kd3 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
19 oktober: Favoriet Apeldoorn puntloos na twee ronden
In de Meesterklasse zijn voor dit seizoen geen grote transfers gedaan en dus zijn de favorieten dezelfde drie teams als vorig jaar: LSG Leiden, Kennemer Combinatie en Apeldoorn. Van deze drie heeft Apeldoorn de hoogste gemiddelde rating en zij waren daarom vooraf op papier net iets meer favoriet. Toch zullen ze in Apeldoorn weinig hoop hebben op de titel: de eerste twee wedstrijden gingen namelijk allebei verloren. In de eerste ronde werd de topper met LSG nipt met 5.5-4.5 verloren (de Leidenaren wonnen ook de tweede wedstrijd en zijn dus op titelkoers). Afgelopen zaterdag werd uit bij Groninger Combinatie met 6-4 verloren. Uitgeschakeld voor de titel zijn ze nog niet, maar de laatste keer dat een team met minstens vier verliespunten kampioen werd was in 2019.
Groninger Combinatie is een outsider voor het kampioenschap. Ze hebben zes grootmeesters op de ledenlijst staan, maar alleen Sipke Ernst hoort tot de basistien. Nou zegt dat daar in Groningen niet zo veel: vorig seizoen werden in de negen wedstrijden maar liefst 23 verschillende spelers opgesteld, waaronder vier van de zes grootmeesters. Het gevolg was dat ze in de ene wedstrijd veel sterker opkwamen dan in de andere, wat je als een vorm van competitievervalsing zou kunnen zien. Onwenselijk in ieder geval. Maar ze lijken voor dit seizoen goede voornemens te hebben: tussen de eerste en tweede wedstrijd was maar een wisseling in de selectie. Hopelijk blijft dat zo.
Bij de wedstrijd tussen GC en Apeldoorn had het uitteam op alle eerste zes borden ratingoverwicht. Dat bracht ze naast vijf remises slechts een overwinning. Op de laatste vier borden was er er ongeveer een ratingevenwicht en daar ging het mis voor de favoriet: drie nederlagen en een remise. Zo wist voor de Groningers de Nederlands vrouwenkampioen van 2022 snel te winnen dankzij een kansrijk pionoffer.
Machteld van Foreest – Tim Lammens
1.e4 c6 2.d4 d5 3.exd5 cxd5 4.c4 Pf6 5.Pf3 Pc6 6.Pc3 a6 7.h3 dxc4 8.Lxc4 e6 9.0–0 Le7 10.a3 0–0 11.d5
Na deze zet krijgen we een open centrum. Dit kan tot vervlakking leiden, maar wit ontwikkelt wel iets makkelijker dan zwart.
11…exd5 12.Pxd5 Pxd5 13.Lxd5 Lf6 14.Db3 Pa5 15.Da2 Db6 16.Pg5 Lxg5 17.Lxg5 Dg6 18.Ld2 Pc6
Nu heeft zwart na 19.Kh1 Td8 20.Lc3 Dh5 genoeg spel voor het loperpaar. Van Foreest offert daarom een pion.
19.Tfe1!? Lxh3 20.Te3 Lg4
Veiliger is de pion teruggeven met 20…Le6.
21.Tae1 h5 22.Lc3 Tad8 23.Dc4
Wit staat heel actief en het is daarom een lastige stelling voor zwart. Alleen 23…Td7! beperkt het nadeel.
23…Kh8? 24.Tg3 f5? 25.Te6!
Zo snel kan het gaan: het is uit.
25…Dg5 26.f4 Opgegeven wegens 26…Dh4 27.Th6 mat.
Partij in viewer:
26 Oktober:
Albert Blees overleden (update 1 november, toevoeging Piet Peelen)
4 oktober:
Vandaag is het dierendag. Het paard op het schaakspel staat daarom vandaag in de belangstelling. Een paard hoort bij de lichte stukken, zijn algemene waarde, en dat geldt alleen voor gewone conventionele stellingen, is drie, evenals de loper. In die waardeschaal krijgt de pion maar 1 punt en de dame 9 of 10. Zodra er echter leven in de brouwerij komt , kan het gebeuren dat de nederige pion of het springerige paard ineens belangrijker worden dan de machtige dame. Over het algemeen werkt het paard het best in gesloten stellingen en op korte afstand, dit in tegenstelling tot de loper. Deze these is logisch. De paardensprong reikt niet ver en bovendien kan het paard beter dan enig ander stuk in gesloten stellingen uit de voeten, omdat het nu eenmaal de unieke eigenschap bezit over de stukken heen te kunnen springen.
Een uitzonderingsgeval dat het paard zich met grote sprongen over het hele bord begeeft om ergens in de verte een dame te winnen, is de bekende eindspelstudie van L. Koebbelj, zie diagram 1. Wit begint en wint.
1.Pd7+ Kd5 2. Pb6+ Kxe5 3. Pc4+ Kf4 4. g3+ en afhankelijk waar de zwarte koning heen gaat 5. Pd2+ of 5. Pe3+ met damewinst. Een tweede variant is niet minder fraai: 1. Pd7+ Kd3 2. Pb6+ Kc5 3. Lf2+ Zwart moet nemen. 3. … Dxf2 4. Pd7+ Kd5 5. Pf6+ Kxe5 (of 5. … Kc5 6. Pe4+) 6. Pg4+ met damewinst.
Een andere mooie studie is diagram 2, van A.A. Troitzki, wit begint en wint.
Wit heeft een pluspion op h4, maar hoe kan hij voorkomen dat het zwarte paard dit tegenhoudt. Juist met een paardenmiddel: 1. Pa3+!! Pxa3 2. d6! (Zwart zal ook de d-pion moeten nemen, maar daarmee graaft hij zijn eigen graf.) 2. … exd6 3. h5. (Zo gemakkelijk gaat dat. Het paard is nu niet meer in staat om de witte pion te achterhalen, want veld d6 heeft zwart zojuist gebarricadeerd.
Ter oplossing driezet 1037 van dr. Vallejo. Bespreking volgt over enkele weken.
11 oktober:
Vorige week kwam het paard van stal vanwege dierendag. We lieten iets zien in problemen en eindspelstudies met een dominant paard. Echte partijschakers waren misschien wat teleurgesteld, maar ook in de gewone schaakpartij komt het nogal eens voor dat er sprake is van een machtig paard. Om het kampioenschap van Rusland werd in 1955 een partij gespeeld tussen ex-wereldkampioen V. Smyslov en I. Rudakowski. Smyslov liet zijn dat hij de paardensport beheerste.
Ruiter Smyslov posteert een paard op d5. Van deze observatiepost leidde het paard de witte aanval tegen de zwarte koningsstelling, dreigend maar zonder zelf direct in actie te komen. Op het moment dat het paard toespringt, is de beslissing in feit gevallen. Nadat zwart zijn loper tegen het paard heeft afgeruild, maken de zware stukken het spel uit.
Smyslov – Rudakowski
1.e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 d6 6. Le2 Le7 7. 0-0 0-0 8. Le3 Pc6 9. f4 Dc7 10. De1 Pxd4?
Beter is verder te gaan met ontwikkelen.
11. Lxd4 e5?
Laat een voorpost toe op d5, waar een wit paard gaat komen.
12. Le3 Le6?
Beter is 12. … Ld7 en Lc6 te spelen.
13. f5 Lc4? 14. Lxc4 Dxc4 15. Lg5! Te8
Direct verliest 15. … Pd5? wegens 16. Pxd5 Lxg5 15. f6 Lxf6 18. Txf6! gxf6 19. Dh4! en de witte aanval slaat door.
16. Lxf6 Lxf6 17. Pd5!
Daarop heeft wit gespeeld. Het paard is sterker dan de slechte loper, bovendien heeft wit den belangrijk steun[it aan pion f5 en dreigt hij al dadelijk door op f6 te slaan de zwarte koningsstelling te ruïneren.
17. … Ld8 18. c3 b5! 19. b3 Dc5+ 20. Kh1 Tc8
Een opmars van de a-pion is een alternatief.
21. Tf3!
Dekt c3 nogmaals en bereidt de beslissende aanval voor.
21. … Kh8
Op 21. … f6 is Dh4 heel effectief.
22. f6!
Nu wordt de zwarte koningsstelling aan flarden gescheurd. De zet 22. … g6 faalt uiteraard op 23. Dd2 Tg8 24. Dh6 g5 25. Th3 en zwart is al te laat. Wit dreigt winst af te dwingen door Dh4 en Th3, eventueel nadat wit eerst op g7 heeft geslagen. Tenslotte komt het slaan met de loper op f6 op hetzelfde neer als wat in de partij gebeurde.
22. … gxf6 23. Dh4 Tg8
Tegen Th3 gericht.
24. Pxf6 Tg7 25. Tg3!
Wit dreigt 26. Dxh7+ Txh7 27. Tg8 mat.
25. … Lxf6
Nu gedwongen. Op 28. … Le7 volgt 29. Txg7 Kxg7 27. Dxh7+ enzovoort.)
26. Dxf6
Het paard heeft zijn pk’s geleverd. Nu gaan de zwarte stukken het vonnis vellen.
26. … Tg8 27. Td1
Dreigt Txd6 en Td8.
27. … d5
Om na Txd5 door Da3 nog in troebel water te kunnen vissen. Dit lukt niet. Op 27. … Dc8 volgt bijvoorbeeld 28. Txd6 Df8 29. Th3 er is geen afweer tegen Txh7+ en Dh6 mat.
28. Txg7! Txg7 29. Txd5! 1-0
Lof voor het paard, lof voor de ruiter.
Partij in viewer:
18 oktober:
Vaak worden in deze rubriek tweezetters, wit zet mat in twee, ter oplossing aangeboden. De laatste keren zijn er een aantal driezetters geplaatst om op te lossen. Door het aantal zetten waarin mat gegeven moet worden op te voeren van twee naar drie, krijgt de probleemcomponist de ruimte om nieuwe ideeën te laten zien. Het gevolg is dat de beste driezetten vaak zeer gecompliceerd van bouw en inhoud zijn. Velen rekenen de driezetten tot de moeilijkste problemen om op te lossen. Wanneer het zettenaantal verder wordt opgevoerd, worden de problemen in het algemeen eenvoudiger. Blijkbaar lukt het de componist dan niet meer om een ingewikkelde zaak nog in de hand te houden. Vaak ziet men dan problemen met maar één variant, waarbij het dan op één beslissende wending aankomt. Het is dus niet zo dat het oplossen van problemen moeilijker wordt als het zettenaantal toeneemt.
Toch zijn de driezetters die nog in de pijplijn zitten om besproken te worden niet de meest gecompliceerde voorbeelden. Gezien de leeftijd van de problemen en het aantal stukken dat op het bord staat, lijkt het meer op een meerzetter, waarvan zojuist werd opgemerkt dat vaak maar één variant is. De driezetters behoren dus tot de wat eenvoudige problemen.
Een werkstuk van de meesterpuzzelaar Samuel Lloyd ui t 1858. De sleutelzet is 1. Lb8! Wit dreigt niets. De hoofdvariant is 1. … Lb1 of 1. … Lc2. Wit speelt dan 2. d4+, zwart moet en-passant nemen; 2. … cxd3 e.p. en wit zet met 3. Pe4 mat. Een prachtige interferentie van de zwarte loper door en-passant. Op 1. … Pd5+ komt 2. Ke5 en 3. Ld6 mat. Na 1. … Pd3 komt 2. Ke7 en 3. Ld6 of La7 mat.
Ook een werkstuk van Samuel Loyd. De oplossing is 1. Kc2! De witte koning zet zich vrijwillig in het aftrekschaak van de zwarte koning. Op 1. … Kxb4+ komt 2. Pc3 Kc4 3. Df4 mat, of 2. … K anders 3. Dxc5 mat.
25 oktober:
In de driezet 1037 van dr. Vallejo uit 1903 heeft wit een dame meer en zal winnen geen probleem zijn. De opdracht is echter om zwart in drie zetten mat te geven. De oplossing is 1. Pe6! Wit dreigt niets wat betekent dat zwart in tempodwang is. Duidelijk is dat na de vluchtzet van de zwarte koning 1. … Kf5 gemakkelijk wordt weerlegt door 2. Pd4+, gevolgd door 2. … Ke4 en 3. Pg5 mat. Zetten met de zwarte paarden zijn echter ook niet zonder meer mogelijk, omdat na een zet met Pb4 mat op d3 en op een zet met Pg4 mat op e5 klaar ligt. De belangrijkste variant is dan ook 1. … Pd5. En nu komt de verrassing van de driezet: 2. De5+!! Wit offert zijn dame. Een prachtige conceptie. Met twee witte paarden en twee zwarte, die als sta-in-de-weg fungeren, wordt de zwarte monarch nu midden op het bord matgezet! 2. … Pxe5 3. Pd6 mat. De stelling telt zeven stukken, het idee van een dameoffer met vier paarden is dus vertoont n een miniatuur.
Soms gaat er wel eens wat fout. Driezet 1034 die ter oplossing werd aangeboden en die onlangs werd besproken, werd geplaatst met een fout diagram. Hierbij het juiste diagram en nogmaals de oplossing. De oplossing is 1. a8L! Als zwart 1. … Kf8 speelt dan is 2, b8D+ , Kf7 3. Ld5 mat het vervolg. Na 1. … Ke8 speelt wit 2. Ke6, Kf8/Kg8 3. b8D mat.
Ook een foutje in een diagram was er bij diagram 2 van Kasparjan in de rubriek van 13-9-2024, er moet een witte pion op h6 bijgeplaatst worden, anders is het geen pat aan het eind. Er is ook nog een aanvulling: 5. … Kxe5 6. Lxf5 Kd4 7. Kxg4 Txf5 8. exf5 Ke3 9. Kh5 Kxf3 en opnieuw pat.
De studie van Rinck 1033 bleek een slotakkoord te zijn van de oorspronkelijke studie. Dit willen wij u niet onthouden. Zie diagram 1033v: Wit maakt remise met 1. Lf5+! Kh5 (1. … Kf6 2. Pe3!) 2. Pe3 Dxc7 3. Pd5 De5 4. Pf4+ Dxf4 5. Lg6+ Kxg6 3. h5+. En of zwart nu neemt of niet, het is en blijft pat.
5 oktober: Geheimzinnig openingsidee
Openingsvoorbereiding is door de jaren heen enorm veranderd. In het verleden waren topschakers afhankelijk van naslagwerken zoals de Informator. Daarnaast konden secondanten urenlang puzzelen over een stelling, waarbij maar zeer de vraag was of de waarheid ook achterhaald zou worden.
Tegenwoordig zijn mensen bescheiden genoeg om naar de computer te luisteren. De machines zijn sinds een paar jaar zo sterk geworden dat ze in feite onmiddellijk de waarheid geven. Interessant is dat dit een gelijk speelveld creëert voor alle spelers. De waarde van een secondantenteam is verminderd, en dure supercomputers bieden nauwelijks meerwaarde ten opzichte van meer betaalbare machines.
Schakers die specialiseren in de opening zijn een deel van hun competitieve voordeel kwijtgeraakt. Het is niet langer realistisch dat topgrootmeesters met groot voordeel uit de opening komen, zoals in de tijd van Kasparov wel het geval was. Hoe ziet het nieuwe landschap eruit? Veel grootmeesters kiezen voor een uiterst solide repertoire, dat nauwelijks valt te kraken. Toch heb je ook spelers zoals de Indiër Arjun Erigaisi, die de moderne technologie gebruikt om voor elke partij een hele nieuwe opening te leren. Een schaakboek heeft hij nog nooit gelezen.
Is er dus nog ruimte voor creativiteit? Soms geven de machines werkelijk bizarre voorstellen…
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 a6 5.h3!?
Een uiterst geheimzinnige zet. Op het eerste gezicht lijkt deze zet volstrekt belachelijk. Behoren we niet eerst onze stukken te ontwikkelen? Toch heb ik een verrassing: op diepte 58 is de zet 5.h3 de eerste keuze van Stockfish. Kunt u raden wat de pointe is van deze zet? Ik zal het alvast verklappen. Er is sprake van een soort ‘zugzwang lite’ – een term geïntroduceerd door Jonathan Rowson in Chess for Zebras. Wit claimt namelijk dat alle ‘nuttige’ zwarte zetten een nadeel hebben. Laten we eens een aantal doornemen.
A) 5…Pf6 De meest gezonde ontwikkelingzet. Toch beweert wit dat het paard hier niet optimaal staat. Mocht wit kiezen kiezen voor 5.Ld3, in plaats van 5.h3, dan kiest zwart idealiter voor de volgende setup: 5…Lc5 6.Pb3 La7 7.De2 Pe7 waarbij het paard dus naar e7. gaat. 6.Ld3 Pc6 7.Pxc6! bxc6 8.0–0 d5 9.Pd2 Wit staat beter vanwege de flexibele structuur. Wit kan verdergaan met zetten als Te1 en e4–e5.
B) 5…Dc7!? Dit lijkt flexibel, maar de witte pointe is briljant. 6.Ld3 Lc5 7.Pb3 La7?!
8.Dg4! Zwart is in de problemen. Met de dame op d8 heeft zwart hier …Pf6!. Nu gaat die zet hier natuurlijk niet vanwege Dxg7.;
C) 5…b5 Het meest ambitieus. Echter wit heeft sterk 6.a4! bxa4 7.Txa4 Lb7 8.Pc3 met voordeel, vanwege de ontwikkelingsvoorsprong en druk over de half-open a-lijn.;
D) 5…Lc5 De meest logische zet. Zwart voorkomt immers de witte setup met een loper op d3. 6.Pb3!? 6.Le3 Dc7 7.c4 komt ook in aanmerking. 6…La7 7.Pc3 Pe7 8.Lf4 d5
Wit kan nu zeer energiek spelen met 9.Dh5! dxe4 10.Pxe4 0–0 11.Ld6 f5 12.0–0–0! fxe4 13.Lxb8 Pd5 14.Lxa7 Txa7 15.Lc4 Wit staat een fractie beter.
In geen enkele variant speelde de zet h2-h3 een rol van betekenis. Het schaakspel blijft ondoorgrondelijk.
12 oktober: Increment
Momenteel is de Global Chess League gaande. Het evenement staat bekend om de introductie van franchises. Zes enorme bedrijven hebben teams samengesteld. Je zult de deelnemers niet aantreffen in pak, maar in zwaar gesponsorde teamtenues. Het lijkt een poging om de Amerikaanse NBA of NFL te imiteren. In het evenement tref je teamnamen aan als de Alaskan Knights of de Ganges Grandmasters.
Voor het eerst sinds tijden wordt weer eens gespeeld zonder increment. Het increment valt tegenwoordig niet meer weg te denken uit de schaaksport. Die enkele seconden die bij elke zet worden toegevoegd zorgen ervoor dat de strijd altijd op het bord zal worden uitgevochten. Spelers die een slechte stelling hebben kunnen niet meer op traditionele wijze de tegenstander ‘door de vlag jagen’.
Je kunt merken dat de topschakers gewend zijn geraakt aan het increment. Ze hebben moeite om zich aan te passen, waardoor in spannende tijdnoodfases de stukken in het rond vliegen. Die laatste seconden hebben weinig met schaken te maken, en meer met vingervlugheid en brutaliteit Schakers die de etiquette aan hun laars lappen lijken in het voordeel.
De jeugdige Indiase snelschaakspecialist Nihal Sarin had zich goed ingelezen. Met nog 2 seconden resterend stopte hij de klok en riep hij een arbiter. Sarin had een aanzienlijke materiële voorsprong, en beweerde dat zijn tegenstander niet op een ‘normale manier’ kon winnen. Tot ontsteltenis van aanvoerder Magnus Carlsen werd deze claim gehonoreerd – remise. Dit was opmerkelijk, omdat Carlsen in een eerdere partij door de vlag ging terwijl zijn tegenstander alleen nog een paard had. Kortom: vage regels, stukken die omvallen, en arbiters die selectief ingrijpen.
Een schaker die absoluut gedijt in het snelle format zonder increment is de Frans-Iraanse schaker Alireza Firouzja. Sinds zijn teleurstellende prestatie op het kandidatentoernooi is hij helemaal opgebloeid. Grote namen als Carlsen, Nakamura en Anand werden allemaal aan zijn zegekar gebonden.
Hikaru Nakamura – Alireza Firouzja
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.Lb5+ Pd7 4.0–0 a6 5.Le2 Pgf6 6.d3 b5 7.Pfd2?
Dit is veel te creatief. Firouzja krijgt nu een ideale Siciliaanse opstelling.
7…e6 8.f4 Lb7 9.a4 Le7 10.Lf3 Dc7 11.Pc3 b4 12.Pe2 Pb8?! 13.b3?! Pc6 14.Lb2 d5 15.De1 0–0–0!
Nakamura heeft de openingsfase timide aangepakt en dus antwoordt Firouzja ambitieus. De zwarte koning heeft niets te vrezen en zwart kan spoedig aanvallen op de koningsvleugel.
16.Df2 Kb8 17.Tae1 Ka8 18.Kh1
18…h5!
Grijpt controle over veld g4. Ondertussen hebben de witte stukken geen goede velden.
19.exd5 exd5 20.Pg3 Dxf4 21.Ld1 Dc7 22.Pf5 Pg4 23.Dg3 Dxg3! 24.hxg3 Lf6 25.Lxf6 gxf6!
Opnieuw energiek gespeeld. Zwart blijft een pion voor in het eindspel. Met perfecte verdediging is dit remise, maar Firouzja wint comfortabel.
26.Pf3 Lc8 27.Pe7?! Pxe7 28.Txe7 Le6 29.Ph4 Pe3 30.Te1
30…Pxd1!
Wie zou hier ook het aanvallende paard voor die treurige loper geven?
31.Txd1 The8 32.Txe8 Txe8 33.Te1 Kb7 34.Kg1 Tg8 35.Kf2 Kc7 36.Pf3 Kd6 37.Pd2 Lg4 38.Pf1 Tg5 39.Pe3 Le6 40.Th1 Ke5 41.Th4 Lg4 42.Ke1 f5 43.Th1 f4 44.Pxg4+ Txg4 45.Txh5+ Kd4 46.Th4 Txg3 47.Txf4+ Kc3
De actieve zwarte koning beslist de strijd.
48.Tf2 f5 49.Kd1 f4 50.a5 d4 51.Te2 f3 52.gxf3 Tg1+ 53.Te1 Txe1+ 54.Kxe1 Kxc2 55.f4 c4!
Een heerlijke slotzet tot besluit. Zwart promoveert eerst. 0–1
Partij in viewer:
19 oktober: Groningen verslaat Apeldoorn
De tweede ronde van de landelijke competitie stond dit weekend op het programma. Het eerste team van Groningen Combinatie mocht het thuis opnemen tegen Apeldoorn. Het team uit Apeldoorn geldt dit seizoen als titelfavoriet. Ze zijn niet langer zo dominant als in hun kampioensjaren, maar vooral op de topborden blijven ze bijzonder sterk – met onder meer Nederlands kampioen Max Warmerdam in de gelederen.
Bij het team uit Groningen heerst sinds kort een nieuwe filosofie. Nu er minder sponsorgeld beschikbaar is, is er niet langer ruimte voor duurbetaalde grootmeesters. In plaats daarvan is er nu ruimte gekomen voor de meest getalenteerde jonge spelers uit het Noorden. Zo wordt nu talent uit Friesland, Groningen en Drenthe opgesteld. De verwachtingen zijn daardoor wel enigszins getemperd. Op rating is het team van Groningen Combinatie het zevende team van het land. Tegen titelfavoriet Apeldoorn werd er dus ook zeker niet gerekend op een overwinning. Maar die overwinning kwam er wel. Op de topborden werd vanuit moeilijke stelling standgehouden, terwijl Groningen op de onderste borden flink huishield. Het resultaat: een indrukwekkende 6-4 overwinning.
Ook schaakclub Assen maakte indruk. Na hun promotie mogen ze het dit jaar in de eerste klasse proberen. Deze ronde stond een wedstrijd tegen De Waagtoren uit Alkmaar op het programma. Per bord had De Waagtoren gemiddeld zeventig ratingpunten extra, maar daar was niets van te merken. Assen won met liefst 8-2.
De meesterklassewedstrijd tegen Apeldoorn betekende de rentree van Erik-Jan Hummel. Na zijn vertrek bij LOS zat hij zonder team, en dus wilde hij wel op invalbasis bij het team van Groningen Combinatie aansluiten. Met succes!
Erik-Jan Hummel – Lucien Van Beek
1.e4 c5 2.Pf3 a6 3.c4 Pc6 4.d4 cxd4 5.Pxd4 e5 6.Pc2 Lc5 7.Ld3 Pge7 8.0–0 d6 9.Pc3 Pd4 10.Pe3 0–0 11.Ped5 Pxd5 12.Pxd5
De stelling in deze Maroczy Bind is in balans. Wit heeft volledige controle over veld d5, maar geeft daarmee wel veld d4 prijs.
12…Dh4 13.Le3 Lg4 14.f3 Le6 15.b4 La7 16.Kh1 Lxd5 17.cxd5 Pb5?!
Een onbegrijpelijke zet. Stukken die al perfect staan, kun je beter niet verplaatsen. Beter is 17…f5.
18.Lxa7 Pxa7 19.Dd2 Dd8 20.a4! Db6 21.Le2 Tfc8
22.f4!
Doortastend gespeeld.
22…exf4? 23.Txf4 Dc7 24.Taf1 f6 25.Lg4 Dc3 26.Le6+
Wit staat dominant, doordat zwart teveel ruimte heeft prijsgegeven.
26…Kh8 27.Dd1 Tc7 28.Dh5 De5 29.De2 Pc6 30.Dc4 b5 31.Dc1 Taa7 32.Tf5 Pe7 33.Txe5?!
Met 33.Dxc7! Txc7 34.Txe5 dxe5 35.d6 Tc6 36.Td1 had Hummel zwart een lange lijdensweg in het eindspel kunnen besparen.
33.Txc1 34.Txc1 fxe5 35.a5 g6 36.Kg1 Kg7 37.Kf2 h6 38.Ke3 g5 39.g3 Tb7 40.h4 gxh4 41.gxh4 h5 42.Tg1+ Kh6 43.Tc1 Kg7 44.Kf3 Ta7 45.Kg3 Tb7 46.Tc3
Dit soort stellingen zijn het leukst om te spelen. Je speelt voor twee resultaten, terwijl de tegenstander alleen kan afwachten. Hummel doet het rustig aan.
46…Ta7 47.Kf2 Tb7 48.Tg3+ Kh6 49.Tc3 Kg7 50.Ke1 Ta7 51.Kd2 Tb7 52.Lh3 Ta7 53.Tg3+ Kh6 54.Tf3 Kg7 55.Tc3 Kh6 56.Lf1 Td7 57.Le2 Ta7 58.Tf3 Kg7 59.Tg3+ Kh6 60.Tg5 Ta8 61.Txh5+ Kg7 62.Tg5+ Kf6 63.Tg3 Pg6
64.Tc3! Pxh4 65.Tc6 Ke7 66.Tc7+ Kf6 67.Td7
Eindelijk boekt wit significante progressie. De partij is over.
67…Pg6 68.Txd6+ Kg5 69.Te6 Ta7 70.Ke3 Ta8 71.Lf1 Tf8 72.Lh3 Th8 73.Lf5 Ph4 74.Txe5 Pg2+ 75.Kd4 Kf4 76.Te6 Pe3 77.Txa6 1–0
Partij in viewer:
26 oktober:
Drama en stupiditeiten
Blunders? Dat overkomt iedereen weleens. Maar de stupiditeiten die afgelopen week plaatsvonden zijn nog niet eerder vertoond. Het begon met de eigenaardige acties van de Oekraïner Kirill Shevchenko (22). Met zijn indrukwekkende klim naar de top 100 van de wereld, en zijn recente dominante optreden in Titled Tuesday baarde hij al veel opzien. Maar door zijn vele toiletbezoekjes werden tegenstanders Vallejo Pons en Bassem in het Spaanse Melilla achterdochtig. Dus gingen de arbiters hem extra in de gaten houden. Op Shevchenko’s favoriete toilet werd een telefoon gevonden met de boodschap: “Niet aanraken! Deze telefoon is hier achtergelaten zodat de eigenaar het ’s nachts kan gebruiken.” Toen dit handschrift bleek te matchen met dat van Shevchenko was het pleit beslecht: hij werd onmiddellijk gediskwalificeerd.
Aan de overkant van de oceaan ging het mis bij het Amerikaanse kampioenschap. Christopher Yoo (17) had zojuist een partij verloren van Caruana, nadat hij eerder een riante stelling had. Hij verfrommelde zijn notatieformulier en baande naar de uitgang. Onderweg sloeg hij uit frustratie een cameravrouw tegen het achterhoofd, zonder dat daar enige aanleiding voor was. Kortom, opnieuw een diskwalificatie, en Yoo wordt zelfs vervolgd door de Amerikaanse politie.
Enige lichtpuntje was het statement van Yoo’s ouders: Gebeurtenissen niet bagatelliseren. Verantwoordelijkheid nemen. Aangeven hoe eenzelfde vergrijp in de toekomst zal worden voorkomen. Hieronder volgt de partij die aan de ellende voorafging.
Christopher Yoo – Fabiano Caruana
1.Pf3 c5 2.c4 b6!?
Caruana speelt tegenwoordig met beide kleuren op winst en rakelt nu een variantje van Adorjan op uit de jaren 80.
3.Pc3 Lb7 4.e4 e6 5.d4 cxd4 6.Pxd4 Pf6 7.Ld3 Pc6 8.Pxc6 dxc6 9.e5?! Pd7?!
Gespeeld zonder nadenken, maar met het meer agressieve 9…Pg4! 10.Lf4 Dd4! had gelijk het initiatief kunnen grijpen.
10.Lf4 Dc7 11.De2 0–0–0 12.Lg3 h5 13.Lh4
13…Pxe5?
Caruana maakt er een dubieus kwaliteitsoffer van.
14.Lxd8 Pxd3+ 15.Dxd3 Dxd8 16.0–0–0 Dc7 17.Kb1 Le7 18.The1 g6 19.g3 Kb8
In ruil voor de kwaliteit heeft zwart het loperpaar en een pion. Toch is dat hier niet genoeg, omdat de zwarte stukken passief zijn. De technische klus is daarentegen bepaald niet triviaal vanwege de zeer solide zwarte pionstructuur.
20.De3 La6 21.b3?!
Een serieuze stap in de verkeerde richting. Deze concessie verzwakt de zwarte velden onnodig, en daar gaat Caruana later gebruik van maken.
Lc8 22.f4 h4 23.De5 f6 24.De3 hxg3 25.hxg3 e5 26.fxe5 fxe5 27.Th1!?
Yoo blijft ambitieus. Na 27.Dxe5 Dxe5 28.Txe5 Lf6 29.Te3 heeft zwart genoeg compensatie vanwege de actieve lopers, maar dit had Yoo vermoedelijk niet verloren.
27…Lc5 28.Dg5?
Na een nieuwe fout kan zwart het initiatief overnemen.
27…Txh1! 29.Txh1 Dd6!
Ineens worden de zwarte stukken actief en is er bij wit weinig samenhang.
30.g4 Dd3+ 31.Kb2 Ld4!
De zwarte loper domineert het bord. Wit heeft in het vervolg weinig in te brengen.
32.Tc1 a5 33.a4 De4 34.Df6 Kc7 35.g5 Dd3 36.De7+ Kb8 37.Dd6+ Kb7 38.De7+ Ka6 39.b4 Dxc4 40.De8 Dxb4+ 41.Ka2 Dc4+ 42.Kb2 Kb7 43.De7+ Kb8 44.Dd6+ Ka8 45.Dxg6 Le6 46.Tc2 Da2+!
Dit dwingt spoedig mat af.
47.Kc1 Le3+ 48.Kd1 Lg4+ 0-1
Wat de precieze gevolgen worden van deze dramatische dag voor Yoo, dat gaat nog blijken. Bij de Saint Louis schaakclub is hij voorlopig in ieder geval niet meer welkom. Na Niemann zijn daar nu twee Amerikaanse talenten geschorst.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
“Wit is in lichte zetdwang” vertelde mij Ton Sijbrands decennia geleden tijdens een treinreis over de beginstelling bij dammen.
5. h3 doet me denken aan de zet 5. a3 in de Oosterijkse aanval tegen de Pirc. Ook zo’n soort zet waarvan de bedoeling niet echt duidelijk is en door goede schakers wordt gespeeld. De achterliggende gedachte kan diep zijn (tempodwang) of praktisch (uit de theorie) of bepaalde varianten tegen te gaan.
Het schaakspel blijft inderdaad ondoorgrondelijk. De mens ook, wil ik daaraan toevoegen!
De ondoorgrondelijkheid terwijl je toch alles kunt zien, wij houden niet onze kaarten bedekt!