Krantenrubrieken 2, 9, 16 en 23 november 2024

Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.

Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree

Dimitri Reinderman

2 november: Albert Blees (1962-2024)

Of een basisinkomen een goed idee is weet ik niet, maar als het lang geleden ingevoerd was had dat het leven van Albert Blees een stuk gemakkelijker gemaakt. Het had hem dan namelijk een boel conflicten met de autoriteiten gescheeld. Het vervelende voor hem was dat hij enerzijds een natuurlijke afkeer van ze had, maar anderzijds ook afhankelijk van ze was. In de nacht van 25 op 26 oktober overleed de Internationaal Meester uit Zaandam op 62-jarige leeftijd.

Blees kwam uit een echte schaakfamilie: opa, vader en broer schaakten ook, net als zijn grootmeesterlijke neef Erik van den Doel. In 1987 behaalde hij de IM-titel, maar zijn nationale doorbraak kwam bij het NK van 1989. In een eerdere rubriek schreef ik hierover: “Twee jaar later beheerste Albert Blees de kranten, maar hij werd anders neergezet. Hij wilde niet met de pers praten en men vond hem maar een vreemde vogel. En niemand kende hem echt. Spelend op bergschoenen, met één lens in, was hij met de laagste rating van iedereen echter de sensatie van het NK. Dankzij o.a. een overwinning op Jeroen Piket stond hij met drie ronden (en een relatief makkelijk programma) te gaan met een punt voorsprong bovenaan. In de zevende ronde stond hij gewonnen tegen Nijboer , verprutste hij het met een eindspelblunder en gedesillusioneerd verloor hij daarna nog twee keer. Vierde. Op zich een goed resultaat, maar ja. Zie ook tinyurl.com/albertblees.”

Had zijn leven er anders uitgezien als hij de titel toen gehaald had? Hij kwam dicht bij de grootmeestertitel, had het talent ervoor, maar miste de motivatie en werklust om er echt voor te gaan. Vorig jaar werd hij nog wel gedeeld winnaar van het Science Park toernooi in Amsterdam. Een paar weken geleden won hij in de KNSB-competitie van grootmeester Hans Ree. Het zou zijn laatste partij zijn.

Albert Blees – Jeroen Piket

1.d4 Pf6 2.c4 d6 3.Pc3 g6 4.e4 Lg7 5.Pf3 0–0 6.Le2 e5 7.0–0 Pa6 8.b3 exd4 9.Pxd4 Te8 10.f3 c6 11.Lb2 d5 12.exd5 cxd5 13.Dd2 dxc4 14.Lxc4 Le6 15.Lxe6 Txe6 16.Tad1 Td6 17.Df2 Pc7 18.Kh1

Zwart is goed uit de opening gekomen, maar verprutst zijn stelling in een paar zetten.

18…Dd7?! 19.La3 Ta6?!

19…Pg4 20.fxg4 Txd4 is nog ok.

20.Pdb5 Dc8 21.Le7! Pxb5 22.Pxb5 Dc6 23.a4 Pe8 24.Tfe1 Ta5? 25.Ld8!

Plots is materiaalverlies niet meer te voorkomen, bijvoorbeeld 25…Ta6 26.De2 Pf6 27.Pc7 In de partij krijgt zwart nog een pion voor de kwaliteit, maar Blees speelt het keurig uit: gewoon veel ruilen en een gewonnen eindspel overhouden.

25… Txb5 26.axb5 Dxb5 27.De2 Dxe2 28.Txe2 Pf6 29.Td6 Lf8 30.Le7 Tc8 31.g4 Te8 32.Td8 Txd8 33.Lxd8 Pd7 34.Le7 b6 35.Td2 Pc5 36.Td8 Pe6 37.Ta8 a5 38.Tb8 Wint de damevleugel, zwart gaf daarom op.

Partij in viewer:

 

9 november: Roebers verslaat wereldkampioenes

In 1997 begon in Hoogeveen een lange traditie: een schaaktoernooi met naast een open toernooi ook een kroongroep. Dat was een vierkamp waarbij gestreefd werd een (oud-)wereldkampioen, een jeugdspeler, een vrouw en een Nederlander als deelnemers te hebben. In 2015 kwam er een nieuw formaat: twee tweekampen in plaats van de vierkamp. Daar kwam dit decennium een beetje de klad in, vorig jaar was er alleen het open toernooi. Dit jaar ging met echter terug naar iets dat erg op de oude formule leek: een vrouwenvierkamp met de wereldkampioene van 2008 (Alexandra Kosteniuk) en van 2015 (Mariya Muzychuk) en daarnaast twee jonge Nederlandse spelers, Eline Roebers en Machteld van Foreest. De oud-wereldkampioenes waren natuurlijk favoriet maar het was Roebers die overtuigend de vierkamp won met 4.5 uit 6. Alweer een succes voor haar dus, maar die kon ze ook goed gebruiken, want eigenlijk ging het met haar schaken niet zo heel goed, zoals de cijfers laten zien.

In december 2021 had Roebers een rating van 2365. In augustus 2024 stond ze op 2315, vooral omdat vorig seizoen matig voor haar was. Ze is dus blijven hangen, al is dat niet het hele verhaal: in juli 2021 had ze namelijk nog maar 2066. En een plausibele oorzaak is er ook: het halen van het eindexamen VWO zal focus gekost hebben. Sinds de zomer richt de speelster van Kennemer Combinatie zich fulltime op schaken en gaat het weer beter. Haar rating is nu 2348 en daar komen 23 punten bij van dit toernooi. Een belangrijke overwinning boekte ze op de uit Rusland gevluchte Zwitser Kosteniuk, die met 3.5 punten tweede zou worden.

Alexandra Kosteniuk – Eline Roebers

1.e4 c5 2.c3 e5 3.Pf3 Pc6 4.Lc4 Pf6!? 5.Pg5 d5 6.exd5 Pxd5

Dit lijkt op het Tweepaardenspel met een belangrijk verschil: het offer op f7 werkt niet omdat wit geen Pc3 heeft.

7.Dh5 g6 8.Df3 Dxg5 9.Lxd5 Pd8 10.Pa3 De7 11.d3 Lg7 12.h4 h5 13.Lg5 f6 14.Le3 Le6 15.Lb3 f5 16.Lg5 Dd7 17.Pc4 0–0 18.De3 Pf7

Zwart kan tevreden zijn met haar ruimtevoordeel. Wit gaat daarom voor complicaties.

19.Dxc5 Dxd3 20.Th3?! De4+ 21.Kf1 b6! 22.Db4 f4? 23.Te1 Dc6 24.Td3 e4 25.Td6!

Dit kwaliteitsoffer redt wit en daarom was eerder 22…Tac8! sterker geweest.

25…Pxd6 26.Pxd6 Lxb3 27.Dxb3+ Kh7 28.Le7?

Wit had de gevaarlijke pion op e4 moeten slaan. Nu gaat zwart er doorheen.

28…e3! 29.Lxf8 Txf8 30.Pf7 Lf6! 31.Pg5+ Lxg5 32.hxg5 h4!

Zwart komt na lijnopening vroeg op laat met haar dame binnen en dat wordt de witte koning fataal.

33.Db4 Tf7 34.fxe3 h3! 35.e4 Dd7 36.Dc4 f3! 37.gxf3 Txf3+ 38.Ke2 Dg4 39.Kd2 Tf2+ 40.Kc1 Dxg5+ 41.Kb1 Dd2 Met spoedig mat. Wit gaf op.

Partij in viewer:

 

16 november: Valsspelers herkennen is best wel moeilijk

Als een speler bij bordschaak betrapt wordt op vals spel is dat vrijwel altijd omdat de prestaties ongeloofwaardig zijn en/of omdat de speler zich verdacht gedroeg. Zo ging laatst een sterke grootmeester bij een toernooi in Spanje heel vaak naar steeds dezelfde wc. Op die wc werd een mobiele telefoon aangetroffen. Duidelijke zaak en de grootmeester werd uit het toernooi verwijderd. Bij slimmere valsspelers is het veel moeilijker om ze te betrappen. Het zou mooi zijn als je aan de partij van een verdacht iemand kunt herkennen of iemand heeft valsgespeeld. Hoe goed mensen dat kunnen is onderzocht door de Australische grootmeester David Smerdon (gepromoveerd op economie aan de UvA). Hij organiseerde een toernooi met tien spelers waarbij elke ronde sommige spelers een tot tien keer per partij een computerzet van hem door kregen. Twee interessante conclusies: wie dacht tegen een valsspeler te spelen ging slechter spelen. Maar wie als valsspeler aangewezen werd deed dat ook! Wellicht door gebrek aan focus en/of door schuldgevoel. Verder bleek dat hoe slechter iemand speelde, hoe verdachter hij/zij de tegenstander vond.

Aan een tweede experiment deden meer dan vierduizend mensen mee. Zij bekeken zeven partijen (met computerbeoordelingen erbij) en moesten aangeven of de spelers eerlijk hadden gespeeld of niet. Het resultaat: een succespercentage van 54%, nauwelijks beter dan een geblinddoekte aap zou doen. Conclusie van Smerdon: we zijn hier echt slecht in. Probeert u het zelf eens met onderstaande partij. Heeft wit daarin wel of niet helemaal eerlijk gespeeld?

Kirill Shevchenko – Francisco Vallejo Pons

1.e4 e5 2.Pf3 Pf6 3.Pxe5 Pxe4 4.De2 De7 5.Dxe4 d6 6.d4 dxe5 7.dxe5 Pc6 8.Pc3!

Door de pion terug te geven krijgt wit een duurzaam voordeeltje.

8…Dxe5 9.Dxe5+ Pxe5 10.Lf4 Ld6 11.Lg3 h5 12.0–0–0 f6 13.Pb5 h4 14.Lf4 Ke7 15.Pxd6 cxd6 16.Ld2 Lg4 17.f3 Lf5 18.Lb4 Thd8 19.Le2 Tac8 20.c3

Zwart geeft nu een pion om van het witte loperpaar af te komen. Zo komt hij uiteindelijk in een eindspel met ongelijke lopers dat remise is.

20…Kf7 21.Lxd6 Pc4 22.Lf4 Te8 23.The1 g5 24.Lxc4+ Txc4 25.Txe8 Kxe8 26.Le3 a6 27.Td6 Tc6 28.Txc6 bxc6 29.Kd2 h3 30.g4 Le6 31.b3 Kd7? 32.c4? Kd6 33.Kd3 f5? 34.f4! fxg4 35.fxg5 Ke5 36.Lf2 Lf5+ 37.Kc3 Lb1 38.a3? Kf5 39.Kd4 Lc2?

Dit kost een beslissend tempo t.o.v. 39…La2. Wit had hiervoor echter met 38.a4! Kf5 39.b4! kunnen winnen.

40.b4 Kxg5 41.Kc5 Lb3 42.Kxc6 Lxc4 43.a4 Lb3 44.Kb6 Lxa4 45.Kxa6 Lc2 46.b5 Ld3 47.Ka5 Le4 48.Kb6 Ld3 49.Kc6 Kf5 50.b6 g3 51.Lxg3 Le4+ 52.Kc7 Ke6 53.b7 Lxb7 54.Kxb7 Zwart gaf op. Het is de partij van de wc-ganger in Spanje. Ik zie er eigenlijk niets verdachts aan.

Partij in viewer:

 

23 november: Het EK schaken is vooral een kwalificatietoernooi

De status van het Europees Kampioenschap verschilt sterk tussen verschillende sporten. Bij het voetbal doet die nauwelijks onder voor het WK, denk aan het volksfeest in 1988 bij de overwinning van Oranje. Ook bij het schaatsen heeft het EK (allround) een hoge status, met Sven Kramer (tien keer) en Ireen Wüst (vijf keer) op de erelijst. Voor topwielrenners zoals Tadej Pogačar en Mathieu van der Poel heeft de titel daarentegen weinig aantrekkingskracht: zij slaan het EK wielrennen op de weg vaak over. De wedstrijd, die pas sinds 2016 bestaat, heeft niet dezelfde status als een klassieker zoals Parijs-Roubaix, mede door het gebrek aan historische traditie. Ter vergelijking: het EK voetbal bij de mannen sinds 1960.

Het EK schaken zit daar tussenin: het bestaat sinds 2000. In de praktijk heeft het echter vooral als kwalificatietoernooi gefungeerd (t/m 2004 voor het knockout WK, daarna voor de lucratieve Worldcup). Het gevolg is dat er nauwelijks topspelers meedoen, want die zijn op rating al geplaatst voor de Worldcup. Ook financieel is het niet erg interessant voor ze: in tegenstelling tot een toernooi als Tata Steel Chess worden er op het EK geen startgelden uitgekeerd. Het geeft wel kansen aan de subtoppers. In Montenegro namen deze maand 388 spelers deel, waaronder 119 grootmeesters. Daarvan behoorde er slechts één tot de Europese top tien. Aan de vele remises in de laatste rondes op de topborden was te zien waar de prioriteit van de meeste deelnemers lag: bij de twintig kwalificatieplaatsen. Kampioen worden is een mooie bonus en die ging naar de nummer 125 van de wereld, de Servische grootmeester Indjic. Hij versloeg onder meer ratingfavoriet Fedoseev. Jorden van Foreest deed lang bovenin mee, maar na een nederlaag in de laatste ronde eindigde hij buiten de top twintig.

Vladimir Fedoseev – Aleksander Indjic

1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.e3 0–0 5.Ld3 d5 6.cxd5 exd5 7.Pge2 Te8 8.Ld2 b6 9.Pf4 c6 10.0–0 Ld6 11.Tc1 Lb7 12.f3 c5 13.Kh1 Lxf4!? 14.exf4 La6

Wit kan met zijn dubbele f-pion aanvalskansen krijgen, daarom wil zwart graag stukken ruilen.

15.Lxa6 Pxa6 16.f5

16.a3! de volgende zet voorkomen.

16…Pb4! 17.Lg5 c4 18.Dd2 Pd3

Zo’n paard wordt een octopus genoemd. Wit gaat in het vervolg voor complicaties op de damevleugel, maar daar is zwart juist dominant.

19.Tc2 Pb4 20.Tcc1 Pd3 21.Tcd1?! b5! 22.b3?! Tb8 23.g4 Db6 24.Pe2 Tb7 25.Lh4 Tbe7 26.Pc3 b4 27.Pa4 Dxd4 28.Dxb4

Een truc, maar zwart heeft een sterke tegentruc. Al snel zijn hij een winnende aanval krijgen.

28…Pxg4! 29.Lxe7 Pgf2+ 30.Kg2 Pxd1 31.Db5 Pe3+ 32.Kh1 Tf8 33.Lxf8 Pf2+ 34.Kg1 Ph3+ 35.Kh1 Dd2 en opgegeven wegens 35.Tg1 Pf2 mat.

Partij in viewer:

Henk Prins

1 november:

Het is hoog tijd een start te maken met de oplossingen van de zomerschaakpuzzel uit het RD Magazine van 29 juni.  De bekende formule, sleutelzetten van drie tweezetters en drie drezetters verzamelen en op een leeg bord zetten en daarmee een nieuw schaakprobleem ontwerpen, was ook nu weer een succes. Veel oplossingen mochten we ontvangen.

1. F Pachl en S,Dittrich, tweezet

Zie diagram 1. De makers van deze tweezet zijn bekende Duitse probleemcomponisten.  Er zijn drie thematische verleidingen. Als wit pion c2 speelt dan dreigt wit met 2. Pd1 mat. Dit komt doordat pion e2 gepend is geraakt. Een witte pion kan op de tweede rij in theorie vier zetten doen. Dit kan ook de pion op c2. Als wit 1. c3? speelt dan weerlegt zwart met 1. … Lg2! Na deze zet zou 2. Dh8 mat moeten zijn, maar de pion op c3 staat in de weg. De tweede verleiding is 1. cxd3? Nu weerlegt zwart met 1. … Pg2! De witte pion op d3 maakt de zet 2. Pxd3  mat onmogelijk. De derde verleiding is 1. cxb3? Nu weerlegt zwart met 1. … Pc2! Het mat met de toren op b3 werd onmogelijk gemaakt. Heeft u gezien dat alle zwarte weerleggin gen zetten zijn in op de tweede lijn, tussen h2 en b2. Door een stuk in deze lijn te plaatsen wordt de zwarte pion op e2 indirect ontpend, en is de dreiging 2. Pd1 mat niet meer mogelijk. We zouden bijna de oplossing vergeten. De sleutelzet is 1. c4!  De dreiging is uiteraard 2. Pd1 mat. De drie indirecte ontpenningen van de zwarte pion e2 op de tweede lijn, zijn de thematische varianten: 1. … Lg2 2. Dh8 mat, 1. … Pg2 2. Pxd3 mat en 1. … Pf2 2. Txb3 mat. Een extra variant is 1. … d2, waarop 2. Tb1 mat is. De vier zetten van een witte pion op de tweede rij heet in de schaakprobleemwereld een Albino.  Een zwarte pion op de zevende rij heeft ook de mogelijkheid om vier zetten te doen, dit heet een Pickaninny.

De tweezetten 1038 en 1039 zijn op te lossen en bevatten een van die thema’s.

1038 – J. Hartong, tweezet

1039 – P. Hoffman, tweezet

 

8 november: Tweezet 2 zomerpuzzel

G. Mosiashvilli, tweezet

De tweede tweezet uit de zomerpuzzel is van de internationale meester in schaakcompositie Givi Mosiashvili uit Georgië. Zijn tweezet is ingewikkeld en bevat een aantal moderne thema’s. Belangrijk voor het oplossen is dat het hele probleem draait om het veld d5. Dit veld d5 is nu niet gedekt door wit. Wel is er mat als de koning speelt naar dit veld: 1. … Kd5 2. dxc4 mat. Zonder de sleutelzet al te spelen ligt er nu al gereed dat na 1. … Tc7 2. La7 mat is en dat na 1. … Txb7 2. Txc4 mat is. Deze matzetten kunnen namelijk omdat de loperlijn van g8 door de verplaatsing van de zwarte toren veld d5 dekt. Die twee matzetten keren terug in het oplossingsverloop, we noemen deze mats vast A en B, 2. La7 mat =A en 2. Txc4 mat =B. De tweezet heeft één thematische verleiding. Als wit 1. Pe3? speelt, dan dekt hij veld d5, maar geeft veld e3, dit heet een geef-en-neem-sleutel. We hebben uit het schijnspel, het spel voor de sleutelzet, al ontdekt dat  als veld d5 gedekt is, de matzetten 2. La7 (A) en 2. Tc\x4 (B) om de hoek komen kijken. Na 1. Pe3? dreigt er alleen 2. La7 mat (A) en niet 2. Txc4 mat (B). Bij de laatste is veld e3 namelijk niet gedekt. Zwart kan die dreiging tegenhouden door 1. … Lxd3 te spelen, veld e4 is dan vluchtveld voor de koning, maar dan gaat 2. Txc4 mat (B), veld e3 is weer gedekt en veld e4 dekt nu de witte toren. Na 1. … Txb7 komt er een nieuw mat 2. Pxc2 mat. Zwart weerlegt de verleiding met 1. … cxd3! De oplossing is 1. Pc3! Wit pakt vluchtveld d5 en geeft vluchtveld c3. Nu dreigt er juist 2. Txc4 mat (B) en kan 2. La7 mat (A) niet, wegens het vluchtveld c3. Het thema van de gesplitste dreiging uit de verleiding en de oplossing heet het Sushkov-thema. De verleiding faalde op 1. … cxd3!, maar nu komt juist op die zet de dreiging terug van de verleiding: 1. … cxd3 2. La7 mat (A). Dit thema heet Dombrovskis paradox. Verder zien een matverandering na 1. … Lxd3, waarop nu 2. De5 mat komt. Een matverandering zien we ook na 1. .. Tc7 waarop nu 2. Pb5 mat komt. Na 1. … Kxc3 is 2. Da1 mat. De matveranderingen en paradeveranderingen (zelfde mats na andere zwarte zetten) vertonen het Ruchlis-thema. Ter volledigheid, de dreigingen en varianten vertonen ook het pseudo-le Grand thema.

 

15 november:

3. Henk prins, tweezet

De derde tweezet van de zomerpuzzel uit het magazine van 29 juni is een probleem uit eigen keuken. Algauw valt op dat de witte dame in een penning staat door de zwarte loper b5. Een volgende gedachte is dan snel gemaakt om die witte dame te ontpennen. Dit kan door een stuk te plaatsen in de gepende diagonaal f1-b5. De eerste verleiding is dan ook de ontpenning met 1. d3? Wit dreigt dan met 2. Dd5 mat te geven. Zwart kan de dreiging tegenhouden door zijn paard op e6 te verplaatsen. Deze heeft maar drie velden waar hij heen kan. Op 1. … Pg7 komt 2. Pg6 door interferentie van de zwarte dame. Op 1. … Pc5 interfereert het paard zijn loper op a7. Wit geeft dan mat door 2. d4. Zwart weerlegt echter deze verleiding met 1. … Pd4! Zwart interfereert dan ook zijn loper en er zal 2.exf5 mat moeten komen, echter omdat witte pion d3 in de lijn van Lb1 staat, is deze zet geen mat meer, de zwarte koning slaat gewoon op f5. De tweede verleiding is 1. Ld3? Weer dreigt wit 2. Dd5 mat, doordat de dame is ontpend. Nu komt er inderdaad op 1. … Pd4 2. exf5 mat. Maar nu weerlegt zwart met 1. … Pc5! Normaal zal dan 2. d4 mat zijn, maar de witte loper op d3 staat in de weg. De witte loper b1 en de witte pion op d2 staan elkaar wederzijds in de weg, of wel ze interfereren elkaar. Dit thema heet Pockabish. De oplossing is 1. Ke1!  Dit is ook een manier om de dame te ontpennen. Er dreigt 2. Dd5 mat. Op 1. … Pd4 komt 2. exf5 mat, op 1. … Pc5 2. d4 mat, op 1. … Pg7 2. Pg6 mat en op 1. … fxe4 2. Dxe4 mat. Bij het eerste probleem van de zomerpuzzel hebben we al twee pionthema’s leren kennen, dat waren de Albino en de Pickaninny. Dit ging over de vier zetmogelijkheden van een witte pion op de tweede lijn respectievelijk van een zwarte pion op de zevende lijn. Vandaag komt er een nieuw pionthema bij, de Pickabish Pickabish is een gecombineerd woord van “pickaninny”, wat zwarte pion betekent en “bishop”, de Engelse naam voor de loper. Van de Albino, opgave 1038, en de Pickaninny, opgave 1039,  zijn twee tweezetten ter oplossing aangeboden, van de Pickabish bieden we tweezet 1040 om op te lossen. Over enkele weken hopen we een interessante verdiepingsslag te maken van deze pionthema’s.

Probleem 1040 is een tweezet die in 1901 werd geplaatst in de Sydney Telegraph.

 

22 november:

Y. Gordian & Rudenko, driezet

We gaan verder met de zomerpuzzel. Driezet 4 is een werkstuk van Yuri Gordian en Valentin Rudenko, twee Russische schaakcomponisten. Het probleem heeft twee verleidingen.

Als wit 1. d3? als sleutelzet wil kiezen, dan dreigt hij 2. De4 mat. In een driezet heet dit een korte dreiging, omdat wit eerder dan op de derde zet mat geeft. Zwart weerlegt deze verleiding met 1. … Te6! Een andere verleiding is 1. Pf2? Weer dreigt wit met 2. De4 direct mat te geven. Zwart weerlegt deze verleiding met 1. … Le5! De sleutelzet is 1. Lf6!Wit dreigt met 2. c4+  bxc4 3. Dxc4 mat te geven. Zwart kan de dreiging tegenhouden door de witte loper op f6 te slaan. Na 1. … Lxf6 kan de zwarte toren niet meer naar e6 en dat was juist de weerlegging van de eerste verleiding. Na 1. … Lxf6 speelt wit dus 2. d3, en dreigt daarmee 3. De4 mat. Na 2. … Le5 speelt wit 3. Da2 mat. Als zwart de witte sleutelloper van f6 slaat met zijn toren, dan interfereert deze toren zijn loper. Dat betekent dat de zwarte loper niet meer kan weerleggen op e5, zodat de tweede verleiding nu kan doorgaan. Na 1. …. Txf6 komt dus 2. Pf2, weer dreigt wit met 2. De4 mat, en na 2. Te6 komt 3. Dxb5 mat. De witte loper kan nog door een zwart stuk geslagen worden, namelijk zijn paard. Op 1. … Pxf6 komt 2. Te7 met dreiging 3. Dxg5 mat. Als zwart dan zijn paard van f6 speelt naar d7 of e4 dan wordt de zwarte koning met 3. De4 mat gezet. We zagen een wederzijdse loper en toren interferentie. Dit heet een Grimshaw. Omdat wit zijn sleutelzet op het snijpunt van de toren en loper, veld f6, heeft gezet, spreekt men van een Novotny.

1041 – M. Wessels, driezet

Opgave 1041. Zie diagram. Deze driezet werd geplaatst in het zomerpuzzelblad als nummer 6 en zal door menigeen zijn opgelost. Een zet als 1. Pd7+ valt al gauw op, maar dit faalt op 1. … Ke4! 2. Pg3+ Kxe3!. Evenzo faalt 1. Ld4+ wegens 1. … Kf4! 2. Ph5+ Ke4! In het oplossingsverloop komen deze zetten terug. De driezet heeft als sleutelzet 1. Lb7! Opgave 1041 is anders dat u gewend bent. De volgende vragen:

  1. Wat is de matdreiging? Let op dit is geen korte maar een lange, driezettige dreiging.
  2. Welke drie varianten ziet u tegen deze dreiging? Dit graag uitwerken.

Volgende week komt de besprekingen kan gecontroleerd worden of de vragen goed zijn beantwoord.

Nick Maatman
   

2 november: Nieuwe superster in de maak

Getalenteerde schakers worden op steeds jongere leeftijd al enorm sterk. Zo zullen we komende maand naar alle waarschijnlijkheid de jongste wereldkampioen ooit gaan kronen. Ook in het Noorden is een nieuw talent opgestaan. De negenjarige Bram ten Dam uit Ten Boer timmert momenteel enorm aan de weg. Hij vertoont een progressie waarmee hij voorloopt op het schema van Jorden van Foreest.

Het blijft een bijzonder gezicht, die piepjonge talenten in de hoofdgroepen in open toernooien. Uit een doorsnee basisschoolklas zou je Bram ten Dam er niet zomaar uitpikken als superschaaktalent. Tijdens de partij eet hij Skittles. Voordat hij een zet doet kijkt hij soms glazig om zich heen. Is hij afgeleid? Of is hij al in staat om stellingen zonder bord in zijn hoofd te analyseren? Toch laat Bram zich niet gekmaken. Zelfs niet van de energieke en soms wat provocatieve suggesties van een mee-analyserende Manuel Bosboom.

In het open toernooi in Hoogeveen mocht ik het zelf tegen Bram opnemen. Hij zette de partij met zwart gelijk heel dynamisch op. Nadat ik ergens de beste voortzetting miste was de kans op serieus voordeel verkeken. Gezien de situatie op de klok leek een zetherhaling een verstandig besluit. Remise! Vanzelfsprekend leidt zo’n resultaat tot de nodige rumoer op de sociale media. ‘Je hebt toch niet remise gespeeld tegen een negenjarige’?

Toch leek die remise zo slecht nog niet toen Bram de volgende dag een uitzonderlijke partij speelde. Hij slaagde erin om op overtuigende wijze te winnen van internationaal meester Migchiel de Jong. Tijdens deze partij liet Bram zien alle ingrediënten in huis te hebben. Vooral met zijn rekenkracht en gevoel voor dynamiek maakt hij indruk.

Bram ten Dam – Migchiel de Jong
1.e4 e6 2.d4 d5 3.e5 c5 4.c3 Pe7 5.Pa3!

Een openingsidee op advies van grootmeester en schaaktrainer Sipke Ernst.

5…Pbc6 6.Pf3 Pf5 7.Pc2 cxd4 8.cxd4 Ld7 9.Ld3

De opening pakt goed uit voor Bram. Hij heeft ruimtevoordeel, en de kwetsbare pion op d4 staat uitstekend verdedigd.

9…Pb4 10.Pxb4 Lxb4+ 11.Ld2 Lxd2+ 12.Dxd2 Pe7?!

Laten slaan op f5 is natuurlijk niet wenselijk, maar van deze terugtocht zal zwart ook niet enthousiast worden.

13.0–0 0–0 14.Tfe1 h6 15.h4!

Hiermee laat Bram een waanzinnig stellingsbegrip zien. De opstoot van de h-pion maakt een toekomstige batterij van loper en dame krachtiger.

Db6 16.h5 Lb5 17.Lb1 Tfc8 18.a4 La6

19.b4!

Opnieuw een fantastische strategische beslissing. Dit lijkt een krachtige outpost te geven aan de zwarte loper op veld c4, maar Bram schat correct in dat wit dit kan toelaten. De damevleugel gaat op slot en zwart heeft in het vervolg nauwelijks tegenspel.

19…Lc4 20.Lc2 a5 21.b5 Dd8 22.g4

De voorbereidingen zijn getroffen en de witte pionnen kunnen nu als een lawine naar voren.

22…Kf8 23.Ph2 Ke8 24.f4 Kd7 25.f5 Db6 26.Pf3 Tg8 27.f6 Pc8

28.Lh7!

Dit levert materiaal op.

Dd8 29.Lxg8 Dxg8 30.Kf2!

Zeer geduldig gespeeld.

30…Pb6 31.g5 hxg5 32.Dxg5 gxf6 33.Dxg8 Txg8 34.exf6 Ke8 35.Pe5

De witte stukken staan volstrekt dominant. Het is alsof de zwarte loper niet aan het spel meedoet.

35…Th8 36.Th1 Pc8 37.Tag1 Lb3 38.h6 Pd6 39.Tg7 Lc2 40.h7 Pe4+ 41.Kg1 Pxf6 42.Txf7

Nu deze pion valt wordt het verzet gebroken.

42…Pxh7 43.Txb7 Tg8+ 44.Kf2 Tf8+ 45.Ke3 1–0

Een ongekend hoog niveau. Bram heeft de overwinning volledig zelf afgedwongen.

Partij in viewer:

 

9 november: Roebers wint kroongroep Hoogeveen

Eline Roeber (18) heeft op indrukwekkende wijze de kroongroep van het schaaktoernooi in Hoogeveen gewonnen. Ze scoorde 4,5 uit 6 en was een ronde voor het eind al verzekerd van de eindoverwinning. In een dubbele vierkamp wist ze de minimatches tegen de ervaren speelsters Alexandra Kosteniuk en Mariya Muzychuk, en het Groningse talent Machteld van Foreest allemaal te winnen.

In het open toernooi was de Indiase schaker Murali Karthikeyan een klasse apart. Hij behaalde liefst 8,5 uit 9. Alleen tegen Ivo Maris in de slotronde kwam hij even in de problemen, maar toen was de toernooizege al veiliggesteld. Maris, afkomstig uit het Drentse Smilde, kwam het gehele evenement sterk voor de dag. Zijn partijen zijn eigenlijk vrijwel altijd een spektakel, door zijn zeer eigenzinnige dynamische speelstijl.

Arthur de Winter – Ivo Maris

1.e4 g6!?

De Orang Oetan opening met wit, de Moderne verdediging met zwart. Op deze wijze garandeert Maris dat partijen al vroeg ontsporen.

2.d4 d6 3.Pc3 a6 4.Le3 b5 5.h4!? Pf6 6.e5!?

De Winter is goed voorbereid en kiest voor een kritieke bestrijdingswijze.

6…Pg4 7.Lf4?! h5?!

7…dxe5 gevolgd door dameruil komt hier zeer in aanmerking hier voor zwart, maar dan is het scherpe karakter wel onmiddellijk uit de stelling verdwenen.

8.Df3 Ta7 9.0–0–0 Lg7 10.Ld3?

Deze natuurlijke ontwikkelingszet is een significante fout. Beter is 10.Dg3! om vervolgens met f2-f3 het zwarte paard terug te jagen. De Moderne verdediging heeft weliswaar een twijfelachtige reputatie, maar het kan alleen afgestraft worden door zeer nauwkeurig en energiek spel.

10…0–0 11.Ph3

11…c5!

Nu komt zwart met dit zeer energieke antwoord. De witte stukken staan niet op optimale velden ontwikkeld en dus kan zwart het zich permitteren om de stelling te openen.

12.exd6 c4

Ook 12…cxd4! kwam hier in aanmerking, maar Maris besluit om de stelling enigszins gesloten te houden.

13.Le4 exd6?! 14.Dg3 b4 15.Lxd6?! Bxc3

Het maakt niet uit hoeveel stukken hangen want ‘ze kunnen maar één tegelijkertijd slaan.’ De Winter reageert hier wel goed.

16.Lxf8! Lxf8 17.Dxb8 Td7! 18.bxc3

Wat is de schade? Zwart staat een kwaliteit en twee pionnen achter, maar heeft in ruil daarvoor wel de witte koningsstelling aangetast. Bovendien maken de witte stukken nog geen al te beste indruk. De stelling blijft hoogst onduidelijk.

18…Kg7!!

Een werkelijk geniale voorbereidende zet. Zwart wil graag …Da5 spelen, maar dan komt de zwarte loper na Dxc8 in de penning te staan. Door naar voren te stappen garandeert zwart dat de zwartveldige loper vrij kan bewegen.

19.Kd2! Ld6 20.Da8 Tc7 21.f3?

In een uiterst gecompliceerde stelling tast De Winter mis, waardoor de zwarte dame ineens dodelijk kan binnendringen. Na een consoliderende zet als 21.g3 blijft het spannend.

22…Dxh4! 22.fxg4 hxg4

De inzet is nu tijdelijk een volle toren, maar de witte koning komt enorm op de tocht te staan.

23.Dd5 gxh3 24.Dxd6 Dg5+! 25.Ke2 Te7!

Zwart wint nu materiaal terug met aanhoudende aanval. De rest is een kwestie van techniek.

26.Dxe7 Dxe7 27.Kf3 hxg2 28.The1 Dg5 29.Kf2 Lg4 30.Lxg2 Df4+ 31.Kg1 Lxd1 32.Txd1 De3+ 33.Kf1 Dxc3 34.d5 Dxc2 35.Lf3 Df5 36.Kg2 c3 0–1

Neem je tegenstander mee naar een diep, donker bos waar 2+2=5 en het pad ernaartoe alleen breed genoeg is voor één speler.’ Mikhail Tal zou met belangstelling hebben toegekeken.

Partij in viewer:


16 november:  Sensitiviteit en specificiteit

Vals spel is van alle tijden. Wie herinnert zich nog het doelpunt van Maradona met de hand? Of denk aan de dopingschandalen waar de wielerwereld decennialang door geteisterd werd. Bij schaken is vals spel makkelijker en krachtiger dan ooit. Met steeds kleiner wordende technologie en geavanceerde applicaties is de verleiding groot om gebruik te maken van mechanische doping.

Daarom nemen de maatregelen steeds verder toe. Bij het toernooi in Hoogeveen werden alle spelers op de hoogste negen borden dagelijks gescand met een metaaldetector. Wie goed presteert in de befaamde Titled tuesday op chess.com, krijgt meteen een uitnodiging in de mail om bij een volgende deelname aanwezig te zijn in de zoom call. Daarin worden spelers verplicht om hun scherm te delen en zichzelf van voor en achter te filmen.

Oud-wereldkampioen Vladimir Kramnik heeft zichzelf als ‘redder’ opgeworpen om de schaakwereld te verlossen van valsspelers. Naar eigen zeggen heeft hij een leger wiskundigen en statistici gemobiliseerd om de prestaties van schakers nauwlettend te monitoren. Zelf heeft Kramnik vooral aandacht voor het schaaktechnische aspect. In een eerdere rubriek bespraken we al zijn partij tegen een Oekraïens jeugdtalent, die op indrukwekkende wijze van Kramnik won met een zet die Kramnik zelf ‘nooit had kunnen bedenken’. Na afloop volgt de bekende ‘procedure’, waarbij de opponent wordt geblokkeerd en gerapporteerd van vals spel.

De methodes van Kramnik zorgen voor veel weerstand omdat hij persoonlijke aanvallen niet schuwt. Na José Martinez en Hikaru Nakamura is zijn nieuwste doelwit Daniel Naroditsky. In liefst 13 video’s zet hij zijn verdenkingen uiteen. Daarbij is onder meer aandacht voor zettenreeksen, oogbewegingen, elo boosting en statistische analyse. Ter verdediging geeft Naroditsky uitleg en brengt hij zijn setup met vier camera’s in beeld, terwijl hij partijen speelt tegen Duda en Nepomniachtchi. Toch lijkt niets Kramnik te kunnen overtuigen van Naroditsky’s onschuld.

Wat structureel mis lijkt te gaan is dat Kramnik een hoge ‘sensitiviteit’ heeft, maar een lage ‘specificiteit’. Dit zijn concepten waarmee wetenschappers de juistheid van testresultaten meten. Stel dat een arts met een test wil vaststellen of een patiënt een ziekte heeft. Er is dan sprake van een hoge sensitiviteit als het alarm afgaat terwijl de patiënt daadwerkelijk ziek is, en er is hoge specificiteit als het alarm niet afgaat terwijl de patiënt niet ziek is. Kramnik ziet in al zijn aantijgingen sterke bewijzen. Maar hij vergeet daarbij dat er ook spelers zijn die regelmatig wonderbaarlijke zetten kunnen produceren terwijl ze af en toe even uit het raam kijken.

In het diagram staat een stelling uit een internetpartij van Naroditsky tegen Rasulov uit 2022. Wat zou u hier spelen? Naroditsky besloot uiteindelijk tot het natuurlijke 25…h6! om na 26.Lf4 Pxf4 27.gxf4 het loperpaar te pakken met een aantrekkelijke stelling. Voordat Naroditsky deze zet uitvoert zegt hij in zijn livestream de zet 25…Lc8!? te overwegen. Een zet die volgens Kramnik zo absurd is dat alleen een computer die zou kunnen bedenken. Opmerkelijk is dat de computer deze zet in even hoog aanzien heeft staan als de partijzet. Is Naroditsky nu ‘betrapt’? Niet volgens de Letse grootmeester Arturs Neiksans, die een serie stellingen publiceerde waarin hij in vergelijkbare positie dezelfde lopermanoeuvre uitvoerde vanuit de Hollandse Leningrader Verdediging. Wat Kramnik ten slotte even ‘handig’ buiten beschouwing laat is dat Naroditsky met 27…Lxc3? zijn voordeel gelijk weggaf.

Met Shevchenko lijkt Kramnik nu daadwerkelijk een valsspeler te hebben aangewezen. Maar ondertussen worden ook veel schakers beschuldigd die vermoedelijk helemaal niet van computerassistentie gebruikmaken. Zelfs een kapotte klok staat tweemaal per dag goed.

23 november: De trofee blijft in Leeuwarden

Voor het derde jaar op rij kon in Leeuwarden weer een heel weekend geschaakt worden. Het Waling Dijkstra toernooi stond op het programma, ter ere van de schaakmecenas die jarenlang de drijvende kracht was achter de successen van schaakclub Philidor. De organisatie onder leiding van Rein de Boer, en met belangrijke inspanningen van Eelke Heidinga en Erwin Denissen, verliep ook dit jaar weer voortreffelijk. Het maximale deelnemersaantal van tachtig deelnemers werd al ruim van tevoren gehaald. Vanwege de vele ratinggroepen en gedeelde prijzen ging bijna de helft van het veld uiteindelijk met een prijsje naar huis.

Na zes ronden stonden het schaaktalent Leandro Slagboom uit Leeuwarden en ikzelf bovenaan de ranglijst met vijf punten. We speelden onderling remise en hadden verder een vrijwel identiek programma. Slagbooms tegenstander uit de eerste ronde scoorde echter een puntje meer dan die van mij, waardoor hij met de toernooizege aan de haal ging. Dus gaat de trofee niet mee naar Groningen maar blijft deze in Leeuwarden!

Iemand die ook goede zaken deed was Jouke Bakker uit Sneek. Na vier ronden stond hij alleen bovenaan met een 100% score. Op de slotdag ging het voor hem echter mis. Tegen mij had hij kansen op winst. Tegen Slagboom had hij kansen op remise, maar de gedeelde derde plaats zal toch als een bittere pil hebben geproefd. Toch kun je merken dat hij vooruitgang boekt en thuis regelmatig oefent: Een brede openingskennis. Scherpte in de berekeningen. En een echte wil om te winnen. In de landelijke competitie staat hij momenteel ook al op 3 uit 3.

Bart Lemstra – Jouke Bakker

1.Pf3 d5 2.c4 d4 3.b4 g5!?

Deze bizar ogende zet is een zeer gerespecteerd wapen tegen de Benoni in de voorhand.

4.Pxg5?!

Principieel, maar theoretici raden hier voorzichtigere zetten als 4.h3 of 4.Da4+!? aan. Maar wit hoeft ook dan niet op voordeel te rekenen.

4…e5!

De pointe. Zwart krijgt nu mooie compensatie voor de pion en jaagt het witte paard over het hele bord. 5.Pe4 f5 De meest aggressieve voortzetting. Ook 5…Lxb4 kwam hier in aanmerking.

6.Pc5 b6 7.Da4+ Kf7!

Een fascinerende stelling. De zwarte koning is het meest voorwaartse zwarte stuk en opereert als een ware aanvalsleider. Toch staat zwart beter! Zwart voorkomt stukkenruil, zodat het witte paard in de toekomst verder kan worden opgejaagd.

8.Pd3 Lg7 9.Lb2 Lb7 10.Pa3 Pe7 11.e3 e4

12.Lxd4?

Lemstra raakt in paniek en verliest nu een vol stuk. Was het witte paard moe? Vermoedelijk was Lemstra na 12.Pf4 bang voor 12…dxe3!? maar dan blijft wit na 13.0-0-0! nog wel in de partij.

12…Lxd4 13.exd4 exd3 14.d5 c6 15.Lxd3 cxd5 16.0–0 Pd7 17.Dc2 Pe5 18.Lxf5 Pxf5 19.Dxf5+ Df6

De zwarte koning lijkt kwetsbaar te staan, maar wit heeft simpelweg niet genoeg aanvallers. Nu zwart actief begint te worden gaat het extra stuk spoedig de doorslag geven, want de drie pluspionnen van wit ter compensatie spelen geen enkele rol van betekenis.

20.Dh5+ Kf8 21.Tae1 Pd3! 22.Te3 Pf4 23.Df3 Tg8!

Ineens is de witte koning kwetsbaarder.

24.g3 Df7 25.Pb5 Ph3+ 26.Kg2 d4 27.Pxd4 Pg5

Dit levert damewinst op. 0-1

Een overtuigende overwinning. Kan Bakker de stijgende lijn doorzetten?

Partij in viewer:

Hans Ree

Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree

 

Over Redactie

Schaaksite.nl is eind 2009 opgericht. Schaaksite.nl is een onafhankelijke en niet-commerciële Nederlandse website. Ons motto is: Schaaksite.nl is er vóór en dóór schaakliefhebbers. Iedereen die iets te melden heeft kan het (laten) publiceren op onze site.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.