Intuïtie is niet altijd een goede raadgever
Elke dag een stuk of tien schaakpuzzels oplossen is een prima oefening. Dat doe ik dus heel consequent. Daarbij merk ik ook op dat mijn rekenvaardigheden…? Hoe zal ik dat subtiel zeggen? Niet optimaal zijn. Ook mijn intuïtie zit me soms lelijk in de weg. Neem deze stelling. De opdracht is standaard dat degene die aan zet is, een winnende voortzetting heeft. Wat denk je dan al gauw? Er zal wel iets inzitten met een achterste lijn of iets dergelijks. Maar wat ik in gedachten ook probeerde, ik vond aanvankelijk geen winnende voortzetting. Totdat me iets begon te dagen…
Eerst afstand nemen en kijken
Het is altijd een goed idee om eerst rustig naar een stelling te kijken voordat we zetten bedenken. Ik sla die stap met enige regelmaat over omdat ik in de veronderstelling verkeer dat ik al een idee heb waar het naar toe gaat. Intuïtie kan een prima raadgever zijn, maar niet altijd. Een aardig acroniem voor het beoordelen van stellingen is het Engelse ezelsbruggetje: K-MAPS. Dat staat voor:
- Veiligheid van de koningen (King safety)
- Materiaal (Material)
- Activiteit (Activity)
- Pionnenstructuur (Pawns)
- Speelruimte (Space)
Ik loop ze even na. Over en weer zijn er dreigingen tegen de koningen. Zwart heeft een probleem met de onderste rij. En ook de witte koning is niet immuun voor dreigingen. Materieel is de zaak in evenwicht. Qua activiteit ontlopen beide partijen elkaar ook niet veel. Met dien verstande dat zwart aan zet is. Dat maakt nogal wat verschil. En die pionnen? Nou daar zijn we ook snel klaar mee, dacht ik. Of ruimte hier een belangrijke rol speelt? Het lijkt me van niet.
Om een lang verhaal kort te maken: ik ging naarstig op zoek naar een winnende voortzetting en begon in gedachten allerlei zetten na te lopen. De meesten centreerden zich rond een schaak op e3 of d4. Maar wat ik ook probeerde niks bleek te werken. Aanvankelijk kwam ik tot de conclusie dat ik nog wel een pionnetje kon winnen. Die variant vindt u straks in de analyse. Het roept de vraag op: zit er wel een winnende combinatie in?
Het duurde even totdat er eindelijk een lampje begon te branden. Voor de liefhebbers geef ik de stelling nog een keer, maar dan nog zonder analyse. Kijkt u gerust of u het sneller ziet dan ik.
Helemaal niet zo moeilijk!
Soms zijn de dingen niet zo ingewikkeld als ze aanvankelijk lijken. Ik vermoed dat nogal wat schakers bij deze puzzel in de fout zijn gegaan. Want de rating van deze puzzel is relatief hoog: 2352. Zouden vele anderen met mij net zo hard op zoek zijn gegaan naar iets dat direct wint? Zoals een mooi mat of een sappig torentje oppeuzelen?
Wat ze (en ik aanvankelijk ook) daarbij mogelijk vergaten is dat de pionnenstructuur er in deze stelling wel degelijk toe doet. Sterker: het is beslissend. Zwart kan namelijk simpel afwikkelen naar een pionneneindspel! Dat is gewonnen omdat zwart de buitenste vrijpion heeft en deze als afleiding kan dienen voor de witte koning. Ondertussen knabbelt zwart aan de pionnen op de koningsvleugel. Zie onderstaande analyse.
Dank. Het allerbelangrijkste is idd: waar kijk je in een stelling naar? Hoe beter je bent, hoe minder ruis – GEMIDDELD- in je gedachten, lijkt me…dat alleen al werkt tijds- en energiebesparend.
Ik denk dat het eerder een vooringenomen idee is dat je bij een puzzel hebt: Er zal wel een tactische oplossing in zitten. Mat, Damewinst, etc. Daarom kijk je soms niet verder en overweegt niet veel zetten als je het motief denkt te herkennen.
Intuïtie is in mijn ogen meer een samengaan van ervaring en nadenken dat dan een beeld oproept. Daarom is het volgens mij zo nuttig dat je met iets als K-MAPS komt. Dat geeft ruimte voor nadenken en haalt je weg van de impuls.
Kortom, ik ben het met je eens, op het gebruik van het woord intuïtie na!
Waar denk je in deze stelling het eerste aan, aan rare zetten als Ta8 of a5? Dat doe je alleen als je echt niets beters weet te vinden. Als je in ieder geval een klein beetje tijd hebt, doe je geen h6 maar bereken je eerst Txb1. De rest volgt vanzelf. Er kan wat intuïtie op de achtergrond aanwezig zijn, maar concrete varianten dringen zich hier als vanzelf op. Een concept als k-maps leidt daarbij alleen maar af.
Overigens merkwaardig dat je na Dc5+? het witte antwoord Df2? hier niet in aanmerking nam. Dan win je dus geen pion, maar wel hetzelfde pionneneindspel. Blinde vlekken, hebben we allemaal, en ik ken geen enkel concept dat daartegen helpt.
Zeker van die blinde vlekken! Je kan proberen die vlekken minder blind (bewust) te maken door te trainen en dan helpen hulpmiddelen (concepten).
Natuurlijk is het fijn als het allemaal vanzelf gaat (onbewust bekwaam), maar dat is alleen voor de betere schakers weggelegd ;-). Daar hoor ik in elk geval niet bij.
Je moet natuurlijk doen waar je je goed bij voelt. Maar dit is zo’n positie waar je gewoon moet rekenen. Je hebt de keuze tussen h6 en Txb1. Na Txb1 heb je een schaakje. Vandaar ga je verder. Dat probeerde ik uit te leggen. Het probleem is het niet verder rekenen als er een pionneneindspel uit voort komt. Dat is in dit geval bij 1800+-spelers een blinde vlek en bij spelers onder dat niveau een gebrek aan oefening in rekenen. Oefen het rekenen. Vergeet concepten, vertrouw zelfs de vierkantregel niet (zwarte koning kan d-pion tegenhouden). Reken het helemaal uit. Doe ik ook, voor de zekerheid. Al heb ik daar na mijn vijfenzestigste steeds meer moeite mee. Jammer, maar niets aan te doen.
In mijn reactie zit een geheel onbedoelde link naar ‘komt dat’. Dat is blijkbaar nog niet aan te passen.
Je was een spatie vergeten. Vergelijk:
komt.Dat
komt. Dat