Krantenrubrieken 24 en 31 mei 2025
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree & Hans Böhm
24 mei: Vlastimil Hort 1944 – 2025
Als streamen via YouTube of Twitch veertig jaar geleden al had bestaan, dan was de op 12 mei overleden Vlastimil Hort vast miljonair geworden. Hij was namelijk in de jaren 80 en 90, althans in mijn herinnering, de populairste schaakcommentator. Als hij bij een toernooi commentaar gaf (wat hij ook in Nederland geregeld deed) in zijn mengeling van Engels en Duits met een charmant Tsjechisch accent, dan was dat een reden om naar dat toernooi te gaan. En je zou hem een streamer avant la lettre kunnen noemen: in het jaarlijkse tv-programma Schach der Großmeister liet hij tussen 1983 en 2005 de Duitse kijkers genieten van een partij tussen sterke grootmeesters, zoals tegenwoordig b.v. Gothamchess doet. Terug te zien op YouTube overigens.
Hort was (vooral voor zijn emigratie naar Duitsland in 1985) een wereldtopper, in 1977 stond hij 6e op de wereldranglijst. Dat jaar kwam hij ook het verst in de strijd om het wereldkampioenschap. In de kwartfinale tegen Spassky kreeg hij bij de stand 6-6 de kans op de match op te eisen omdat Spassky door ziekte niet kon spelen, maar hij koos voor uitstel van de 13e partij. Een zeer sportieve daad. Een paar partijen later kon hij op matchpunt komen door een gewonnen stelling te winnen, maar hij bevroor op zet 35, ging door zijn vlag en verloor de match. Dat was, zo zei hij later, op schaakgebied de grootste teleurstelling van zijn leven. Om het te verwerken speelde hij vlak erna simultaan tegen 550 spelers in IJsland, destijds een wereldrecord.
Hort heeft veel in Nederland gespeeld, o.a. in Den Haag (wk jeugd in 1961), Wijk aan Zee. Tilburg, Hoogeveen en Amsterdam. Tijdens het IBM-toernooi in die laatste stad boekte hij in 1981 zijn enige overwinning ooit op de toenmalige wereldkampioen Karpov. Die zou uiteindelijk tweede worden in dat toernooi. Winnaar met een half punt meer werd Timman.
Vlastimil Hort – Anatoly Karpov
1.d4 Pf6 2.Pf3 e6 3.c4 d5 4.Pc3 Le7 5.Lg5 h6 6.Lh4 0–0 7.e3 b6 8.Tc1 Lb7 9.cxd5 exd5 10.Le2 Pbd7 11.0–0 c5 12.Dc2 a6
Tot nu toe allemaal standaard Damegambietzetten. Omdat wit niet op c5 slaat krijgt zwart de kans zijn meerderheid te gebruiken.
13.Tfd1 c4 14.a4! Lc6? 15.Pe5!
Dit geeft zwart een probleem: want na slaan op e5 wordt pion d5 heel zwak. Na niet slaan ook.
15…Dc7 16.Pxc6 Dxc6 17.Lf3 Lb4?
17…Tae8 was nodig. Wit slaat nu toe.
18.Pxd5! Pxd5 19.Df5 Dxa4
19…P7f6 20.Lxf6 helpt niet.
20.Lxd5 Tac8 21.b3! cxb3 22.Txc8 Txc8 23.Dxf7+ Kh8 24.Lxb3 Db5 25.Le6 Tf8 26.Lxd7 Nauwkeuriger dan 26.Dxd7 Dh5 en zwart wint het stuk terug. In de partij gaf hij op.
Partij in viewer:
31 mei: Anish Giri wint weer eens een toernooi
Een belangrijk onderscheid bij schaaktoernooien is of ze open of gesloten zijn. Gesloten toernooien zijn meestal op uitnodiging en/of plaatsing en iedereen speelt tegen elkaar. Open toernooien hebben een vrije aanmelding en er wordt ingedeeld met het Zwitsers systeem, waarbij elke ronde spelers met (ongeveer) even veel punten tegen elkaar moeten. Dit onderscheid heeft invloed op de strategie in een toernooi. Bij een tienkamp met een evenwichtig veld kan een kleine plusscore (5.5 uit 9) genoeg zijn voor de eerste plaats. Bij het open toernooi van Vlissingen met honderden deelnemers is vaak 7.5 uit 9 nodig om te winnen. Veel remises spelen is daarom bij een gesloten toernooi niet per se een probleem, maar een open toernooi ga je er niet mee winnen.
Een speler die de reputatie heeft om (te) vaak remise te spelen is Anish Giri en hij was daarom bij het vorig weekend geëindigde open toernooi in Sjarjah (VAE) niet per se een favoriet om te winnen. Vier remises speelde hij dit keer, waaronder eentje in vier zetten. Maar hij won ook vijf partijen en de 7 uit 9 (tegen alleen grootmeesters als tegenstander) bleek genoeg voor toernooiwinst! Dit succes kan onze landgenoot ook wel gebruiken, want de laatste anderhalf jaar ging het niet heel goed met zijn schaken. De toernooiwinst leverde hem tien ratingpunten op, waardoor hij naar de twaalfde plek op de wereldranglijst is gestegen.
In de vierde ronde speelde hij een leuke partij die op Youtube te zien is (met denkpauzes verwijderd) onder de titel 14-year-old Russian super talent vs Anish Giri.
Ivan Zemlyanskii – Anish Giri
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Pf6 4.d3 Le7 5.0–0 d6 6.a4 Le6 7.Pbd2 0–0 8.Te1 h6 9.b3 Ph7 10.h3 Pg5 11.Pf1 Pxf3+ 12.Dxf3 Lg5 13.Lb2 De7 14.Pg3 g6 15.Lc3 a5 16.Ld5 Ld7 17.Pe2
Van het Italiaans snap ik over het algemeen niet veel, maar wel dat het logisch is voor zwart om hier f5 te gaan voorbereiden. Giri heeft andere logica.
17…Df6 18.Dxf6 Lxf6 19.f4 Lg7 20.fxe5 Lxe5 21.d4 Lg7 22.Tad1 Pd8 23.e5 c6 24.Lc4 d5 25.Ld3 Pe6 26.Lb2 b5!?
De eerste echt actieve zet van zwart. Wit schrikt zo dat zijn stelling snel instort.
27.axb5 cxb5 28.c4? dxc4 29.bxc4 b4!
De zwarte vrijpionen zijn moeilijker tegen te houden dan de witte.
30.Le4 Tac8 31.c5 Lb5 32.Pg3?
32.c6! Pg5! 33.Lb1 Lxc6 34.h4! geeft wit wat spel voor de pion.
32…a4 33.Lc2 a3 34.La1 Lc4 35.Tb1 Tb8 36.Lb3 Lxb3 37.Txb3 Tfd8! 38.Pe2
De zwarte vrijpionnen zijn nog geblokkeerd, maar…
38…Lxe5! 39.Teb1
39.dxe5 Pxc5 40.Pc1 Pxb3 41.Pxb3 Td3 wint ook voor zwart.
39…a2 Wit gaf op.
Partij in viewer:
23 mei:
Dit keer even een uitstapje naar wat minder ingewikkelde schaakproblemen. Na een drietal zware afleveringen over moeilijke driezetten voelt het bespreken van een wat minder moeilijke tweezet voor de trouwe lezers misschien als even bijkomen. Maar ook bij de tweezet moet je altijd het hoofd er bij houden. Tweezet 1044 van Comins Mansfield werd twee maanden geleden ter oplossing aangeboden. De tweezet werd geplaatst als voorbeeld van het halfpin-thema. Het halfpin-thema houdt het volgende in: op een zelfde rechte of schuine lijn bevinden zich de zwarte koning , twee zwarte stukken en een wit stuk waarvan de werking langs die lijn loopt. Speelt zwart een van de twee stukken van de lijn af dan staat het andere gepend en wit maakt van die penning gebruik met zijn matzet. Voor een volledige halfpin moeten er twee varianten zijn. In de ene variant speelt zwart het ene stuk van de lijn af waardoor het andere gepend staat. Wit maakt gebruik van die penning. In de andere variant gaat het andere stuk van de lijn af en maakt wit gebruik van de penning van het eerste stuk. Een ingewikkelde en lange omschrijving van het thema, maar als de zetten worden gespeeld op het bord zal het halfpin-thema gaan leven en vallen de stukjes op hun plaats..
De oplosser heeft natuurlijk gezien dat Mansfield twee halfpin-opstellingen gebruikt, een op de 4e lijn, a4-e4, en een op diagonaal h1-e4. Op het snijpunt e4 staat uiteraard de zwarte koning. De sleutelzet is 1. Pge3!, er dreigt 2. Dxd5 mat. Zwart pareert de dreiging door het paard te slaan. Na 1. … Pcxe3 volgt 2. Pc3 mat, en inderdaad maakt wit gebruik van het feit dat de zwarte loper gepend is komen te staan door de toren op a4. Speelt zwart 1. … Lxe3 dan staat het paard gepend en er volgt 2. Dxe5 mat. Dit is de eerste halfpin-opstelling, Men zou kunnen denken dat er na 1. … Lxe3 ook 2. Pc3 mat zou kunnen volgen, maar dan is veld d4 niet gedekt. Dit is een verschijnsel dat vaak bij de halfpin optreedt. Als een van de zwarte stukken weg speelt kunnen in principe beide thematische matzetten en de componist moet dus extra effecten aanbrengen die ervoor zorgen dat wit beslist van de penning gebruik moet maken. In de tweede halfpin-opstelling, diagonaal h1-e4, zijn ook varianten. Speelt zwart 1. … Txe3 dan volgt 2. Dg4 mat, het paard van g2 staat gepend en kan niet tussen plaatsen, en op 1. … Pxg3 volgt 2. Pf2 mat, de zwarte toren van f3 is gepend geraakt en daar maakt wit gebruik van. Dit probleem geeft dus een dubbele uitwerking van het thema. Een bijvariant is nog 1. … Txg3 2. Df5 mat. In dit uitstekend geconstrueerd probleem is een goede samenhang tussen de themavarianten ontstaan doordat zwart steeds op e3 slaat. De tweezet dateert van 1919, ruim een eeuw oud dus. Het wekt verbazing dat de mensen toen al zulke hoogst kwalitatieve problemen konden maken. De componist van de tweezet Comins Mansfield was dan ook een beroemdheid uit zijn tijd en werd een van de eerste grootmeesters in de schaakcompositie. Hij heeft duizenden problemen, voornamelijk tweezetten, gecomponeerd. Comins Mansfield leefde in Engeland van 1896-1984.
30 mei:
Het uitstapje naar de tweezetten verleng ik deze week en zet de serie over de halfpenning voort. De bedoeling is energie te sparen voor de bespreking van de ingewikkelde laatste driezet van de winterpuzzel uit het magazine van 7 december jl. Vandaag bespreek ik tweezet 1045 van Jaap Haring, zie diagram. De sleutelzet is 1. Pxd4!, er dreigt 2. Db5 mat. Het sleutelpaard maakt met de dame op d7 een zogenaamde batterij. Zwart kan de dreiging pareren met 1. … Ped6. Het paard op f5 staat nu gepend en dat geeft gelegenheid om de batterij op de derde lijn af te vuren. De loper moet echter de pion op d2 blijven dekken. Verder kan 2. Lf4 niet, want dan verliest veld e4 zijn dekking door de toren op h4. Dus moet 2. Lg5 mat volgen. Gaat het andere zwarte paard naar d6, dus 1. … Pfd6, dan kan 2. Lf4 wel en dan moet nu ook omdat de zet Tf7-f3 verhinderd moet worden. In beide varianten wordt gebruik gemaakt van de penning van het paard dat is blijven staan. Dit betekent dat het probleem het halfpin-thema of halfpenning volgens de definitie wordt vertoond. Maar er is nog meer. Pareert zwart met 1. … Pxd2 dan kan de batterij op de derde lijn niets ondernemen, want dat paard zou er tussen kunnen springen. Mar nu kan de batterij op de d-lijn, die wit maakte met zijn sleutelzet, worden afgevuurd. Er volgt 2. Pb5 mat, want c3 moet nog gedekt worden, 2. Pxe2 is natuurlijk niet goed wegens 2. … Kxe2. Het aardige van deze variant is dat het paard dat de sleutelzet deed weer naar zijn uitgangspunt terugkeert. Men noemt dit een switchback, of wel terugkeer. Tenslotte hebben we nog 1. … Pxe3 gevolgd door 2. Pe6 mat, want de aanval van de zwarte loper op de batterij moet onderschept worden en dat kan niet met 2. Pf5, want dan zou het paard op e4 weer ontpend zijn. We hebben hier dus een dubbel penmat. De halfpin-opstelliing wordt in dit probleem twee keer volledig uitgebuit. De combinatie met batterij-mats maakt het geheel tot een moderne conceptie.
Nieuwe tweezet.
Tweezet 1047 vertoont drie halfpin-opstellingen met dezelfde zwarte stukken. Het is leuk om het probleem op te lossen en de halfpin zetten te ontdekken. Bespreking volgt over enkele weken.
24 mei: Schoonheids- of spektakelprijs?
Is schaken een sport, kunstvorm of wetenschap? Om het kunstzinnige aspect te appreciëren is bij sommige evenementen een schoonheidsprijs in het leven geroepen, die uitgedeeld wordt aan de winnaar van de mooiste partij. Maar wat maakt een partij mooi? Veelal is er aandacht voor creativiteit en originaliteit, maar ook voor correctheid. Juist door die verschillende dimensies is de keuze bij schoonheidsprijzen een subjectieve aangelegenheid.
Soms kan zo’n keuze tot de nodige ophef leiden. Dat ondervonden we eerder dit jaar bij de vrouwen Grand Prix in Monaco. De Russische grootmeester Katheryna Lagno was er bepaald niet van gediend dat de schoonheidsprijs – een waardevol horloge – aan haar voorbij ging. Ze noemde de beslissing ‘beledigend en vernederend’ en beschuldigde de jury van politieke vooringenomenheid. Opmerkelijk was echter dat de prijs wel naar haar Russische landgenote Alexandra Kosteniuk ging.
Was de beslissing van de jury terecht? De kritiek van Lagno was niet geheel ongegrond, want in de winnende partij van Kosteniuk gebeurde eigenlijk niets noemenswaardig. Lagno kandideerde haar eigen partij tegen de Duitse Elisabeth Pähtz, die aanzienlijk spectaculairder was. Echter kun je ook bij deze partij wel de nodige kanttekeningen maken. Want wie deze partij met een schaakcomputer analyseert, zal ontdekken dat die vol fouten zit. Kortom, je had toch met de juryleden te doen. Want geen enkele partij uit het evenement was een overtuigende kandidaat.
In de Nederlandse competitie was eerder dit jaar iets soortgelijks aan de hand. Iedere ronde wordt een schoonheidsprijs uitgedeeld. Omdat er in de vierde ronde maar één inzending was, besloot de jury om voor deze ronde geen winnaar aan te wijzen. In de slotronde waren er wel de nodige interessante kandidaten, waarbij de keuze van de jury viel op het uiterst originele dubbele paardoffer van Merijn van Delft tegen een van de grootste talenten van ons land.
Eline Roebers (2361) – Merijn Van Delft (2354)
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Pb3 Pbd7 7.g4 g6 8.f3 h6 9.Le3 Pe5 10.Le2 Lg7 11.h4 b5 12.a4 Pc4! 13.Lc1 Ld7 14.axb5 axb5 15.Txa8 Dxa8 16.Pd4 Da5 17.Kf1 b4 18.Pcb5 Pe5 19.Kg2
De openingsfase is uitstekend verlopen voor zwart. Na het rustige 19…0-0 staat zwart wat beter. In plaats daarvan gaat zwart op een wonderlijk avontuur:
19…Pxf3!!? 20.Kxf3 0–0!?
Na een vol stuk te hebben geïnvesteerd wordt eerst de ontwikkeling afgemaakt. Door de permanent verzwakte witte koningspositie is de stelling zeer interessant.
21.g5 hxg5 22.hxg5 Pxe4!
De noodzakelijke rechtvaardiging van het zwarte spel. Van Delft offert een tweede stuk om de witte koning verder naar voren te lokken.
23.Kxe4 e5 24.Pb3 Lc6+ 25.Ke3 Db6+ 26.P5d4?
Nu komt de stelling verder verder open te liggen.
26…exd4+ 27.Kd2 d3! 28.cxd3 Te8! 29.Th3 Lg2 30.Tg3 Df2?! 31.Txg2! Dxg2 32.Df1 Dxg5+ 33.Kc2 Dd5?! 34.Ld1 Tc8+ 35.Kb1 De5 36.Df2 Dd5 37.De2 Le5 38.Ld2 Kg7 39.d4 Lf4 40.Le1 Df5+ 41.Lc2 Dd5 42.Df2?
Na lange tijd taai te hebben verdedigd gaat het nu alsnog mis voor wit. Met 42.Lxb4 blijft wit in de partij, omdat de loper op a3 dan een eventueel schaak over de a-lijn kan blokkeren.
42…Dh1! 43.Dxf4 Dxe1+ 44.Pc1 d5! 45.Ld3 Dd1!
Tegen de dreiging …Txc1+! gevolgd door …Dxd3 valt niets te verzinnen. 0–1
Schoonheidsprijzen worden vaker uitgedeeld voor spectaculaire offers dan voor subtiele briljante concepten. Je zou het dus ook de ‘spektakelprijs’ kunnen noemen. Wellicht is het belangrijkste criterium van schoonheidsprijzen dat het publiek vermaakt wordt. Daarvoor hoeft een partij niet volledig correct te zijn. Had Lagno dan toch een punt?
Partij in viewer:
31 mei: Zinderende kwalificatie
Sinds een aantal jaren hanteert de Nederlandse Schaakbond met het Nederlands kampioenschap een nieuwe filosofie. De traditionele achtkamp is veranderd in een knock-out toernooi. Dat betekent meer deelnemers! De filosofie is dat iedereen een kans moet maken om Nederlands kampioen te worden. Voorheen werden alle plaatsen uitgedeeld aan de hand van de ratinglijst. Tegenwoordig is er een heus kwalificatietoernooi waarbij twee tickets op het spel staan.
Ook het kwalificatietoernooi maakt zo zijn veranderingen door. De deelnemers spelen niet langer op het internet, maar kwamen afgelopen weekend samen in Haarlem. Alle regionale bonden kiezen een kandidaat, waarbij de keuze veelal valt op de winnaar van een regionaal kampioenschap. Eelke de Boer uit Groningen vertegenwoordigde de Noordelijke Schaakbond en Selwin Keuning uit Sneek was de uitverkorene van de Friese Schaakbond. Ondanks zijn zeer respectabele rating van 2190, begon Keuning onderaan de plaatsingslijst, wat aangeeft dat alle onderbonden het kwalificatietoernooi bijzonder serieus nemen.
Het kwalificatietoernooi werd gewonnen door Arthur de Winter, die liefst 10 uit 13 scoorde. Een half punt daarachter eindigden Eelke de Boer en Tim Grutter. Hoe werd het tweede ticket vergeven? Twee jaar geleden was de jonge Arthur de Winter ook al dominant, terwijl de tweede plek gedeeld werd door mijzelf en Arthur Pijpers. Dus werd het tweede ticket vergeven door … loting! Pijpers koos het doosje met de winnende kaart en plaatste zich dus voor het NK. Zo’n scenario wilde de bond niet nogmaals, dus kwam er dit jaar een barrage aan te pas. Ook in deze barrage waren De Boer en Grutter enorm aan elkaar gewaagd, maar na vier partijen bleek De Boer de handigste. Dus plaatst de Groninger zich voor het NK dat in juli zal plaatsvinden in Venlo.
De onderlinge partij tussen de Noorderlingen was enerverend.
Selwin Keuning – Eelke de Boer
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.h3 e5 7.Pde2 h5 8.Lg5 Le7 9.Pg3 h4 10.Pf5 Lxf5 11.exf5 Dd7?
Veel beter is het harmonieuzere 11…Pbd7. De Boer komt nu zwaar onder druk te staan.
12.Lxf6! Lxf6 13.Pd5 Ld8 14.Dg4! Kf8 15.0–0–0
Wit heeft een magnifiek centraal paard en veel betere coördinatie. Zwart moet nu in overlevingsmodus.
15…Pc6 16.Kb1 b5 17.Ld3 Tb8 18.Le4 b4
19.g3!
Hiermee tracht wit een nieuw front te openen.
hxg3 20.Thg1!? Lh4!
Taaie verdediging. Zwart doet een ultieme poging om de g-lijn gesloten te houden.
21.fxg3 Lf6 22.Df3 Pd4
Voorlopig blijft zwart overeind. Wit is in de komende fase niet helemaal doortastend, waardoor zwart zich langzaam terugvecht.
23.Df1?! a5 24.g4 Lg5 25.f6 g6 26.Th1?! Th4
Hiermee creëert zwart een een blokkade die niet zo eenvoudig valt te doorbreken.
27.Df2 a4 28.Pe3?! De6 29.Tdf1?! Th8?
Het is onduidelijk waarom De Boer zijn blokkade vrijwillig opgeeft. Na een zet als 29…a3 staat zwart inmiddels zelfs op winst. Nu krijgt Keuning het weer voor het zeggen.
30.h4!? Lxe3 31.Dxe3 d5? 32.Ld3 Dd6 33.h5!
Ineens kan de karavaan weer naar voren.
33…gxh5 34.gxh5 Pe6 35.h6 e4 36.Le2 De5 37.Th5! Dd4 38.Dg3 Tc8
39.Dg7+!
Met een spectaculaire zet maakt Keuning het karwei af.
39…Pxg7 40.hxg7+ Ke8 41.gxh8D+ Kd7 42.Dg7 a3 43.Dxf7+ Kc6 44.De6+ Kc7 45.De5+ 1–0
Dus zorgde Keuning in de openingsronde zomaar voor een verrassing.
Partij in viewer:
Lees de rubriek van Hans Ree in De Groene Amsterdammer op: https://www.groene.nl/auteur/hans-ree (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis)
Hans Böhm plaatst zijn rubriek voor de Telegraaf op zijn eigen website: https://www.hansbohm.com/2013/?cat=13
