Krantenrubrieken 5 en 12 juli 2025
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree & Hans Böhm
5 juli: Als Kasparov op zijn best
Op de virtuele wereldranglijst van 2700chess.com staan drie Indiërs in de top zes. De hoogste daarvan is de jongen die meestal Pragg wordt genoemd, voluit Rameshbabu (de naam van zijn vader) Praggnanandhaa. Hij steeg naar de vierde plek van de wereld door de sterk bezette UzChess Cup te winnen met 5.5 uit 7, ondanks twee verliespartijen. Een mooie prestatie, maar het was vooral een van die verliespartijen die de aandacht trok vanwege de schoonheid ervan. Zo schreef Giri erover: “Een meesterwerk, die me doet denken aan de partijen van Kasparov die ik als kind zo bewonderde.” En ook The Boss zelf reageerde. “Prachtige partij van Rapport. Zijn zet 16…Pxd5 brengt fijne herinneringen terug aan een paar partijen van mijzelf met een vergelijkbaar offer, ik dank hem daarvoor.” Speel de partij na en geniet!
Rameshbabu Praggnanandhaa – Richard Rapport
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.f3 Lg7 4.e4 d6 5.Pc3 0–0 6.Pge2 a6 7.Le3 Pbd7 8.Dd2 b5
Omdat wit zeer waarschijnlijk lang gaat rokeren, probeert zwart met dit pionoffer alvast lijnen te openen naar de witte damevleugel.
9.h4 h5 10.0–0–0 e5 11.d5 Pb6 12.Lxb6 cxb6 13.cxb5 axb5 14.Kb1 b4 15.Pb5
Het lijkt erop dat zwart de pion op b4 verliest zonder aanvalskansen (en daarmee genoeg compensatie) te krijgen.
15…Pxd5!!
Dankzij dit stukoffer krijgen de zwarte stukken toch toegang tot de witte koning! 16.Dxd5 Le6 17.Db7 Lxa2+ 18.Kc2 Dc8+! 19.Dxc8 Tfxc8+ 20.Kd2 Lh6+ zou nu winnen voor zwart.
16.exd5 Lf5+ 17.Ka1 Ta4 18.Pc1 Dd7
Ondanks het stuk achter heeft zwart geen erge haast, hij ontwikkelt gewoon zijn stukken.
19.Lc4 Tc8 20.De2 e4! 21.Lb3?
De loper stond juist nuttig op c4 omdat hij het paard dekte. Remise wordt het na 21.The1 b3 22.Lxb3 Tb4 23.Pa3 Da7 24.Pb5 Dd7.
21…exf3 22.gxf3 Ta5 23.Lc4?
23.Pd4 verliest een kleine kwaliteit na 23…Txc1+ 24.Txc1 Lxd4 maar was toch beter. Nu heeft zwart weer een mooie zet.
23…Lc2! 24.Td2
Of 24.Dxc2 Dxb5 25.Lxb5 Txb2 en wint.
24…La4 25.Pd4 Tac5
De penning van de loper op c4 wordt wit fataal: bijvoorbeeld 26.b3 b5 27.bxa4 bxc4 en zwart wint.
26.Pc6 Lxc6 27.Pb3 Txc4 28.Dxc4 Lb5 29.De4 Lc4
Zwart heeft nu twee ijzersterke lopers en een pion tegen toren en paard. Genoeg voor de winst.
30.Tc2 b5 31.Pc1 Te8 32.Df4 Da7 33.Txc4 bxc4 34.Dxc4 b3 35.Td1 bxa2 36.Dxa2 Df2 37.Db3 Te3
Wint de pion op f3 en houdt een dominante stelling. Wit had er genoeg van en gaf op.
Partij in viewer:
12 juli: Nooit te oud om te leven
In Venlo wordt sinds vorige week zaterdag tot vandaag het NK Vrouwen gehouden (tegelijk met het NK Algemeen, waar ik het volgende week over zal hebben). Het is een editie met een bijzonder deelnemersveld. Waar het de laatste jaren meer leek op een NK meisjes , met veel tieners en jonge twintigers onder de deelnemers, deden dit jaar opeens vijf vrouwen van middelbare leeftijd mee. Colleen Otten (geboren in 1956), eerste deelname sinds 2007. Marijke Kok (1976), debutant. Yvette Nagel (1964), debutant. Leuk! Veel plezier deed me de deelname van Marleen van Amerongen (1973), die in 1993 voor het laatst meedeed. Ik heb in veel jeugdtoernooien met haar gespeeld en kwam haar weer tegen toen ze voorzitter van de KNSB was (2016-2020). Ze moest zich helaas terugtrekken vanwege acute leukemie. Ze overleefde dat, herstelde goed en begon weer actief met toernooien spelen. Op het NK schakelde ze knap Nagel uit.
En dan is er nog Jessica Harmsen (1966, niet het personage uit GTST), de Nederlands kampioene van 1985, 1987 en 1988. Zij hoorde lang bij de damestop maar na 2000 stopte ze met NK’s spelen. Door werk en kinderen verdween het schaken op de achtergrond, maar niet helemaal uit haar leven. Zo is ze bestuurslid van de Corry Vreekenstichting. De laatste jaren speelt ze veel online en ze kijkt veel naar Gotham Chess op Youtube. En nu dus het NK. Haar eerste partij was meteen een generatieclash: ze versloeg een 15-jarig talent met haar favoriete Birdopening.
Jessica Harmsen – Fleur Westerhof
1.f4 d5 2.Pf3 Pf6 3.g3 g6 4.Lg2 Lg7 5.0–0 0–0 6.d3 c5 7.De1 Pc6 8.e4 dxe4 9.dxe4 e5!
Anders doet wit 10.e5.
10.Pc3 Pd4 11.fxe5 Pg4 12.Pxd4 Dxd4+ 13.Kh1 Le6 14.Lf4 Pxe5
De opening lijkt een succes voor zwart: wit heeft een geïsoleerde e-pion, zwart een sterk paard op e5. Maar wit krijgt met haar eigen sterke paard op d5 activiteit.
15.Td1 Db4 16.b3 Tad8 17.Pd5 Dxe1 18.Tdxe1 Pc6 19.Lg5 Td6 20.c4 Le5 21.Lh6 Tfd8 22.Te3 Pd4 23.Lg5 Te8
Een onhandig veld voor de toren.
24.Lf6
Alweer moet zwart e5 gaan voorkomen: na 24…Pc6! 25.Lxe5 Pxe5 26.Pf6+ Kf8 27.Pxe8 Kxe8 heeft ze compensatie voor de kwaliteit.
24…Lxf6? 25.Pxf6+ Kf8 26.Pxe8 Kxe8 27.e5!
Dit is het verschil: wit activeert haar loper op g2. Het is nog steeds een lastige technische klus om te winnen, maar ze speelt het netjes uit.
27…Td7 28.Td3 Ke7 29.h3 b6 30.g4 Kd8 31.Tf6 Kc7 32.Kh2 Kd8 33.Le4 Ke7 34.Kg2 Td8 35.Kg3 Pe2+ 36.Kf2 Pd4 37.Ke3 h6 38.Tf2 Td7 39.Kd2 a5 40.Kc3 Td8 41.a3 Tb8 42.b4 Ld7 43.Ld5 Le8 44.Tb2 Td8 45.bxc5 bxc5 46.Tb7+ Td7 47.Txd7+ Lxd7 48.Td2 a4 49.Tf2 Le8 50.Tf6 Pe2+ 51.Kd2 Pd4 52.Ta6 Pb3+ 53.Kc3 Pd4 54.Ta7+ Kf8 55.Tc7 Pb3 56.Kd3 Kg8 57.Tc8 Zwart gaf op.
Partij in viewer:
4 juli:
Enige tijd geleden hebben we uitvoerig het halfpinthema in de schaakproblematiek belicht met tal van mooie schaakproblemen. Het halfpinthema houdt het volgende in: op eenzelfde rechte of schuine lijn bevinden zich de zwarte koning, twee zwarte stukken en een wit stuk waarvan de werking langs die lijn loopt. Speelt zwart een van de twee stukken van de lijn af dan staat het andere gepend en wit maakt van die penning gebruik met zijn matzet. Voor een volledige halfpin of halfpenning moeten er twee varianten zijn. In de ene variant speelt zwart het ene stuk van de lijn af waardoor het andere gepend staat. Wit maakt gebruik van die penning. In de andere variant gaat het andere stuk van de lijn af en maakt wit gebruik van de penning van het eerste stuk. Een thema begint pas te leven als dit wordt verklaard aan de hand van een schaakprobleem, waar de thematiek inzit.
Tweezet 1047 van A. Hesselgren bevat zelfs drie halfpins.
We zien twee zwarte lopers in de horizontale lijn a4-e4 staan, twee zwarte paarden staan op de diagonaal a8-e4 in halfpenning en twee zwarte torens staan op de verticale lijn e8-e4. Drie volledige halfpins is het maximaal haalbare in de tweezet. De mooie offersleutel 1.De2! maakt de dreiging 2. Dxf3 mat. De varianten van de horizontale halfpenning is 1. … Lxe2 2. Pc5 mat, wit maakt gebruik van de gepende andere zwarte loper. De andere loper kan spelen 1. … Lxc3, maakt veld d4 vrij voor de zwarte koning en de dreiging 2. Dxf3 kan dus niet. Na 1. … Lxc3 staat echter de eerdere zwarte loper gepend en is 2. Dd3 mat, deze dame dekt tevens veld d4. De zwarte paarden van de diagonaal kunnen ook de dreiging 2. Dxf3 tegen houden. Op 1. … Pd3 is 2. Dxe3 mat, het andere zwarte paard staat gepend en kan dus de dame op e3 net nemen. Het andere paard kan 1. … Pxc3, geeft de vluchtvelden d4 en d5, spelen. De matzet is hier 2. Dxc4, wat het gevolg is van het gepende andere paard. Rest nog de toren halfpin op de verticale lijn. Na 1. … Tf6 is 2. Pg5 mat. Geheel volgens het thema, wit maakt gebruik van de gepende andere zwarte toren. Na 1. … Tf5 speelt wit 2. Pd6 mat en maakt wit gebruik van de gepende andere zwarte toren. Uiteraard is ook nog van belang als zwart gewoon de witte dame neemt met zijn f-pion, 1. … fxe2, dan is het simpele pionzetje 2. f3 mat. De tweezet zit fabelachtig mooi in elkaar.
Helaas was er een zwarte pion op c5 weggevallen in de eerdere plaatsing in deze rubriek (30-5-25), waardoor oplossers het probleem niet konden oplossen. Mijn excuses.
11 juli:
Computers winnen tegenwoordig van wereldkampioenen. In Peter Doggers boek “De schaakrevolutie” wordt uitgebreid stil gestaan bij deze ontwikkeling vanaf verleden tot heden. In de tijd dat de wereldkampioen nog kon winnen van die denkkasten, een mooie partij van wereldkampioen Robert Fischer tegen het schaakprogramma MacHack, gemaakt door Richard Greenblat. De partij werd gespeeld in 1977 in Massachusetts. Fischer won de match dat over drie partijen ging met 3-0.
Fischer – MacHack
1.e4 e5 2.f4
Bewust speelde Fischer het Koningsgambiet. In de zeventig jaren waren computers nog al materialistisch ingesteld en konden de witte compensatie nog niet goed inschatten.
2. … exf4 3. Lc4
Zoals ook de wereldkampioen Anderssen al een eeuw eerder speelde.
3. … d5
Een prima antwoord. De zet was misschien onderdeel van een openingsboek dat de computer tot zijn beschikking had.
4. Lxd5 Pf6
Het idee achter zwarts vorige zet: als wit zijn loper wil behouden en wegspeelt, staat c4 in.
5. Pc3 Lb4
Hier wordt ook regelmatig 5. … Pxd5 6. Pxd5 Ld6 gespeeld.)
6. Pf3 0-0 7. 0-0 Pxd5 8. Pxd5 Ld6?!
Deze zet is onjuist. Stukken beter is 8. … f5! 9. Pxb4 fxe4 en en zwart wint het stuk terug. Als wit Pf3 verplaatst heeft zwart Dxd4+ en Pb4 hangt.
9.d4
Nu staat de wereldkampioen al heel goed, dankzij het sterke pionnencentrum.
9. … g5?!
Pion f4 verdedigen lost het probleem van zwart niet op.
10. Pxg5!
Voor het kaliber van Fischer is het een peulenschil een dergelijke combinatie te vinden.
10. … Dxg5 11.e5 Lh3
Kijk uit Fischer er dreigt mat in één.
12. Tf2 Lxe5
12. … Lxe7 13. Lxf4 Dh4 loopt ook niet goed, omdat 14.g3 een loper verliest voor zwart.
13.dxe5 c6 14.Lxf4 Dg7 15.Pf6+ Kh8 16. Dh5
Het mag duidelijk zijn. Fischer wint deze aanvallende partij eenvoudig.
16. … Td8
Op 16. … Le6 heeft wit 17. Lh6!
17. Dxh3 Pa6 18. Tf3 Dg6 19. Tc1 Kg7? 20. Tg3
20. … Th8??
Dit lijkt wel een helpmat. Zwart vindt de kortste weg naar zijn einde. Wit kan nu de dame nemen, maar dankzij de penning over de g-lijn is het mat in één. Met 20. … h5 was de stelling mat in veertien en na 20. … Kf8 gaat zwart in twaalf zetten mat.)
21. Dh6 mat. 1-0.
Partij in viewer:
5 juli: Oezbekistan
Verstopt tussen de steppes van Centraal-Azië ligt een land met grote ambities. Dit land is Oezbekistan, en het heeft een populatie van tweemaal Nederland. De Sovjetresten worden langzaam ingeruild voor start-ups, hervormingen en internationale samenwerking. Toch blijft hun traditionele Islamitische cultuur gehandhaafd. De grote steden zijn als openluchtmusea’s, vol mozaïeken, madrassa’s en minaretten.
Wat doet deze introductie in een schaakrubriek? Na India bezit Oezbekistan momenteel de sterkste jonge generatie schakers. Het land doet er veel aan om schaken te promoten. Sinds 2018 maakt schaken op veel scholen vast onderdeel uit van het curriculum. En voor de spelers en begeleiders van het winnende Olympiade team had de overheid riante beloningen klaarliggen.
Afgelopen week werd in de Oezbeekse hoofdstad Tashkent een zeer prestigieuze tienkamp gespeeld. Hier zag de Oezbeekse sterkhouder Abdusattorov zijn Indiase concurrent Praggnanandhaa in de slotronde langszij komen. De jonge Indiër beleeft sowieso al een ijzersterk jaar, nadat hij eerder triomfeerde in Wijk aan Zee en in Boekarest. Ook in Oezbekistan bleek Praggnanandhaa na een tiebreak de sterkste. In de zesde ronde liep hij echter wel tegen een nederlaag aan in een partij die nu al gekandideerd wordt voor partij van het jaar.
Praggnanandhaa Rameshbabu – Richard Rapport
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.f3 Lg7
Het Konings-Indisch wordt steeds zeldzamer op topniveau, maar in de partijen van de creatieve Hongaar kun je alles verwachten.
4.e4 d6 5.Pc3 0–0 6.Pge2 a6 7.Le3 Pbd7 8.Dd2 b5! 9.h4!?
Beide spelers spelen op het scherpst van de snede.
9…h5 10.0–0–0 e5 11.d5 Pb6 12.Lxb6 cxb6 13.cxb5 axb5 14.Kb1 b4 15.Pb5
15…Pxd5!!
Na alle waarschijnlijkheid was de witspeler hier nog in zijn voorbereiding. Hij zal toch even gebaald hebben dat Rapport dit geniale concept achter het bord vond.
16.exd5 Lf5+ 17.Ka1 Ta4! 18.Pc1 Dd7! 19.Lc4 Tc8! 20.De2 e4!
Als je een stuk offert dan moeten de rest van je stukken wat harder werken. De zwartspeler laat nu al zijn stukken actief worden.
21.Lb3?! exf3 22.gxf3 Ta5 23.Lc4?!
23…Lc2!!
De Hongaar in zijn element. Op creatieve wijze wordt de witte coördinatie verstoord.
24.Td2
Als wit neemt volgt sterk …Dxb5!
24…La4! 25.Pd4 Tac5! 26.Pc6 Lxc6 27.Pb3 Txc4! 28.Dxc4 Lb5 29.De4 Lc4 30.Tc2 b5
Na de verwikkelingen blijft zwart een kwaliteit achter, maar de lopers domineren het bord.
31.Pc1 Te8 32.Df4 Da7 33.Txc4
Zo krijgt Rapport zijn materiaal terug, terwijl de aanval zich voortzet.
33…bxc4 34.Dxc4 b3! 35.Td1 bxa2 36.Dxa2 Df2 37.Db3 Te3
De witte pionnen op de koningsvleugel vallen spoedig, en de witte koning blijft permanent zwak. 0-1 Eigenlijk verdiende iedere zwarte zet een uitroepteken. Een voortreffelijke partij van een speler met een uitzonderlijk gevoel voor dynamiek. Zelfs Garry Kasparov liet na afloop weten zeer onder de indruk te zijn van het spel van de Hongaar. De partij deed hem denken aan zijn eigen hoogtijdagen, waarin hij het Konings-Indisch speelde tegen Jan Timman.
Partij in viewer:
12 juli: De Troitzky lijn
Naarmate het materiaal op het bord reduceert, vergroten de remise-mogelijkheden. Bekend is dat je met koning en loper of koning en paard geen schaakmat kan zetten. Dit biedt perspectief aan de verdedigende partij, die in een noodsituatie soms een stuk kan geven voor de laatste overgebleven pion van de tegenstander, om zo’n remise stelling te verkrijgen.
Interessant is dat je zelfs met twee extra paarden niet kan winnen. Het is weliswaar mogelijk om een matbeeld te creëren, maar dit vereist medewerking van de verdediger. Die zal echter nooit vrijwillig naar de hoek lopen, en daarom is de verdediging eigenlijk triviaal. Fascinerende taferelen kunnen ontstaan als we één pionnetje toevoegen – en wel van de vijandige kleur! Ineens kan de verdedigende koning niet meer berusten op patwendingen, waardoor het eindspel met twee paarden tegen één pion soms wel wint.
De Russische schaakcomponist Alexey Alexeyevich Troitzky werd beroemd om zijn composities. Hij heeft ook bijgedragen aan de ontwikkeling van eindspeltheorie. Troitzky bedacht de ‘Troitzky’ lijn, te zien in Diagram 1.
Als de (witte) pion op deze lijn wordt geblokkeerd, dan wint het eindspel. Is de pion verder gevorderd? Dan wint het niet. Moderne tablebases bevestigen dat deze lijn inderdaad accuraat is. Soms is de winstvoering echter wel uitzonderlijk complex.
Eelke de Boer – Thomas Beerdsen
In de eerste tijdnoodfase hielp De Boer zijn riante stelling om zeep. Inmiddels moet hij vechten voor zijn leven. Hij heeft zojuist het Troitzky eindspel afgedwongen, maar de pion staat dus wel exact op de lijn…
56.Kg3 Pe5 57.Kf2 Kd3 58.Kg2 Ke2 59.Kg3 Ke3 60.Kg2 Pd3 61.Kg3 Pf2 62.Kh4 Kf4 63.Kh5 Kf5
64.Kh4?!
Veel taaier is 64.Kh6. De winstvoering is nu buitenaards en voor eindspelpuristen de moeite waard om eens rustig door te nemen. De witte koning wordt het hele bord over gejaagd: 64…Pd3 65.Kg7 Pe5 66.Kh6 Pf3 67.Kg7 Pd4 68.Kh7 Kg5 69.Kg7 Pc6 70.Kf7 Kf5 71.Kg7 Pe5 72.Kh6 Kg4 73.Kg7 Kg5 74.Kf8 Kf6 75.Ke8 Ke6 76.Kf8 Pd3 77.Kg7 Pf4 78.Kf8 Ph5 79.Kg8 Ke7 80.Kh7 Kf6 81.Kg8 Pf4 82.Kh7 Pe2 83.Kh6 Pg3 84.Kh7 Pf5 85.Kg8 Ke7 86.Kh7 Kf7 87.Kh8 Kg6 88.Kg8 Pg7 89.Kf8 Kf6 90.Kg8 Pe6 91.Kh7 Kg5 92.Kg8 Kg6 93.Kh8 Pd4 94.Kg8 Pc6 95.Kf8 Kf6 96.Kg8 Pc5!! De 50-zetten regel wordt zo op geniale wijze omzeild, en zwart speelt nu voor een nieuw motief. 97.Kh7 Pe6 98.a6 Pa7! 99.Kg8 Kg6 100.Kh8 Kf7 101.Kh7 Pg7 102.Kh6 Kf6 103.Kh7 Pf5 104.Kg8 Ke7 105.Kh8 Kf8 106.Kh7 Kf7 107.Kh8 Kg6 108.Kg8 Pe7+ 109.Kf8 Kf6 110.Ke8 Pg6 111.Kd8 Ke5 112.Kd7 Kd5 113.Kd8 Kd6 114.Ke8 Ke6 115.Kd8 Pe5 116.Ke8 Pd7 117.Kd8 Pf6 118.Kc7 Ke7 119.Kb7 Kd6!! De pointe, als wit het paard neemt gaat hij mat na 120.Kxa7 Kc7 121.Ka8 Pd5 122.Ka7 Pe7 123.Ka8 Pc8 124.a7 Pb6# Dus kritiek is: 120.Kb6 Pd7+ 121.Kb7 Pe5 122.Kb6 Pec6 123.Kb7 Pe7 124.Kb6 Pec8+ 125.Ka5 Kc5 126.Ka4 Kc4 127.Ka3 Kc3 128.Ka2 Pd6 129.Ka3 Pdb5+ 130.Ka2 Kc2 131.Ka1 Pa3 132.Ka2 Pc4 133.Ka1 Kb3 134.Kb1 Pb2 135.Kc1 Kc3 136.Kb1 Pd3 137.Ka2 Kb4 138.Kb1 Kb3 139.Ka1 Kc2 140.Ka2 Pb5 141.Ka1 Pc1 142.a7 Pc3 143.a8D Pb3# Had Troitzky dit destijds allemaal uitgewerkt? De partij vervolgde
64…Pe4 65.Kh5 Pg3+ 66.Kh4 Kf4 67.Kh3 Pe4 68.Kh4 Pac5??
Beerdsen gelooft er niet meer in, zich niet beseffende dat hij al de nodige vorderingen heeft geboekt. Na 69…Pg3! kan zwart de witte koning via h1 naar a1 jagen, zonder gekke capriolen. Het is mat in maximaal 37 zetten. In de partij werd onmiddellijk remise overeengekomen.
69.a6 Pxa6 ½–½
Lees de rubriek van Hans Ree in De Groene Amsterdammer op: https://www.groene.nl/auteur/hans-ree (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis)
Hans Böhm plaatst zijn rubriek voor de Telegraaf op zijn eigen website: https://www.hansbohm.com/2013/?cat=13
Als de match tussen Fischer en MacHack inderdaad in 1977 is gespeeld, is de omschrijving “wereldkampioen Robert Fischer” alleen volgens Fischer zelf correct.
Nogmaals de Troitzky-lijn: 96… Pc5 is niet alleen om de 50-zettenregel te omzeilen, maar (zover ik begrijp) noodzakelijk om te winnen. Wit kan niet geforceerd mat gezet worden in de hoeken a8 of h8, of ontsnapt steeds naar links of rechts. Door het blokkerende paard even richting de koningen in de buurt van h8 te spelen, wordt wit gedwongen de pion naar a6 te gaan, en dan is a8 niet meer veilig vanwege het paardoffer. Met de pion op a6 zou de hoek h1 wél veilig zijn, maar daar kom je niet meer.
Dit eindspel (met de h-pion) is, ondanks een paar onnauwkeurigheden, in principe volgens Troitzky zelf al goed geanalyseerd aan het eind van de achttiende eeuw door Chapais. Het was dus al vóór Troitzky helemaal uitgewerkt! Een goede uitleg van deze eindspelen is te vinden in Het Eindspel 1 van Euwe en Donner (Het Spectrum, 1977). Wie alles wil weten, kan terecht bij André Chéron, Lehr- und Handbuch der Endspiele deel 2 (p. 220-250). Het eerder genoemde boek van Lafora, Dos caballos en combate (Madrid: Aguilera, 1965) geeft uitleg over het opjagen van de koning – helaas in het Spaans, Voor wat betreft stellingen met de a- of h-pion: Pierre Bridier publiceerde (1952) een verhandeling over alle winststellingen met een pion op h3. Als iemand me kan helpen aan de officiële titel/uitgever van deze publicatie (of aan het boek zelf), hoor ik dat graag.
Overigens kwam ik van de week nog op chesshistory.com (item 12180) een probleem tegen waaruit blijkt dat er ook aan de rand een matstelling mogelijk is met alleen twee paarden:
[Probleem van de Franse dichter en romanschrijver Alfred de Musset, uit 1849. Oorspronkelijk stonden er nog wat niet terzake doende pionnen bij.]
Mat in drie: 1.Td7 Pxd7 2.Pc6 (tempodwang) Pf6+ 3.Pxf6#. Ik vermoed dat niet iedereen op de hoogte is van dit matbeeld! Maar ik kan me moeilijk voorstellen dat het enige betekenis heeft voor de theorie van het eindspel.