Goede gewoonten aanleren
Het oplossen van schaakpuzzels is een prima gelegenheid om aan onze gewoontes te werken. Een tijdje geleden schreef ik daarover ook al iets in die richting in mijn column ‘Intuïtie is niet altijd een goede raadgever’. Naast instemmende reacties kwam er ook kritiek. Dat is natuurlijk prima.
De kern van het artikel was: kijk eerst even goed naar de stelling, ook al denk je het antwoord te weten. Ik deed dit aan de hand van het acroniem ‘K-maps’. Vertaald naar het Nederlands: veiligheid van koningen, materiaal, activiteit, pionnenstructuur en ruimtevoordeel.
Ik kan me bij de kritiek wel iets voorstellen. Zeker als het om relatief makkelijke puzzels gaat. Zoals in het diagram hiernaast. Ik vermoed dat verreweg de meeste schakers op z’n hoogst enkele seconden nodig hebben om deze puzzel op te lossen (1. Lxa6 Pxa6 2. Da4+). Maar er schuilt een gevaar in (relatief) makkelijke puzzels.
Welk gevaar?
Dan bedoel ik niet dat de opgave (wit/zwart speelt en wint) ons al in een bepaalde richting laat denken. Op zich speelt dat zeker een rol. Want in een schaakpartij krijgen we nooit een tip dat er een winnende tactiek in de stelling zit. Maar daar wil ik het even niet over hebben.
Waar het om gaat is dat wanneer we niet de moeite nemen om een stelling beter te bekijken, we onszelf verkeerde gewoontes aanleren. Want we kunnen er namelijk vergif op innemen dat wanneer onze gedachten te snel richting de oplossing gaan, we allerlei dingen over het hoofd zien. Zoiets kan ons in een echte schaakpartij duur te staan komen.
Een snelle blik
Naast een uitgebreidere ‘evaluatie’ is er nog een andere techniek die we kunnen toepassen en vaak al veel helderheid geeft over een stelling. Andrew Soltis bespreekt in zijn leerzame boek ‘How to choose a Chess Move’. onder andere de techniek ‘Quick sight’. Het komt er op neer dat u bij elke stelling even goed kijkt welke gedwongen zetten mogelijk zijn. Denkt u daarbij aan dwangmiddelen, zoals: schaakgeven, iets slaan/offeren of (met mat) dreigen. De antwoorden geven vaak een hoop informatie over een stelling en de patronen. U kunt dit met met elke willekeurige stelling doen. Dat hoeft dus helemaal geen opgave uit een boekje of iets dergelijks te zijn. Daarmee ontwikkelt u uw bordvisie en krijgt u vanzelf meer oog van wat er in een stelling speelt. Neem de volgende stelling. Kijk eerst naar alle dwingende zetten van beide partijen. Wit is aan zet.
De eerste zet lag voor de hand, maar dan?
Ook hier zal het de meeste schakers niet veel moeite kosten om de eerste zet te vinden. Maar daarna wordt het allemaal lastiger. Nu moeten we meerdere varianten goed doorrekenen. Dat gaat alleen maar goed als we een beetje een idee hebben van wat er in deze stelling aan de hand is. Overigens wil ik daarmee niet beweren dat we tijdens een gewone partij na elke zet van de tegenstander de stelling opnieuw moeten evalueren. Uiteraard niet! Zo’n tussentijdse evaluatie is uiteraard wel nuttig wanneer er grotere veranderingen zijn in een stelling. Maar het is altijd een goede gewoonte om goed te kijken wat er in de stelling is veranderd. Hierbij gaat het om vragen zoals:
- Wat dekte het stuk of de pion eerst? Denk aan materiaal maar ook aan velden.
- Wat dekt het verplaatste stuk of de pion nu niet meer?
- Wat is de (mogelijke) bedoeling van deze zet?
Met de antwoorden op deze vragen kunnen we vaak al een hoop schaakellende voorkomen. Of positiever: ons voordeel doen. We kunnen dergelijke vragen prima oefenen door deze vragen telkens te stellen bij het oplossen van schaakpuzzels. Bij Lichess.org krijgen we bij alle puzzels de zetten en dus ook wat er aan een bepaalde stelling vooraf is gegaan.
Voor het aanleren van goede gewoonten kunnen schaakopgaven bijzonder nuttig zijn. Door dat regelmatig te doen, slijten we deze denkpatronen in. Ook in dat opzicht is een evaluatie van stellingen uit de opgaven uitermate nuttig. Het draait erom dat we ons constant bewust zijn wat zich in een stelling afspeelt. Omdat het zo leuk is, heb ik nog enkele opgaven voor u. In beide opgaven is zwart aan zet. U vindt de uitwerkingen hieronder.
Samenvatting en uitwerkingen
Verenig het nuttige met het aangename! Wanneer u bij het oplossen van allerhande puzzels of gewoon door naar stellingen te kijken en proberen de beste zet te vinden aan de hand van een aantal concrete vragen en dit consequent oefent, is de kans groot dat het een automatisme wordt en u dergelijke vragen zonder veel nadenken ook tijdens partijen stelt. Aardige kans dat u daardoor beter gaat schaken en op z’n minst blunders weet te voorkomen.
De laatste twee diagrammen vond ik in de vriendelijke versie van de huiswerkopgaven door Killer Chess Training (serie 245). Deze stellingen zou je nog veel verder kunnen analyseren, maar dat laat ik graag aan de lezer over.
