Recensie: Endgame Training Rook & Minor Pieces vs Rook & Minor Pieces – Karsten Müller
Inleiding
Er is in Hamburg een schaker, grootmeester met een academische titel nog wel, met een niet aflatend energieniveau die zoveel online schaakcontent produceert dat ze bij Chessbase wellicht steeds meer geheugenruimte zullen moeten inkopen om te zorgen dat de zaak niet vastloopt. Ook onderhoudt hij een niet aflatende stroom aan boeken, die vermoedelijk velen verbaasd zal doen staan om de hoeveelheid pennenvruchten die van zijn hand verschijnen. Ik vermoed dat hij heel wat fans heeft onder zijn publiek die graag op de hoogte willen blijven van zijn werk. Want dat is ook zijn kracht: hij schrijft voor het grote publiek, bestaande uit leergierige clubschakers die graag hun spel willen verbeteren.
De wijze waarop de grootmeester zijn “leerstof” aanbiedt is meestal kort maar krachtig, weinig omhaal van woorden en meestal ook geen overdaad aan varianten waardoor mensen afhaken. En als auteur is dat het laatste wat je wilt. Ook verlangt Karsten Müller, want over hém hebben we het in deze rubriek, een actieve houding van zijn lezers. Hij biedt veel opgaven aan en ook bij zijn instructievoorbeelden staan QR-codes afgedrukt die heel eenvoudig een directe link naar het voorbeeld in Chessbase geeft.
Op 24 maart 2024 besprak ik maar liefst drie boeken van Müller en ondertussen zijn er nog andere boeken van hem verschenen. En wat me was opgevallen, was dat Müller altijd zo verstandig was om niet een pgn met al zijn commentaar en analyses via die QR-code aan te bieden, maar beperkte hij zich (tenminste in de boeken die ik gezien heb) slechts tot de “kale partijzetten”. Waarom verstandig? De belangrijkste reden voor een schaaktrainer (want dat predicaat mag je Müller wel opspelden), dat hij zo zijn werk zomaar weggeeft. Dat is tegenwoordig één van de problemen op het internet. Als iemand het boek koopt en zo ijverig is om daar een pgn-bestand van samen te stellen, dan kan dat door één mail in heel wat mailboxen terecht komen. Gratis en voor niets! Ik heb dat persoonlijk ooit meegemaakt toen ik zo onverstandig was om na afloop van een training pdf- en pgn-bestanden mee te sturen. Daar kun je dan copyright onder zetten, maar mensen gaan – soms zelfs te goedertrouw – daarmee aan de haal en met één druk op de knop komt dat dan bij meer schakers terecht dan mij lief was. Mensen beseffen niet hoeveel arbeid erin zit om leer- en oefenstof rondom een thema uit te werken. Het was zelfs zo erg dat, toen ik een keer werd uitgenodigd om in België een workshop te geven en ik wat oefenstof uitdeelde, een aantal van de aanwezigen doodleuk zeiden, dat ze deze bladen al kenden! Ik kon dus niet mijn eigen materiaal meer presenteren en moest gaan improviseren…
Terug naar het boek. Wat schetst mijn verbazing toen ik voor de grap toch maar even met een QR-code een bestaand voorbeeld tevoorschijn toverde. En ineens zag ik een link tevoorschijn komen van een partij, maar ditmaal met alle aantekeningen en analyses van Karsten op de zogenaamde “share.chessbase.com”-webpage (zie screenshot rechts). Het was dan niet in het Engels maar mijn Duits is (meer dan) voldoende om dit allemaal te kunnen lezen. Ik hoop niet dat ik met deze opmerkingen nu “slapende honden heb wakker gemaakt…”
Het gekozen onderwerp is, voor zover ik weet, nog niet uitgebreid behandeld in een boek. Wel als onderdeel in een hoofdstuk, maar niet in zijn geheel zoals het hier wordt aangeboden. Het lijkt mij sowieso iets dat in veel partijen op het bord kan komen en daarmee is behandeling hiervan absoluut nuttig!
Opbouw
Het is duidelijk dat Müller alle mogelijke combinaties tussen de stukken en de samenwerking met torens heeft uitgezocht. Dat ziet er dan ongeveer zo uit:
Chapter 1
Rook+Knight versus Rook+Knight
Chapter 2
Rook+Bishop versus Rook+Bishop with same-colored bishops
Chapter 3
Rook+Bishop versus Rook+Bishop with opposite-colored bishops
Chapter 4
Rook+Bishop versus Rook+Knight with the bishop in advantage
Chapter 5
Rook+Bishop versus Rook+Knight with the knight in advantage
…
En zo gaat dat het hele boek door, ook als er meerdere lichte stukken tegenover elkaar komen te staan. Helaas kwam ik een foutje tegen in de inhoudsopgave want bij hoofdstuk 6 staat opnieuw hetzelfde (Rook+Knight versus Rook+Knight) als bij hoofdstuk 1. Een blik op pagina 80 (hoofdstuk 6) levert op dat er had moeten staan: Rook+2Knights versus Rook+2Knights. Twee paarden dus bij elke kleur.
Voorbeelden
Karsten Müller in een van de vele Chessbase video’s (screenshot)
Al bladerend in het boek kwam ik een aantal voorbeelden tegen die behoren tot de “classics”. Zoals op pagina 56 het beroemde eindspel Fischer-Taimanov in Vancouver 1971 wordt getoond, dat inmiddels al in vele publicaties (ook in één van mijn eigen boeken) is verschenen. Je kunt zeggen dat iedere schaker zijn klassieken moet kennen (en als dat nog niet het geval is, het niet mag ontbreken) maar zo kan er net zo goed tegenin gebracht worden dat een dergelijk voorbeeld té bekend is en daarom beter kan worden vervangen door een gelijkwaardig, minder bekend en wellicht ook actueler voorbeeld. Ik lig er absoluut niet wakker van, want Fischer laat natuurlijk wel zien wat de problematiek in dergelijke eindspelen is en hoe je met fijnzinnige manoeuvres en briljante finesses de winst afdwingt.
Ik denk te zien dat Müller een boek geschreven heeft dat hem veel plezier heeft gedaan. Ik ben partijen en analyses voorbijkomen die ik nooit eerder had gezien, maar die tot de persoonlijke collectie van de grootmeester behoren. Zo kom ik een eindspel tegen uit een afgebroken partij Shirov-Lautier, München 1993 die Müller intensief heeft geanalyseerd, als secondant van Shirov. De kop boven deze paragraaf is “Shirov’s Moment of Glory” maar daar had hij eigenlijk “Karsten’s Moment of Glory” van kunnen maken als ik lees wat er allemaal aan de hand was in dit eindspel en wat zijn bijdrage daarin was.
Dit was de stelling na de 61ste zet van wit. Zwart staat een zwikje pionnen voor maar wit heeft een soort aanval tegen de zwarte koning in gang gezet. Het is de vraag wat zwart zou moeten spelen. Dat blijkt erg lastig te zijn en uiteindelijk weet Shirov , zelfs met zoveel materiaal achter, de partij nog te winnen. Ik geef hieronder de analyse (in het Duits) van Müller, via QR-code gegenereerd.
Shirov, A. – Lautier, J.
Lautier hatte in der Tat den Zug abgegeben, den wir vor allem erwartet hatten. Ich dachte allerdings 15 Jahre lang, dass er verliert bis eines Tages C.D.Meyer anrief. Kurz vor der Wiederaufnahme der Hängepartie hatten Alexei und ich noch 61…Th3 62. Txg7+ Kh8 63. Kg6 f4+ 64. Kg5 Td3? ?analysiert und ich fand zum Glück den Gewinn (Alexeis Notebook hat keinen Saft mehr und wir hatten uns noch nicht um einen Adapter gekümmert. Fritz hätte das sicher auch und vor allem schneller gefunden) [64…Lc2=] 65. Te7+ Txd4 66. cxd4 g3 67. Txe4 g2 68. Te1 f3 69. Kg6 f2 70. Te8# ?Das war mein wichtigster Beitrag als Sekundant zu Alexeis Turniersieg. Er hatte zwar keinen direkten Einfluss, aber Alexei begann daran zu glauben, dass er in der Hängepartie Gewinnchancen hat. 61…Td3 ist ebenfalls spielbar. Nach 61…Tg2? kann Weiß dagegen seine Drohung ausführen und forciert matt setzen: 62. Txg7+ Kh8 63. Kg6 f4+ 64. Kf7 Ld5+ 65. Kf8 Td2 66. Lf6 g3 67. Tf7#
62. Kg6 Lc6
63. Lc5!?
Diesen Trick hatte Lautier zum Glück in seiner Hängepartieanalyse nicht berücksichtigt.
63…Td3? 63…Kh8!! (zie analysediagram)
ist paradoxerweise der einzige Remiszug, den Fritz auf Alexeis Notebook auch noch gefunden hatte kurz bevor der Akku leer war. Lautier hat vermutlich zur Analyse keinen Computer eingesetzt, die damals ja noch nicht so stark waren wie heute. Nun sollte Weiß mit 64. Ld4 Kg8 die Stellung wiederholen und danach zu 65. Txg7+ greifen: 65…Kf8 ? 66. Tc7!? Meine Verbesserung, die ich aber erst später fand. [66. Kf6= kam in der Post mortem Analyse von Shirov und Lautier vor.] 66…Lg2! (oder 66…Lh1. Alle anderen Zügen verlieren.) [Gukesh fragte beim Training in Hamburg Mitte 2019 nach 66…Le8+? 67. Kf6 Tg2 ?und erst der Computer fand den Gewinn: 68. Th7 (68. Tc8? Te2 69. Lc5+ Kg8 70. Le7 gewinnt zwar den Läufer, aber nicht die Partie: 70…g3 71. Txe8+ Kh7 72. Td8 Txe7 73. Kxe7 g2 74. Td1 f4 75. Kf6 f3 76. Td7+=) 68…Kg8 69. Tg7+ Kh8 70. Te7 Lc6 71. Te6 Ld7 72. Td6 Le8 73. Td8+-] [66…Ld5? 67. Tc5 Le6 (67…Lb7 68. Te5+-) 68. Kf6 Erst jetzt kann dieser Zug erfolgen, weil er mit Tempo geschieht. 68…Ld7 69. Tc7 ?und Schwarz hat nur die Wahl wie er verlieren möchte, z.B. 69…Ke8 70. Ta7 Kd8 (70…Lc8?! 71. Te7+ Kd8?! 72. Lb6#) 71. Lb6+ Kc8 72. Tc7+ Kd8 73. Tc5+ Ke8 74. Te5+ Kf8 75. Lc5+ Kg8 76. Td5 Td3 77. Ld4+-] [66…Le4? 67. Kf6+-] 67. Kf6 Ke8 68. Ke6 Kd8 69. Tc5 Lb7 70. Lf6+ Ke8 71. Tc7 Te3+ 72. Le5 Txe5+ 73. Kxe5 ? (zie analysediagram)
Ich dachte 15 Jahre lang, dass Weiß gewinnt, aber das stimmt nicht, wie C.D.Meyer mit Enginehilfe nachwies, nachdem die Sechssteiner Tablebases in der Suche verfuegbar waren, wobei ich zusammen mit Vincent Keymer Fehler in seiner Analyse fand, die aber reparabel sein sollten: 73…Le4 74. Kf4 Kd8 75. Ta7 Kc8 76. Txa6 Kb7 77. Tg6 Ld3 78. Ke5 Kc7 79. Kd4 ?und hier fand Vincent Keymer 79…Lc2! Eine Beispielvariante lautet [C.D.Meyers 79…Le2? verliert dagegen: 80. Tf6 Ld3 81. b3 Der Ausheber. 81…g3 82. bxc4 bxc4 83. Ke3 g2 84. Kf2 Le4 85. Kg1 Kb7 86. Td6 Kc7 87. Td4 Kb6 88. Txc4+-] 80. Kc5 Kd7 81. Kxb5 ?und das schwarze Gegenspiel kommt gerade rechtzeitig: 81…Ke7 82. Kxc4 Kf7 83. Tg5 Kf6 84. Tg8 Kf7 85. Td8 g3 86. Td2 f4 87. Kd4 f3 88. Ke3 f2= (Shirov in Endgame Magic 136 im Jahr 2019)
64. Txg7+ Kh8 65. Ld4! Txd4
Nach 65…Le8+ 66. Kh6 Th3+ 67. Kg5 Th5+ 68. Kf4+- ? wird die Batterie gewinnbringend feuern.
66. cxd4
66…f4
Nach 66…g3 67. Th7+ Kg8 68. Tc7 Le8+ 69. Kf6 f4 70. Tg7+ Kh8 71. Tg5 Lc6 72. d5 Lxd5 73. Txd5 g2 74. Kf7+- ? (B.Certic im Informator 58) kommt das Matt aus einer anderen Richtung.
67. Tc7 Le4+ 68. Kh6 Ld5
69. Tc5!
Shirov ist nun stets ein Tempo schneller.
69…Lg8 70. d5 f3 71. d6 Le6
71…f2 72. Tf5 g3 73. d7 g2 74. d8=D g1=D 75. Df6+ Dg7+ 76. Dxg7#
72. Te5 Ld7 73. Te7 f2 74. Txd7 Kg8 75. Tg7+ Kf8 76. d7
1-0 Leider werden nun keine Anrufe von C.D. mehr kommen. Möge er in Frieden ruhen. Sein beeindruckendes schachliches Lebenswerk wird immer bleiben. Dieser Artikel basiert auf dem Ende Mai 2020 im Schachmagazin 64 erschienenen. erschienenen.
1-0
Ik denk dat dit typisch zo’n geval is van een analyse die je als secondant of als speler koestert. Alles wat in de loop van de jaren erna werd gevonden, maakt zoiets bijna magisch! Müller beschrijft nog een dergelijk geval naar aanleiding van een eindspel Fischer-Petrosian, Buenos Aires 1971.
Dit eindspel trok de aandacht van vele volgers, waaronder Garry Kasparov. Zoals Müller schrijft was het juist dit moment heel ongelukkig voor Petrosian omdat hij zijn zet moest afgeven. Hij speelde 42.Pe2. ‘Omdat Petrosian een profylactische speler was, koos hij voor deze strategie, die ook voldoende had moeten zijn voor remise’. Kasparov schrijft in een analyse dat wit hier 42.f4!? had moeten proberen. Het resultaat van zijn analyse was dat wit zo remise had kunnen maken. Vele jaren later blijkt dat de Roemeense GM Mihai Marin bezig is met een boek (Learn from the Legends) waarin hij dit eindspel opneemt. Karsten, die de proofreading doet van dit boek, laat hem per e-mail weten dat Kasparov zich intensief hiermee bemoeid heeft en het idee 42.f4 had geopperd. Het gevolg is een soort e-mailbattle tussen beide eindspelexperts omdat Marin diverse onnauwkeurigheden heeft gevonden in Kasparovs analyses. Net toen Müller dacht dat Marin het laatste woord moest krijgen, deed de Duitse grootmeester in de volgende stelling de fantastische vondst: h2-h3!!
Hij schrijft letterlijk: ‘But then one knight my honor (and last but not least – the honor of Garry Kasparov!) was saved when the gigantic move h2-h3!! dawned on me. After receiving my e-mail with the relevant analysis, Mihail Marin immediately gave up the duel and agreed that Kasparov’s 42.f4 actually draws after the possible continuation 47… Kb5 48. Pf3 Lc7 49. Pd2 Kb4 50. Kc2!= Accordingly, he added the relevant passage in his book'.
Hieronder al deze relevante zetten, analyses en commentaren (vanaf het vorige diagram):
De suggestie van Kasparov: 42. f4!? gxf4 43. g5! fxg5 44. Pf3 Txa6 45. Txa6 Kxa6 46. Pxg5 [46. Pxe5? Kb5-+] 46...La5! (zie analysediagram)
42...La5 43. Tb2+ Kxa6 44. Tb1
Een suggestie van de nog jonge Vincent Keymer is hier 44. Pc1!=
44...Tc7
Dit lijkt mij al onnauwkeurig. 45. Pc1 Tc3+ 46. Ke2 Th3 47. Pd3 is ook remise.
45...Le1 46. f3?!
46. Tb1! verdiende de voorkeur!
46...Ka5!∓
47. Tc2 Tb7
Hierover schrijft Müller: 'Only this is the decisive mistake, because now the defending pieces lose their coordination.' Ik geef de rest van de partij zonder commentaar hoewel er nog het nodige over gezegd wordt in het boek. De correcte speelwijze was met opnieuw 48. Pc1 en pas na 48...Lc3 49. Ta2+ en wit houdt de stelling binnen de remisemarge.
48...Kb5 49. Tb2+ Lb4 50. Ta2 Tc7 51. Ta1 Tc8 52. Ta7 La5 53. Td7 Lb6 54. Td5+ Lc5 55. Pc1 Ka4 56. Td7 Lb4 57. Pe2 Kb3 58. Tb7 Ta8 59. Txh7 Ta1 60. Pxd4+ exd4 61. Kxd4 Td1+ 62. Ke3 Lc5+ 63. Ke2 Th1 64. h4 Kc4 65. h5 Th2+ 66. Ke1 Kd3 0-1
Conclusies:
Wederom een interessant boek van Karsten Müller, waarbij de eindspelen die hij de revue laat passeren veel praktische waarde hebben, aangezien de kans is dat een speler met een dergelijke materiaalverhouding komt te zitten zeer reëel is. Bij het doorspitten van sommige voorbeelden en de uitgebreide analyses, maar vooral de anekdotisch getinte beschrijvingen kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat Karsten wellicht wel meer plezier heeft beleefd aan het schrijven van dit boek dan in sommige andere boeken die van zijn hand zijn verschenen. Met het enthousiasme waarin hij de lezer meeneemt naar sommige stellingen, die hij in zijn trainingen regelmatig gebruikt heeft, spat het spel- en analyseplezier er van af. Dat komt wellicht ook dat hij diverse stellingen heeft gebruikt in trainingen met bijvoorbeeld moderne topspelers (zoals Vincent Keymer en Gukesh, de huidige wereldkampioen) die hij onder zijn hoede heeft gehad. Regelmatig duikt hun naam (en ook die van anderen) op in de uitvoerige analyses. Een aanrader!
• Titel: Endgame Training Rook & Minor Pieces vs Rook & Minor Pieces
• Auteur: Karsten Müller
• Publicatiedatum: 2025
• Aantal pagina’s: 171
• Uitgever: JBV Chess Books
• Paperback ISBN: 978-3-95920-945-8
• PDF-Excerpt: teaser
• Softback: € 25,95
• Boek bestellen…
