Schaaksite

Dimitri op Tata (1)

Zo ongeveer driekwart jaar geleden schoot Jeroen van den Berg (de toernooidirecteur van het Tata Steel schaaktoernooi) me aan. Ik was dat jaar niet uitgenodigd voor Wijk aan Zee, maar hij wilde zeggen dat ik nog steeds in beeld was, en ook dat hij het op prijs stelde als ik niet luid klaagde. En inderdaad, als mensen mij tijdens het toernooi vroegen "Hoe komt het dat jij niet meedoet?" legde ik uit dat er in Nederland meer grootmeesters dan plekken zijn en er dus mensen teleurgesteld moesten worden. (En ook dat Erwin l’Ami in 2012 een half punt boven me eindigde door een verloren eindspel tegen mij te keepen en vervolgens in 2013 de A-groep mocht spelen en dat het soms dus om kleine dingen gaat…)

Op dat moment wist ik nog niet dat er voor de editie van 2014 flink bezuinigd moest worden. De C-groep werd geschrapt, de twee promovendi (allebei Nederlanders) werden voor de B-groep uitgenodigd, dat betekent dat er maar hoogstens drie plekken nog over waren voor andere Nederlanders. Maar ik deed wat ik moest doen en werd Nederlands kampioen, en werd als enige speler van dat toernooi uitgenodigd. Uiteindelijk had Jeroen overigens een gelukkige hand van uitnodigen, want zowel Benjamin, Jan als ik (die de drie plekken vulden) speelden een erg goed toernooi.

Mijn teamgenoten Jan Smeets en Erwin l’Ami, die beiden ervaring in de A-groep hebben, werden voor dit jaar helemaal niet uitgenodigd. Om te spelen althans, want voor Erwin was er een leuk alternatief: hij was het hele toernooi aanwezig en gaf veelvuldig commentaar, vooral bij de dit jaar geïntroduceerde livestream. Dat lijkt mij ook wel wat, al ben ik me ervan bewust dat ik niet zo’n goede prater ben als bijvoorbeeld Yasser Seirawan. Maar voor de vlotte babbel kan er vast een co-commentator komen.

Er werd niet alleen op het aantal grootmeestergroepen bezuinigd, ook het prijzengeld was dit jaar flink minder. Maar iedereen had daar geloof ik wel begrip voor en uit het deelnemersveld bleek wel dat het nog steeds een aantrekkelijk toernooi is. Hoewel, eigenlijk was het op papier een riskant toernooi voor mij om te spelen, ratingsgewijs gezien. Veel jonge spelers, Timman die het laatste half jaar goed in vorm is (en tijdens het toernooi ook), Wojtaszek die rond de jaarwisseling twee toernooien won, waar zou ik de punten moeten halen? Tegen de promovendi wellicht, maar die versla je ook niet zomaar. En dan trok ik ook nog een hoog nummer bij de loting. Dat vinden schakers nooit leuk, maar de loting had nog een vervelende consequentie voor me. Of dat dacht ik.

Ronde 1: Zwart tegen Radoslav Wojtaszek

Ik wist dat de hoogste ratinghouder van onze groep goed bezig was geweest in Zwitserland, maar in de voorbereiding werd ik nog extra met de neus op de feiten gedrukt: hij had de laatste acht partijen met wit gewonnen. En dan niet alleen tegen pannenkoeken, ook 2600+ spelers gingen er gewoon aan. Lekker om tegen zo’n man te moeten beginnen, not…

Ik had echter een sluw plan bedacht, en dat kwam gewoon uit! Ik kreeg via een slimme zetvolgorde precies de gunstige versie van de Stonewall waarop ik gehoopt had. Toch zag ik dat ik nog wel wat moeilijkheden op te lossen had. Hij offert een pion, die pak ik maar, ik zie dat hij compensatie krijgt, maar dat ik het kan keepen. Een onhandige zet van hem, en opeens een eindspel met een pion meer. Wel remise, maar ik kan het proberen. Een fout van hem, en ik win een tweede pion! Nu zou ik toch wel moeten kunnen winnen? Het wordt echter toch nog lastig. Maar uiteindelijk krijg ik paard plus a- en b-pion tegen paard. Goed blijven opletten, dan moet het winnen. En dat gebeurde. Ik had de nummer 34 van de wereld met zwart verslagen!

Karpov wint match na val Timman

In sporten als schaatsen en wielrennen komt het geregeld voor: de ene atleet valt, de andere atleet profiteert en wint. Bij schaken is het ongebruikelijk, maar bij de match Timman-Karpov gebeurde het. Drie partijen lang was onze landgenoot de gelijke van Karpov, maar na de derde partij brak hij door een val zijn hand. Het gaat iets te ver om te stellen dat hij daardoor de vierde partij verloor, maar het zal absoluut een handicap geweest zijn, ook omdat hij door de pijn heel slecht sliep. Karpov speelde overigens een goede partij.

Na de vierde partij ging Timman met toernooidirecteur Jan Colly naar het ziekenhuis waar zijn hand in het gips werd gezet en zijn arm in een mitella. Vervolgens gingen ze naar het sportcentrum voor een persconferentie geleid door Hans Böhm. René Olthof nam daar de onderstaande foto.

De derde partij (nog zonder blessure) was nog een goede partij van Timman (maar van Karpov ook). In het Berlijns kwam hij met de thematische zet 16.e6, om lijnen voor zijn stukken te openen. Het leverde een licht initiatief op, maar meer niet, terwijl Karpov met zijn twee lopers op meer mocht hopen als het initiatief geneutraliseerd zou worden. Timman ruilde lopers, offerde een pion om een toreneindspel te bereiken waarin hij de pion meteen terugwon, waarna remise werd overeengekomen.

Ook de vierde partij had best remise kunnen worden. In een Dame-Indische partij met 5…b5 kwam een stelling op het bord waarin zwart een halfopen b-lijn had, wit een halfopen c-lijn. Wit tripleerde op de c-lijn en viel daarmee c7 aan. Om een of andere reden verdedigde Timman die pion niet, Karpov sloeg hem, stond gewoon een pion voor en de rest was (nog niet al te makkelijke) techniek. Jammer, de Arnhemmer had vast goede hoop om eindelijk eens een match van Karpov te winnen, maar de Rus bleek toch te sterk.

Timman-Karpov na twee partijen in evenwicht

In het Groninger museum wordt momenteel een bijzondere match gespeeld tussen Jan Timman en Anatoli Karpov. Dit is een van de festiviteiten waarmee de stichting NNR2013 (Noord Nederland Rusland 2013) op de valreep het Ruslandjaar probeert te redden. De strijd tussen Rusland en Nederland op het schaakbord is (net als in het echt) best fel, maar uiteindelijk werd twee keer de vrede getekend.

De beide eerdere matches tussen Timman en Karpov (in 1990 en 1993) eindigden in ruime overwinningen voor de Russische ex-wereldkampioen, maar de situatie nu is anders. Toen was Karpov ook de favoriet vanwege ELO-surplus, nu is het moeilijk om een (eventuele) winnaar te voorspellen. Het ratingverschil is klein, mede omdat Timman in 2013 een punt of 40 heeft gewonnen. Karpov heeft laatst in een naar hem vernoemde rapidtoernooi in Frankrijk sterk gespeeld (hij verloor uiteindelijk in de finale van Bacrot) en in deze match is de bedenktijd ook vrij beperkt (40 minuten plus 30 seconden per zet). Timman is de laatste tijd ook goed op dreef, 6.5 uit 7 in de Duitse en Nederlandse competitie samen. Als ik geld zou moeten inzetten, zou ik het op de einduitslag van 2-2 doen.

Nakamura winnaar London Chess Classic

Hikaru Nakamura heeft de London Chess Classic Super 16 gewonnen. Zaterdag versloeg hij overtuigend Nigel Short in de kwartfinale, waarna hij zondagmiddag met veel geluk Vladimir Kramnik versloeg. In de finale zondagavond was hij weer duidelijk de beste en door Boris Gelfand te verslaan won hij 50.000 euro.

Tegen Nigel Short sloeg hij toe in de eerste partij met zwart.

 [FEN "1rrq3k/5p1p/2n1b1p1/p2np3/1pN5/1P1P1PP1/R1P1NQBP/4R1K1 b - - 0 24,normal,center,Short-Nakamura na 24.Df2"] 

Wit is zwak op de zwarte velden, maar zwart moet oppassen dat er niet een paar pionnen bij hem afgaan. Nakamura besluit ze gewoon te offeren om de zwakte van de zwarte velden te benadrukken.

24… Pc3!? 25. Pxc3 Lxc4! 26. bxc4 bxc3 27. Ta3 Tb2 28. Txc3 Dd4 29. Dxd4 Pxd4 30. Txe5 a4

 [FEN "2r4k/5p1p/6p1/4R3/p1Pn4/2RP1PP1/1rP3BP/6K1 w - - 0 31,normal,center,"] 

Wit heeft er twee meer, maar zijn stukken staan onhandig en de a-pion is momenteel gevaarlijker dan zijn eigen vrijpionnen. Na 31.Ta3! zou hij het wel moeten kunnen keepen, zijn volgende zet is een blunder die niet helemaal afgestraft wordt….

London Chess Classic: 8 opgaven

De London Chess Classic heeft dit jaar een andere formule dan gebruikelijk. In plaats van een round robin met 8 of 9 spelers is er gekozen voor een rapidtoernooi met 16 spelers. Hoewel Carlsen en Aronian ontbreken, is het toernooi nog steeds erg sterk bezet met o.a. Anand, Kramnik, Nakamura en Caruana. In de voorronden (4 groepen van 4 spelers, dubbelrondig) waren er weinig verrassingen en in elke groep plaatsten de twee spelers met de hoogste ratings zich. Dat geeft de volgende kwartfinales: Anand-Kramnik, Svidler-Adams, Nakamura-Short and Gelfand-Caruana.

In de 48 gespeelde partijen werden er veel sterke zetten gespeeld, maar ook veel kansen gemist. Hieronder vindt u acht opgaven. Doet u het net zo goed/beter dan de spelers?

Opgave 1

 [FEN "3rb1k1/ppq1bp2/2n1p1p1/2r1P3/8/2P1QN2/P1B2PP1/R1B1R1K1 b - - 0 21,normal,center,Istratescu - Anand na 21.De3"] 

Is 21…Pxe5 een goede zet?

Nederland terug op 50%

"Schakers kansloos tegen Armenië" kopt teletekstpagina 601, puur gebaseerd op de uitslag. En inderdaad, 3.5-0.5 ziet er overtuigend uit. Maar hoe anders had het kunnen zijn! Giri stond een gezonde pion voor tegen Aronian, Van Wely kreeg een voordelig toreneindspel, en bij L’Ami en Tiviakov was remise het verwachte resultaat. Maar helaas… Aronian overspeelde Giri in het eindspel terwijl Van Wely en L’Ami blunderden. "Een geflatteerde uitslag" zou een voetbaltrainer dan na afloop zeggen.

Nederland verliest in eerste ronde WK Landenteams

Nederland is het WK Landenteams in Kemer, Antalya (Turkije) met een kleine nederlaag begonnen. Op papier was het Chinese team iets sterker en dat bleek ook in de praktijk. Weliswaar boekten Giri, Van Wely en Sokolov soepele remises tegen hun tegenstanders, maar Tiviakov wist met wit geen stand te houden tegen Bu Xiangzhi.

De toernooisite ligt er al de hele dag uit, maar als ik goed tel is Nederland als zesde geplaatst van de tien teams, en een plek in de middenmoot ligt dus in de lijn der verwachtingen. Rusland, Oekraïne en Armenië zijn de favorieten, van Europees Kampioen Azerbeidzjan wordt dit keer niet veel verwacht omdat Radjabov en Mamedyarov wegens overschaaktheid ontbreken.

De uitslagen van de eerste ronde:

Magnus Carlsen wereldkampioen!

Door een remise (65 zetten) in de tiende partij van het wereldkampioenschap in Chennai is Magnus Carlsen wereldkampioen geworden. De 22-jarige won de match (om maximaal 12 partijen) tegen de Indiër Viswanathan Anand met 6,5-3,5. De Noor (die 30 november 23 wordt) won de 5e, 6e en 9e partij van de match, terwijl Anand geen enkele partij won, en alleen in de 3e partij serieuze winstkansen had. Carlsen was voor de match de grote favoriet en heeft dat ook volledig waargemaakt.

Sommige mensen dachten dat de tiende partij een snelle remise zou worden, maar ze kwamen bedrogen uit. Er werd niet eens remise aangeboden: de partij eindigde omdat er geen matmateriaal op het bord meer stond. Helemaal niet gek natuurlijk: Anand had nog steeds de theoretische kans om zijn titel te behouden (door alle resterende partijen en de tiebreak te winnen) terwijl Carlsen er niet van uitging dat zijn tegenstander een remiseaanbod zou accepteren, en het bovendien gewoon leuk vindt om te schaken.

De partij van vandaag was een goed voorbeeld van hoe je met wit moet spelen als je aan remise genoeg hebt. Ik herinner me dat in de vorige WK-match Anand tegen Gelfand in de vierde tiebreakpartij met een 2-1 voorsprong heel passief speelde met wit en erg goed wegkwam met een remise. Carlsen speelde heel gezond en solide met wit, geen onnodige verwikkelingen toelatend. Na de opening was al duidelijk dat hoewel wit niet echt beter stond, het moeilijk was voor zwart om op winst te spelen. Zwart moest zelfs een beetje oppassen vanwege een zwakke pion op d6 en toen hij dat even naliet, had wit met 30.Pc3! groot voordeel kunnen krijgen. Carlsen deed iets anders en kreeg een paardeindspel dat evengoed nog wel iets beter voor hem stond. Het leek er zelfs op dat het model van het Nederlandse modemerk G-star een serieuze winstpoging deed, maar toen hij zag dat hij dan risico zou lopen, koos hij voor een veilige afwikkeling naar een stelling die makkelijk remise gehouden werd door hem. Op zet 30 na weer erg sterk gespeeld door de nieuwe wereldkampioen (die overigens bij de persconferentie nog steeds niet wilde verklappen wie zijn secondanten waren).

Partij 8: een niets-aan-de-hand remise

De achtste partij van de match om het wereldkampioenschap is na 33 zetten in remise geëindigd. Er gebeurde niet veel in de partij, of zoals Magnus Carlsen het bij de persconferentie samenvatte: "Hij speelde Berlijns, ik speelde de meest solide variant, yada yada yada, op naar de dopingcontrole."

De keuze voor het Berlijns was wel interessant. Carlsen speelde voor het eerst in deze match 1.e4, en Anand koos voor 1…e5 in plaats van het ambitieuzere 1…c5. Waarom? Er zijn verschillende verklaringen mogelijk. Een plausibele verklaring is dat hij nog niet met zwart alles wil gokken. Als hij zijn twee resterende witpartijen wint en zijn zwartpartijen remise speelt kan hij de match via de tiebreak nog winnen. Een andere verklaring is dat hij er niet op voorbereid was om tegen 1.e4 op winst te moeten spelen. Dan zou zijn voorbereiding op de match wel ondermaats geweest zijn, want zo ondenkbaar was het toch niet dat hij met twee punten achterstand die zet zou treffen. Maar misschien gelooft Anand er gewoon niet meer in. Dat is de mening van Nigel Short, getuige zijn tweets vandaag:

Maar de keuze voor het Berlijns was ook om een andere reden interessant: Anand heeft zelf al drie keer deze variant moeten bestrijden in deze match. Dat is een interessant verschijnsel dat best vaak in matches voorkomt: spelers die stellingen met beide kleuren op het bord krijgen. Bij WK-matches gebeurde dat bijvoorbeeld bij Aljechin-Euwe (varianten van het Slavisch) en Karpov-Kasparov (de Tartakover-variant van het Damegambiet). Het zou vooral interessant geweest zijn als Carlsen een overwinning nodig had, want dan had die zijn kaarten op tafel moeten leggen: hoe kun je winstkansen tegen het Berlijns krijgen? Maar dat was niet het geval, dus Carlsen koos een variant waarvan hij wist dat de remisemarge heel groot was. Er was op de 23e zet nog wel een interessante stelling, waarin er maar één zet was waarmee Anand een gelijke stelling kon bereiken, maar de wereldkampioen vond hem en snel daarna werd een potremise pionneneindspel bereikt.

Het spannendste moment voor de toeschouwers kwam misschien wel na de partij. Het duurde een minuut of twintig voordat de spelers bij de persconferentie verschenen, zonder dat duidelijk was waarom. Was er iets aan de hand? Maar dat viel mee: de spelers werd verteld dat ze na de persconferentie een dopingcontrole moesten ondergaan, en kregen daar instructies over. Dat duurde dus even.

Carlsen, Magnus – Anand, Viswanathan

1. e4

Carlsen speelt alles, dus 1.e4 zal geen grote verrassing voor Anand geweest zijn, maar die gaf wel toe er niet de meeste aandacht aan besteed te hebben.

1…e5

Had Anand met zijn achterstand van twee punten niet voor Siciliaans moeten kiezen? Het leek erop dat hij er nog niet klaar voor was om voluit op winst te spelen met zwart. Hij merkte ook op dat er tegen het Siciliaans ook solide voortzettingen bestaan (waarschijnlijk bedoelde hij daar 3. Lb5 mee).

2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6