Begrijp wat u doet: Gambiet 1: Het Evansgambiet
Gambiet 1: Het Evansgambiet
Proloog
Op verzoek van Minze bij de Weg, hoofdredacteur van Schaakmagazine, zullen dit seizoen een aantal gambieten besproken gaan worden. Op clubniveau zijn gambieten populair. Men offert een pion, soms zelfs meer en hoopt dan dat de onvoorbereide tegenstander in de wirwar van varianten de mist in gaat. Een aantrekkelijk vooruitzicht! Niet alle gambieten zijn even gezond, maar de kans op succes is relatief groot. Op voorwaarde natuurlijk dat men het gambiet goed in de vingers heeft zitten. En dat is meer dan zetjes uit het hoofd leren. Sterker nog: het alleen memoriseren van de openingsboom is helemaal geen garantie tot succes. Zoals in alle vorige afleveringen van deze serie inmiddels wel duidelijk mag zijn geworden, gaat het ook hier om het bestuderen van typische plannen, en combinatoire wendingen. Parate kennis daarbij is wel handig, maar niet zaligmakend! We zullen de gambieten bespreken aan de hand van ideeën, waarbij we er niet aan zullen ontkomen dat er meer varianten gegeven zullen worden.
Inleiding
Toen we net leerden schaken, werd ons verteld dat we zo snel mogelijk onze stukken in het spel moesten brengen. Ook werden we er op gewezen dat we niet te lang moesten wachten om de koning in veiligheid te brengen. Vreemd genoeg verdwijnen deze twee eenvoudige principes naar de achtergrond op het moment dat we betere schakers worden. We moeten dan op zoveel andere zaken letten dat we nog wel eens willen bezondigen tegen deze elementaire vuistregels. In dit stuk gaan we kijken wat er in de opening allemaal mis kan gaan.
Tijdverlies
Van Fischer is bekend dat hij zijn landgenoot Paul Morphy ooit als beste schaker heeft uitgeroepen.
Nu heeft Morphy maar heel kort geleefd en heeft hij ook maar een klein deel van zijn leven aan het schaken gespendeerd, maar feit is wel dat hij fenomenale partijen heeft nagelaten. Wat Fischer zei van Morphy geleerd te hebben was werd dat hij werd gegrepen door de efficiënte wijze waarop zijn voorganger de stukken in het spel bracht. Alle stukken werden, zonder tijdverlies, naar logische velden gespeeld. Daarbij maakte Morphy gebruik van tempowinst om de ontwikkeling van de tegenstander te verstoren en tegelijkertijd zijn stukken in de strijd te werpen. Veel spelers zondigen zich aan de vuistregel dat je in de opening geen tijd moet verliezen. Tijdverlies ontstaat meestal door meerdere malen met hetzelfde stuk te spelen of door te veel pionzetten te doen. Bij een gambiet offert een speler een (of meerdere) pion(nen) en hij krijgt in ruil daarvoor een aantal tempi terug. Met andere woorden: hij heeft sneller dan zijn tegenstander meerdere stukken in het spel gebracht en dat vergroot de kans op vroegtijdige aanvallen tegen de kwetsbare punten in de vijandelijke stelling.
Evansgambiet
Dan komen we nu toe aan het Evansgambiet. Het is een mooie openingsvariant die onder andere door Morphy veel gespeeld werd in die tijd. De opening werd bedacht door William Evans (zie afbeelding), geboren in Wales, leefde van 1790 tot 1872. Hij was een Brits schaker en zijn beroep was kapitein op een postboot. Evans heeft zich grondig in de schaaktheorie verdiept en veel partijen geanalyseerd: van hem zijn 39 varianten beschikbaar. Eén daarvan is het Evansgambiet, een variant in de Italiaanse opening, die voor het eerst in 1920 gespeeld werd. Wit offert hierbij een pion in ruil voor een snelle ontwikkeling. Het gaat om de stelling na 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4!?
De bedoeling van het Evansgambiet is om een pion te offeren zodat wit snel zijn stukken in het spel kan krijgen en zwart tijd moet verliezen met zijn ontwikkeling. Wit krijgt na 4. … Lxb4 5. c3 ge¬volgd door 6. d4 met tempowinst zijn centrumpionnen naar voren en hij brengt tegelijkertijd de mogelijkheid Dd1-b3 in de stelling zodat het zwakke punt f7 snel aangevallen kan worden. Omdat de pion op b2 weg is, kan wit ook vaak met Lc1-a3 proberen de zwarte koning in het centrum vast te houden.
Voor wit is het volgende van belang:
- Zo snel mogelijk ontwikkelen (net als bij andere gambieten)
- Ontwikkeling en vooral het rokeren van zwart tegengaan (bijvoorbeeld met La3)
- Matzetten!
Voor zwart is het volgende van belang:
- Koning in veiligheid
- Proberen te ontwikkelen
- Op een goed moment de pion misschien teruggeven
Laten we maar eens naar een fraai voorbeeld kijken. Bedenk dat het soms nodig is om meer te offeren om de aanval gaande te houden!
Lehmann – Mueller, Luzern 1952.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lxb4 5. c3 La5 6. d4 exd4 7. 0-0 Lb6 8. cxd4 d6 9. Pc3 Pf6 10. e5 dxe5 11. La3!
Zo wordt de rokade verhinderd.
11. … Pa5 12. Pxe5 Pxc4 13. Da4+ Ld7 14. Dxc4 Le6 15. d5 Lxd5 16. Da4+ c6 17. Tad1 Pd7 18. Pxd7 Dxd7
19. Pxd5 cxd5
Wit komt nu met een mooie combinatie.
20. Txd5!!
Zwart gaf het op want na 20. … Dxa4 21. Te1+ gaat hij mat.
1-0
Wit moet niet bang zijn om soms meer te offeren maar het is wel verstandig om zelf zo snel mogelijk te rokeren, zodat de koning in veiligheid wordt gebracht en tegelijkertijd ook de toren via e1 in het spel gebracht kan worden. Je offert dus een pion voor een ontwikkelingsvoorsprong. In ruil voor de pion kan wit zijn stukken er snel uithalen en daarmee in korte tijd aan een moordend initiatief werken. Je zult die ontwikkelingsvoorsprong moeten omzetten in een koningsaanval. En dan komen de combinaties vanzelf, kijk maar naar de volgende aanvalspartij.
McDonnell – La Bourdonnais, Londen 1834.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lxb4 5. c3 La5 6. 0-0 Lb6 7. d4 exd4 8. cxd4 d6 9. h3 h6 10. Lb2 De7 11. e5 dxe5 12. d5 Pa5 13. Pxe5 Pf6 14. d6! cxd6 15. Lxf7+ Kd8
Nu blijft de zwarte koning gevangen in het centrum.
16. Te1 Kc7 17. Pa3 a6 18. Tc1+ Lc5
19. Txc5+!
Alle stukken van wit staan in de aanval. Hij offert nu een kwaliteit om de vijandelijke koning in een matnet te drijven.
19. … dxc5 20. Pec4 Dd8 21. Le5+ Kc6 22. Df3+ Pd5 23. Lxd5+ Kd7 24. Df5+ Ke7 25. Df7# 1-0
Bij dit geweld mag Morphy zelf natuurlijk ook niet ontbreken.
Morphy – Capdevielle, Havana 1864.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lxb4 5. c3 Lc5?!
Hier wordt de loper later weer opgejaagd hetgeen zwart op een aanzienlijk tijdverlies komt te staan.
6. 0-0 Pf6 7. d4 exd4 8. cxd4 Lb4 9. e5 Pe4
10. Ld5!
Zo verstoort wit de ontwikkeling van de tegenstander.
10. … Lc3?!
Objectief was 10. … f5 beter, maar ook dat is geen pretje voor zwart.
11. Lxe4 Lxa1 12. Lg5 f6 13. exf6 gxf6 14. Lxc6 dxc6
Op 14. … fxg5 volgt 15. Te1+ Kf8 16. La4.
15. Te1+ Kf7
Na 15. … Kf8 16. Lh6+ Kf7 is er weer een fraaie combinatie voor handen met 17. Pe5+! fxe5 18. Dh5+ Kg8 19. Te3! en het gaat mat.
16. Pe5+!
De koning krijgt geen rust.
16. … Kg7 17. Lh6+! Kxh6 18. Pf7+ Kg7 19. Pxd8 Txd8
Zwart heeft nog genoeg materiaal voor de dame maar zijn stukken functioneren niet. Helemaal niet meer na de volgende zet.
20. Dh5!
Er dreigt 21. Te7+ waardoor de volgende vreselijke zet nodig is.
20. … Td7
21. Pd2?
Grappig genoeg overdrijft Morphy hier zijn methode van de efficiënte ontwikkeling. Direct winnend was 21. Te8! omdat er geen verdediging meer is tegen de dreiging Dh5-g4+, bijvoorbeeld: 21. … Tf7 22. Txc8! Txc8 23. Dg4+ Kh6 24. Dxc8 met winst.
21. … Tf7?
Gelukkig voor wit gaat zwart ook de fout in want de technische klus na 21. … Lc3 22. Te8 Lxd2 23. h4 Tf7 24. Txc8 Txc8 25. Dg4+ zal nog zeer lastig zijn.
22. Txa1 Le6 23. Te1 Ld5 24. Te3 Kh8 25. Pe4 Tg7 26. Pxf6 Txg2+ 27. Kf1 Tg7 28. Te8+ Txe8 29. Dxe8+ Lg8 30. h4 h6 31. Df8 h5 32. Pxg8 Kh7 33. Pf6+ Kh6 34. Pe8 Kg6 35. Df6+ Kh7 36. Dxg7# 1-0
Morphy – NN, New Orleans 1858.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lxb4 5. c3 La5 6. d4 exd4 7. 0-0 dxc3 8. La3 d6 9. Db3 Ph6 10. Pxc3 Lxc3 11. Dxc3 0-0
Wit staat twee pionnen achter maar ontwikkelt eerst rustig door.
12. Tad1 Pg4 13. h3 Pge5 14. Pxe5 Pxe5 15. Le2 f5?
Waarschijnlijk had zwart iets als 15. … f6 moeten spelen. Nu komt de lange diagonaal open.
16. f4 Pc6 17. Lc4+ Kh8 18. Lb2 De7 19. Tde1! Tf6 20. exf5 Df8
21. Te8!
Een zeer fraaie combinatie die onderstreept hoe fraai alle witte strijdkrachten zijn gemobiliseerd en hoe gebrekkig de zwarte stukken werken.
21. … Dxe8 22. Dxf6 De7
23. Dxg7+
Schoonheid stond voorop in die tijd. Maar tegenwoordig zou een grootmeester niet moeilijk doen om de winst binnen te halen met 23. Dxe7 Pxe7 24. f6 d5 25. fxe7 Le6 26. Lb3.
23. … Dxg7 24. f6 Dxg2+
Na de verdediging 24. … Df7!? moet wit nog een probleemzet vinden: 25. Lxf7 h6 26. Le8 Kg8 27. f7+ Kf8 28. Tf3 Le6 29. Lg7+!! maar dat was Morphy wel toevertrouwd.
25. Kxg2 Lxh3+ 26. Kxh3 h5 27. Tg1
1-0
Dat deze variant ook door de grootsten der aarde levensvatbaar wordt gevonden getuige het feit dat zowel Fischer als Kasparov gambiet het gespeeld hebben. En met succes! Hieronder Fischer aan het werk.
Fischer – Sugerman, Chicago 1964.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lxb4 5. c3 La5 6. d4 exd4 7. 0-0 d6 8. Db3 Lb6 9. Lxf7+ Kf8 10. Lxg8 Txg8 11. Pg5 Pe5
12. Pxh7+ Ke7 13. Lg5+ 1-0
Dan mogen de partijen van Kasparov uiteraard ook niet ontbreken. Hij won er mee van Piket en zelfs Anand werd snel onderuitgehaald.
Kasparov – Anand, Riga 1995.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lxb4 5. c3 Le7 6. d4 Pa5 7. Le2 exd4 8. Dxd4 Pf6 9. e5 Pc6 10. Dh4 Pd5 11. Dg3 g6 12. O-O Pb6 13. c4 d6 14. Td1 Pd7 15. Lh6 Pcxe5 16. Pxe5 Pxe5 17. Pc3 f6 18. c5 Pf7 19. cxd6 cxd6 20. De3 Pxh6 21. Dxh6 Lf8 22. De3+ Kf7 23. Pd5 Le6
24. Pf4 De7 25. Te1
1-0
Kasparov – Piket, Amsterdam 1995.
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. b4 Lb6 5. a4 a5 6. b5 Pd4 7. Pxd4 Lxd4 8. c3 Lb6 9. d4 exd4 10. O-O Pe7 11. Lg5 h6 12. Lxe7 Dxe7 13. cxd4 Dd6
14. Pc3 Lxd4 15. Pd5 Lxa1 16. Dxa1 O-O 17. e5 Dc5 18. Tc1 c6 19. La2 Da3 20. Pb6 d5 21. Pxa8 Kh8 22. Pb6 Le6 23. h3 Td8 24. bxc6 bxc6 25. Tc3 Db4 26. Txc6 Tb8 27. Pxd5 Dxa4 28. Tc1 Da3 29. Lc4 1-0
Illustratieve partijen:
- Lehmann – Mueller, Luzern 1952.
- McDonnell – La Bourdonnais, Londen 1834.
- Morphy – Capdevielle, Havana 1864.
- Morphy – NN, New Orleans 1858.
- Fischer – Sugerman, Chicago 1964.
- Kasparov – Anand, Riga 1995.
- Kasparov – Piket, Amsterdam 1995.
Geraadpleegde bronnen:
– Megadatabase van Chessbase
(Foto’s en afbeeldingen zijn van onbekend bronnen.)
Oudere afleveringen van deze rubriek, waarbij u de illustratieve partijen interactief kunt naspelen en downloaden, treft u aan op Opleiding en training Schaaksite.
Reageren? Stuur een e-mail naar .
De illustratieve partijen via de viewer:
