Schaaksite

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 10: Aron Nimzowitsch

8 juli 2016 12:03 Herman Grooten 5

Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het ons gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin we de schaakgeschiedenis voor het voetlicht willen brengen. In de vorige aflevering hebben we het gehad over Siegbert Tarrasch. Wie Tarrasch zegt, zegt onmiddellijk Aron Nimzowitsch (1886 – 1935).

Oorspronkelijk geboren in Riga, bewees hij reeds op jonge leeftijd een begaafd schaker te zijn. Omdat hij graag naar de universiteit ging, kwam hij naar Duitsland, waar hij rechten ging studeren. Nimzowitsch bleek een rebel van de zuiverste soort te zijn. Hij zette zich af tegen de gevestigde orde,  vooral tegen de klassieke stijl waarvan hij Tarrasch als de personificatie zag. Tegen het dogmatische dat Tarrasch voorstond, zette Nimzowitsch zich fel af.

Aanvankelijk kon de voormalige Let zijn revolutionaire ideeën niet kwijt. Zijn debuut maakte hij in 1904 in het Coburger reservetoernooi, maar hij moest tot 1910 wachten op zijn eerste grote succes. Dat was in Hamburg, waar hij derde werd achter Schlechter en Duras, maar vóór Spielmann, Marshall en de latere wereldkampioen Aljechin. Vooral zijn stijl baarde enorm opzien, want deze weersprak toen de algemeen als correct beschouwde principes van het positiespel. Zijn collega’s keken soms vol afgrijzen naar zijn bizarre ideeën die pas veel later erkenning zouden krijgen.

Het kwam er eigenlijk op neer dat Nimzowitsch een verfrissende en oorspronkelijke kijk op het spel had, die wel degelijk gebaseerd was op de leer van Steinitz. Nimzowitsch wilde echter laten zien dat de leer van de grondlegger van het positiespel veel verder ging in de moderne strategie en veel gecompliceerder was geworden dan de dogmatici aangaven. Zo ontwikkelde hij een theorie over het ‘überdecken’ van een sterk punt in de eigen stelling. In de volgende fragment en partij worden zijn ideeën hierover geïllustreerd.

Schaakgeschiedenis: De scheuring in de Amsterdamse Schaakbond

Kritiek op de KNSB is van alle tijden. In de jaren ’50 werd er in Amsterdam veel gemopperd over het feit dat ze veel contributie moesten afstaan aan de KNSB, vooral voor het reisfonds, terwijl ze zelf maar weinig reiskosten vergoed kregen. De KNSB wilde geen concessies doen en zo kwam er een scheuring in Amsterdam: de Amsterdamse Schaakbond werd onafhankelijk, terwijl de nieuw opgerichte Hoofdstedelijke Schaakbond bestond uit clubs die trouw aan de KNSB wilden blijven. Dirk Goes is in de archieven gedoken en schrijft in onderstaand verhaal over hoe dit conflict ontstond en hoe het uiteindelijk weer goed kwam.

Aan het begin van de 20e eeuw begon het georganiseerde Nederlandse schaakleven langzaam maar zeker structuur te krijgen. Elk jaar speelden vijf clubs om het kampioenschap van Nederland: de Amsterdamse verenigingen VAS en ASC, DD (Den Haag), Utrecht en de Nieuwe Rotterdamse Schaakvereniging. De eerste tientallen van deze clubs vormden de eerste klasse, waaruit niet kon worden gedegradeerd. De rest van het Nederlandse schaaklandschap was door de over-koepelende Nederlandse Schaakbond verdeeld in districten, wat voor de Amsterdamse clubs inhield dat men was ingedeeld in het district Noord-Holland. De banden tussen de Amsterdamse en de Noord-Hollandse schakers waren hecht, en toen op 19 oktober 1913 de Noord-Hollandse Schaakbond werd opgericht traden vijf Amsterdamse verenigingen toe: VAS, ASC, De Toren, de Nationale Schaakclub en Anderssen.

Op zondag 15 december 1912 werd op initiatief van de heer Flentrop, de energieke secretaris van de schaakclub Zaandam, een massakamp georganiseerd (het Haarlemsch Dagblad sprak zelfs van “een monsterkamp”) over liefst 113 borden, waarin de Amsterdamse schakers het opnamen tegen schakers uit de provincie Noord-Holland, wat een gigantische logistieke operatie moet zijn geweest. Plaats van handeling was het Gebouw van de Maatschappij voor den Werkenden Stand aan de Kloveniersburgwal te Amsterdam (nu: de Doelenzaal). Alle niet-Amsterdamse schakers kregen hun reis-kosten vergoed op basis van derde klasse spoor, tweede klasse tram en eerste klasse boot. Men speelde met wit en zwart tegen dezelfde tegenstander, Amsterdam won met 137½ – 88½.

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 9: Siegbert Tarrasch

22 mei 2016 16:15 Herman Grooten 1

Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het ons gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin we de schaakgeschiedenis voor het voetlicht willen brengen. Dit is het negende artikel dat gaat over de een belangrijke speler aan het begin van 1900, Siegbert Tarrasch.

Een speler die een belangrijke invloed heeft gehad op de hedendaagse schaakstrategie was Siegbert Tarrasch (1862 – 1934). Tarrasch mag samen met wereldkampioen Lasker gezien worden als een van de grondleggers van het in de praktijk brengen van de leer van Steinitz.

Daar waar Lasker de ideeën van Steinitz succesvol wist toe te passen in zijn eigen partijen, slaagde Tarrasch erin om de principes van de oude leermeester in een soort wetenschappelijk model te gieten. Een en ander is terug te vinden in zijn leerboeken Dreihundert Schachpartien en Die moderne Schachpartie die respectievelijk in 1895 en 1912 verschenen. Om te laten zien dat zijn systeem ook in de praktische partij werkte, liet Tarrasch zich veelvuldig zien in de internationale arena. Hij won vele grote toernooien, waarvan Wenen 1898 waarschijnlijk de mooiste zege uit zijn loopbaan was. Onder de 19 deelnemers die deelnamen aan dit toernooi, dat maar liefst 36 ronden duurde, ontbrak alleen Lasker. Tarrasch eindigde bovenaan met de Amerikaan Pillsbury maar hij won de beslissingsmatch. Op zijn dogmatische benadering van het schaakspel kreeg Tarrasch veel kritiek.

Juweeltjes 5: So – Kasparov

12 mei 2016 11:01 Herman Grooten 0

In deze rubriek nodigen we de bezoeker van Schaaksite graag uit om te genieten van de meest schitterende prestaties op het schaakbord, door alle eeuwen heen. De reden waarom voetballiefhebbers in vervoering raken als zij acties zien van Messi of Ronaldo moet bij ons schakers dezelfde zijn als wij de partijen naspelen die we hier willen tonen. En aarzelt u vooral niet om uw keus ook kenbaar te maken!

De bedoeling van deze rubriek was om prestaties van formaat uit het verleden voor het voetlicht te brengen. Maar onlangs werd er een partij gespeeld, een vluggertje nota bene, dat eeuwigheidswaarde lijkt te hebben. In St. Louis in de Verenigde Staten, vond na afloop van het Kampioenschap van de USA de zogenaamde ‘Ultimate Blitz Challenge’ plaats. De eersten van het Kampioenschap, te weten Fabiano Caruana, Hikaru Nakamura en Wesley So namen het in een vierkamp op tegen ex-wereldkampioen Gary Kasparov.

Het was geweldig om Kasparov weer eens aan het werk te zien in een 18-rondige snelschaakvierkamp over drie dagen.

Hoewel hij zich al weer een flinke tijd geleden uit de actieve arena heeft teruggetrokken volgt Kasparov het schaken nog altijd op de voet. Nu de jaren beginnen te tellen, was het interessant om te zien hoe hij zou standhouden tussen de huidige elite. Er werd lovend over hem geschreven, maar eerlijk gezegd viel het mij een klein beetje tegen. Ik had verwacht dat de man die door sommigen wordt gezien als de beste speler aller tijden zich ook zou mengen in de strijd om de eerste plaats. Daar was geen sprake van. Nakamura bleek ongenaakbaar; alleen Wesley So kon een beetje op het vinkentouw blijven hoewel hij uiteindelijk met een punt achterstand eindigde.

Een Nederlandse vrouw naar de wereldschaaktop (3)

18 maart 2016 17:52 Teun Koorevaar 0

Reactie op de aflevering Twee blunders achter elkaar

Naar aanleiding van de tweede aflevering uit de serie over het kandidatentoernooi 1956 kwam er een reactie binnen van Tom van Bokhoven (Dordrecht). Hij vestigde de aandacht op de partij Tschigorin – Steinitz, Havanna 1892. Wit blunderde op een cruciaal moment waardoor hij deze historische match om het wereldkampioenschap verloor.

 [FEN "8/pp2R2p/3BNkb1/3P1p2/7p/8/PP1rr2P/5R1K w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

Lees meer op de site van Tomsschaakboeken

Een nieuw vrouwelijk talent ontdekt

In 1956 werd, tijdens het kandidatentoernooi, de 23-jarige Ineke Bakker ontdekt als organisatietalent. Zij maakte sindsdien een bijzondere ontwikkeling door. In 1982 beëindigde zij haar carrière door zelf terug te treden als secretaris-generaal van de Wereldschaakbond. Hiermee werd ook een tijdperk van goed en integer bestuur van de Wereldschaakbond (FIDE) afgesloten.

Twee blunders achterelkaar op kandidatentoernooi (2)

13 maart 2016 18:51 Teun Koorevaar 0

Het Kandidatentoernooi in Amsterdam/Leeuwarden in 1956 (deel 2)

In de eerste aflevering schreef een van de schaakjournalisten in een voorbeschouwing , dat hij, wat Petrosjan betreft, niet meer verwachtte dan twee verliespartijen voor de duur van de gehele wedstrijd. Dat hij daarbij in een vlaag van helderziendheid uitgerekend ‘deze eerste twee nullen zou hebben bedoeld, lijkt niet waarschijnlijk’.

Hans Böhm, die dagelijks een onderhoudende video maakt over het Kandidatentoernooi 2016 in Moskou, meldde vandaag in zijn derde aflevering de eerste blunder tijdens de tweede ronde van dit toernooi.

Twee blunders achter elkaar !

1. J.H. Donner in De Tijd, eind maart 1956

Wat echter in de partij Petrosian-Bronstein gebeurde is een zeldzaamheid zo groot als misschien nog nooit is voorgekomen. Petrosian was goed uit de opening gekomen. Een schijnoffensief van Bronstein was teruggeslagen en de zwartspeler moest afwachten of het zijn tegenstander zou lukken gebruik te maken van zijn positioneel voordeel. Petrosian scheen snel te winnen. De kleine, slimme Bronstein toonde echter dat hij zich niet zonder meer laat verslaan. Met een zeer diepe verdedigingsmanoeuvre bracht hij de dame van a5 over d8 naar h8. Voorlopig wist hij een onmiddellijk debacle te voorkomen. Beide spelers kwamen in tijdnood. Bronstein het ergst.

Zestig jaar geleden: Het Kandidatentoernooi 1956 in Amsterdam en Leeuwarden (1)

11 maart 2016 12:06 Teun Koorevaar 0

De komende weken kijken we, op basis van en overgenomen uit historische kranten, terug op het kandidatentoernooi uit 1956 dat eind maart begon. Het was het derde kandidatentoernooi in een reeks van vijf. Er deden tien wereldtoppers mee aan dit dubbelrondig toernooi dat vijf weken duurde. Er komen niet alleen mooie partijen voorbij maar ook blunders, mooie combinaties en bijzondere verhalen.

Het was een tijd waar de bordenjongens de zetten verzamelden voor de vijf grote demonstratieborden in de zaal.

Zoektocht naar schaakpartijen van Hein Donner

11 februari 2016 19:34 Eric César van 't Hof 0

De verzameling korte verliespartijen van Donner, gepubliceerd door Tim Krabbé en het boek van Tim Krabbé & Max Pam “De Koning”, is de aanleiding geweest midden jaren tachtig in de vorige eeuw om schaakpartijen van Hein Donner te gaan verzamelen. Een computer had ik nog niet, met andere woorden partijen zoeken en overschrijven. Dat zijn er toen zo’n 600 geworden, daarnaast legde ik de toernooi-uitslagen vast, waar en tegen wie heeft Donner gespeeld in zijn carrière. Na de aanschaf van een pc en een databaseprogramma zette ik de stap om de partijen en aantekeningen om te zetten naar in eerste instantie Tascbase (intussen Chessbase) en Excel/Word.

Met toernooiboeken, bulletins, tijdschriften en databases kom je een heel eind verder. Ik heb wel ontdekt dat er van veel partijen verschillende versies te vinden zijn op internet, het digitaliseren is daar onder andere een oorzaak van. Het uitgangspunt dat ik in dergelijke gevallen hanteer, om deze dubbele partijen op te lossen, is dat ik in principe uitga van het toernooiboek, toernooibulletin, tijdschrift of krantenartikel.

Het digitale archief met historische kranten van onder andere de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag (www.delpher.nl) is een bron die een schat aan informatie heeft opgeleverd. Daarnaast beschikt de Koninklijke Bibliotheek ook over een grote verzameling schaakliteratuur.

Bijzondere schaaktafel reist af naar Groningen

19 december 2015 21:20 jan van os 0

Het leek wel ‘Tussen Kunst & Kitsch’. Het televisieprogramma waar allerhande waar door het publiek wordt aangedragen en waartussen soms als in een droom een van Gogh of een schets van Rembrandt opduikt. Voor de denksportdag Rotterdam j.l. september had de organisatie ook een oproep geplaatst. Weliswaar niet voor belangrijke televisieopnamen maar voor een kleinschalige nevenactiviteit op de denksportdag, een klein 2e hands denksportspullenmarktje. De meest bijzondere objecten zouden – na voorafgaande inspectie –

Kees Sio is al 62 jaar een schaakambassadeur

14 december 2015 7:49 hansberrevoets 1

DORDRECHT – Zijn schakers nog wel ambassadeur voor hun denksport door een steentje bij te dragen om de sport toekomstbestendig te maken? Een vraag, die vanzelf boven komt, als je pagina 169 zou lezen van het blad van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond uit mei 1953 (!). Hoe kom je tot zoiets 62 jaar later? Waarover lees je dan?

Een paar feiten: In Leiden werd het jeugdkampioenschap van Nederland gehouden met – voor de historie – J. de Jong namens de toen 22 jaar oude RSB als afgevaardigde.

Passend bij de tijd, horen titels in het schaakblad anno 1953. De voorzitter van de commissie jeugdschaak, drs. P. Boekkooi, had het bij de opening van het jeugdkampioenschap symbolisch gevonden dat er in Leiden werd gespeeld als stad van denkers.

Een citaat: ,,Hij prees de deelnemers die zich in hun vacantie in Leiden aan deze denksport wilden wijden en spoorde hen aan na afloop als propagandisten voor het schaakspel op te treden”.