AFTELLEN (8) Het Le Grandthema – een wereldsucces!
Twee belangrijke personen op de Schaakmanifestatie in Sliedrecht op 13 november zijn de tweeling Henk en Piet le Grand. Beiden zijn geroutineerde ontwerpers van schaakproblemen. Piet de voorzitter van de Nederlandse Bond van Schaakprobleemvrienden zal op de manifestatie in de Openingceremonie aan het woord komen en zal zijn blijheid uiten over het feit dat de bond hun vergadering vandaag hier mag houden samen met zoveel gezellige schaakliefhebbers. Henk, die enige jaren geleden zijn FIDE meester titel ontving in de schaakcompositie, zal een unieke Presentatie verzorgen over de wondere wereld van de drie- en meerzet in de Schaakproblematiek.
Wist u dat deze tweeling een wereldberoemd thema hebben uitgevonden in de Schaakproblematiek? Henk en Piet presenteren daarom op de schaaksite hun LE-GRAND-THEMA
(Henk Prins)
Schaakprobleem – thema’s – namen
Om de titel van dit schrijven te kunnen begrijpen eerst wat inleidende woorden. Een schaakprobleem is een bedachte stelling waarin Wit begint en waar Wit zo moet spelen dat er een mat is in 1, 2 .. of hoeveel zetten dan ook. De meest voorkomende problemen zijn tweezetten, dus Wit moet mat geven in 2 zetten hoe Zwart ook speelt. Aanvankelijk werden schaakproblemen gemaakt om iemand anders een moeilijk puzzeltje voor te leggen. Maar zo omstreeks het begin van de vorige eeuw kwam men er achter dat men in een probleem iets moois of interessants kan laten zien. De componist moet er voor zorgen dat het probleem inhoud krijgt. Die inhoud heet dan het thema van het probleem. Thema’s die veel voorkomen krijgen een eigen naam. Het is meestal de naam van degene die dat idee voor het eerst in een probleem vertoond heeft. Zo is het ook gegaan met het Le Grandthema.
Geschiedenis
Eerst een stukje geschiedenis. Toen wij op het gymnasium in Winschoten zaten verscheen er in het Nieuwsblad van het Noorden elke 14 dagen een schaakrubriek. In elke rubriek werd een partij besproken, maar er stond ook een probleem in. Men kon het probleem oplossen en de oplossing insturen. Men deed dan mee aan een laddertoernooi. Onze moeder had er aardigheid in om dat te doen. Waarschijnlijk heeft ze ons enthousiast verteld over de problemen die ze had opgelost. In elk geval was het weldra zo dat wij het probleem al hadden opgelost nog voordat zij de gelegenheid had om de krant in te zien. Ons enthousiasme voor het schaakprobleem resulteerde begin vijftiger jaren in het lidmaatschap van de Nederlandse Bond van Probleemvrienden. Twee maal per jaar organiseerde die Bond een bijeenkomst. Behalve een huishoudelijk gedeelte was er meestal ook nog een voordrachtje van een van de leden. Men moet weten dat Nederland in die tijd tot de toplanden van de wereld behoorde als het om schaakproblemen ging (Visserman, Goldschmeding, Hartong, Niemeijer, Haring etc.). Maar ook in die kringen begon men te vrezen dat er op het gebied van de tweezet niets nieuws meer te bedenken was. In 1957 werden wij uitgenodigd om een voordracht te houden. We hadden het gymnasium ingeruild voor een studie wiskunde aan de universiteit van Groningen. Maar we behoorden toch nog steeds tot de jongeren. Wij kwamen toen met een voordracht getiteld “Schemaproblemen”.
Thema in schema
In die lezing, die later ook als artikel in het Jaarboek 1958 van onze Probleembond werd afgedrukt, lieten we zien dat men problemen kan maken waarvan men de inhoud kan aflezen aan de genoteerde oplossing. De zetten passen in een regelmatig schema. Er bestonden al wel schemaproblemen, maar er waren nog veel meer mogelijkheden. Het duurde nog bijna
Logo probleemblad
Tijdschrift van de Nederlandse
Bond van Schaakprobleemvrienden
10 jaar voordat vooral onder leiding van Russische componisten het schemaprobleem echt doorbrak. Werkelijk een vloedgolf van schemaproblemen spoelde zich over de probleemtijdschriften uit. Binnen dit kader waren sommige thema’s bijzonder populair. In 1977 schreef de Fransman Yves Cheylan in het Duitse blad Die Schwalbe een toernooi uit waarin problemen gevraagd werden die een met naam genoemd idee uit ons artikel moesten bevatten. Hij stelde daarbij ook voor om dat het Le Grandhema te noemen. Nog altijd is dit thema actueel.
De definitie
En dan nu de definitie van het Le Grandthema. We zullen witte zetten met een hoofdletter noteren en zwarte met kleine letters. De eerste zet van Wit, dus de oplossing van het probleem (vaak sleutelzet genoemd) noteren we met 1.S!. In veel problemen zal Wit na die zet een dreiging hebben, dus er dreigt 2.A#. Zwart kan deze dreiging pareren door 1… a te spelen. Maar dan volgt er een matzet B, dus 1… a 2.B#. Als we eventuele andere varianten buiten beschouwing laten, is de complete oplossing 1.S! dreigt 2.A# 1… a 2.B#. In vele problemen zijn er ook nog verleidingszetten. Dat zijn zetten van Wit die ook als oplossing lijken te voldoen. Stel 1.V is zo’n zet. Men noteert dan 1.V?. Stel dat na deze zet Wit dreigt met de al eerder genoemde zet B. Stel vervolgens dat zwart dit mat kan pareren met de eerder genoemde zet a, maar dat er dan mat door 2.A volgt. Het verleidingsspel is dus, 1.V? dreigt 2.B#, 1… a 2.A#. Natuurlijk moet er dan ook nog een zwarte zet zijn waarop de hele verleiding faalt. We zetten verleiding en oplossing nog even bij elkaar.1.V? dr. 2.B#, 1… a 2.A#; 1.S! dr. 2.A#, 1… a 2.B#. Er is dus een verwisseling van de dreiging en de matzet na de zelfde zwarte zet. En dat is dus het Le Grandthema. Mocht de dreiging van de verleiding in de oplossing na een andere zwarte zet voorkomen, dan spreekt men van pseudo-Le Grand. Dit laatste is natuurlijk makkelijker te maken dan het Le Grandthema zelf. Daarom werd er aanvankelijk wat minachtend over de pseudo-Le Grand gedacht. Maar tegenwoordig weten we dat dit de mogelijkheid geeft tot combinatie met vele andere ideeën.
Problemen met het Le Grandthema zijn niet gemakkelijk te maken.
Piet aan het werk met schema en thema.
Maar als je de goede opstelling weet te vinden kan het met 5 stukken, zie hiernaast. De oplossing is 1.Kg2? dr 2.Dg6# 1… Kh5 2.Df5#, 1… Kg5!; 1.Pe7! dr 2.Df5#, 1… Kh5 2.Dg6# en ook 1… Kg5 2.Dg6#. We willen niet beweren dat dit een mooi probleem is. Maar het ging de componist om een zo economisch mogelijke uitwerking.
. De oudste uitwerking mag in dit artikeltje niet ontbreken. Het is onderstaand met als oplossing 1.De4? dr 2.Tc4#, 1… P~ 2.Tc6#, maar 1… Pe7!; 1.De6? dr 2.Tc6#, 1… P~ 2.Tc4#.
Henk denkt na over zijn thema
Veel ingewikkelder is het probleem van Piet. De oplossing is 1.Dh5? dr. 2.Pfe3#, 1… Txd3 2.Pce3#, maar 1… Le5!; 1.b4! dr 2.Pce3#, 1… Txd3 2.Pfe3. Het loont de moeite om precies na te gaan waarom dreiging en variantenmat verwisselen. Voor meer voorbeelden verwijzen we naar het boek van Udo Degener met de van de Duitse dichter Heinrich Heine (1797-1856) overgenomen titel Das Buch Le Grand. Dat boek van Degener gaat niet over een Franse soldaat, maar er staan 1141 tweezetten met het Le Grandthema in.
Het is voor ons natuurlijk aardig dat je bij het opslaan van welk probleemtijdschift dan ook, bijna altijd wel je eigen naam tegen komt. Maar het lijkt er op dat de grootste productie van ons thema nu achter de rug is. Het wordt tijd voor de opvolging van het artikel Schemaproblemen.
PRIJSVRAAG VAN WWW.SCHAAKSITE.NL
In ieder artikel leggen wij onze bezoekers een schaakpuzzel voor die zij kunnen oplossen. Deze oplossingen kunnen worden ingezonden naar: . Schaaksite.nl stelt drie geldprijzen van 75, 50 en 25 euro ter beschikking voor de drie beste deelnemers. Voor de plaatsen vier en vijf is een prachtig jubileumboek van de SV Sliedrecht beschikbaar. De bekendmaking van de winnaars is op 13 november tijdens de schaakmanifestatie in Sliedrecht.
Piet le Grand maakte onderstaande tweezet. De tweezet bevat het Le Grandthema.
75 jaar later
De schaakvereniging Sliedrecht wordt 75 jaar en dit wordt gevierd. Zie de aankondiging. Het aftellen is begonnen……
Heel bijzonder is dat de schrijvers van dit artikel Henk en Piet le Grand op 8 juni jl. ook 75 jaar zijn geworden. Zij vieren hun verjaardag nog eens over op het grote feest:
Het wordt stil die zaterdag in Schakend Nederland, behalve in Sliedrecht want dat is dé schaakstad van Nederland die dag. Jammer dat we nog tot 13 november moeten wachten, maar gelukkig hebben we nog de nieuwe website waar we het nieuws en de actuele informatie over de schaakmanifestatie op de voet kunnen volgen.
Tot ziens op 13 november in Sliedrecht!
Website Schaakmanifestatie Sliedrecht
Eerdere publicaties op onze site:
