Macho
Ramsgate is een badplaats in Engeland. Het is eenvoudig om vanuit Frankrijk de boot te nemen, waarna je direct in Ramsgate aankomt, waar in de jaren tachtig in de winter een open toernooi werd gehouden. De verhalen van Timman in “Het smalle pad” over ijskoude Engelse hotelkamers in Hastings waar een minuscuul straaltje warm water uit de kraan kwam, waren hier ook van toepassing.
Het toernooi zelf was uitstekend georganiseerd. Voor de hotelhouder was het toch komkommertijd en met zo’n toernooi zat zijn hotel tenminste weer vol. Hij was een slim zakenman. Zo organiseerde hij niet alleen een toernooi maar tegelijkertijd ook talencursussen voor Zuid-Europese jongens en meisjes. Die konden voor een prikkie een cursus Engels volgen. Als tegenprestatie kregen ze goedkoop verblijf, maar dan moesten wel een helpende hand uitstekend in de bediening. De schakers kregen dus bij alle maaltijden te maken met een paar frisse jongens en meisjes uit Italië, Spanje en Portugal die hun Engels in de praktijk probeerden te brengen. En bij het diner moesten de handen flink uit de mouwen. Want dan moest de speelzaal omgetoverd worden in een eetzaal. De schaakborden werden afgeruimd om plaats te maken voor het klaarzetten van het diner. Het was de tijd dat de partijen nog werden afgebroken. Een speler die nog zat na te denken over zijn zet, zag om zich heen allemaal mensen heen en weer lopen om de schaakborden te vervangen door eetborden. Ik kan me herinneren dat meester Rob Hartoch een keer gewonnen stond maar hij moest toch goed nadenken over zijn afgegeven zet. Hij slaagde er maar niet in om zich te concentreren. Het was ook een komisch gezicht. Hij zat daar middenin de zaal als enige aan een tafel met een schaakbord voor zijn neus, om hem heen verschenen keurige kleedjes en tafelsets voor het diner. Toen er ook al mensen binnenliepen die de maaltijden begonnen te nuttigen had hij het niet meer. Hij stond na geruime tijd op van zijn tafel, zocht naar zijn tegenstander, die al zat te eten en stelde remise voor. En die werd snel beklonken!
De hotelhouder was zelf ook een schaker. In zoverre dat hij de spelregels kende. Hij speelde altijd mee in het toernooi. Het verhaal deed de ronde dat als hij met nul punten zou eindigen, hij de stekker uit het evenement zou halen. En in de jaren dat hij met 0 uit 7 was begonnen begon iedereen hem te knijpen. Er moest dan iemand onderin ‘overgehaald’ worden om toch vooral niet van hem te winnen, anders zou het toernooi ophouden te bestaan.
In een van deze toernooien speelde ik in de voorlaatste ronde tegen mijn landgenoot Erik Knoppert. Ik kan waarschijnlijk ook een hele column aan hem wijden. Knoppert was een van de meest kleurrijke figuren uit het Utrechtse schaak. Hij stond bekend als zeer goede snelschaker, altijd in voor een geintje. Het beroemde schaakcafé in Utrecht, “Ledig Erf” is door hem platgelopen. Knoppert stond ook bekend om zijn grote mond. Beter gezegd: machogedrag. Misschien kreeg hij daardoor ook soms ruzie met mensen, maar vaak had hij de lachers op zijn hand. In De BV Vujovic en consorten heb ik hem al ten tonele gevoerd!
Zoals gezegd zou ik met hem de degens kruisen in Ramsgate. We hadden goed gespeeld en waren allebei in de situatie dat we waarschijnlijk aan 1 uit 2 genoeg hadden voor een IM-norm. Knoppert kwam voor de partij naar mij toe om een remise af te spreken. Ik twijfelde geen moment. Met wit wilde ik sowieso gaan spelen en bovendien was ik er helemaal niet zeker van of ik wel genoeg zou hebben aan 1 uit 2. Het hing helemaal af van de tegenstander die ik in de laatste ronde zou krijgen. Knoppert liep boos van mij weg, hij vond het belachelijk dat ik zijn ‘genereuze’ aanbod had geweigerd. Hij achtte zich superieur aan mij. Dus zo gezegd begonnen wij aan onze partij.
Grooten – Knoppert, Ramsgate 1984.
1. d4 Pf6 2. Pf3 g6 3. c4 c5 4. d5 b5 5. cxb5 a6 6. e3 Dit vond ik in die tijd best een aardig systeem tegen het Wolgagambiet. De bedoeling is om in een zet met de loper terug te nemen op b5, als zwart daar ruilt. 6… Lg7 7. Pc3 O-O 8. a4 d6 9. e4 axb5 Zwart is nu min of meer verplicht om hier te nemen, anders volgt Ta1-a3! en kan wit met de pion op b5 terugslaan. Hij staat dan op de damevleugel, de vleugel waar zwarts spel doorgaans ligt, gewonnen. 10. Lxb5 La6 11. Lg5 Met de bedoeling om de toren ook gedekt te zetten, zodat wit opnieuw met de pion zou kunnen terugslaan. [11. Ld2 is wat populairder (en ook beter zoals we zullen zien).]
11… h6! Een erg slim zetje, waar ik de betekenis niet van onderkend had. 12. Lh4?! [Achteraf gezien was 12. Ld2 de juiste voortzetting geweest.]
12… Pxe4! Ik viel bijna letterlijk van mijn stoel toen hij met zijn paard insloeg op e4. Ook de kracht waarmee hij dat gepaard liet gaan, was uiteraard extra pijnlijk voor mij. 13. Tc1 Na een tijdje nadenken gespeeld en vergezeld van een remise-aanbod. Ik dacht: laat ik maar eens een "stevige zet" doen die het zaakje bij elkaar haalt en er het positieve uit halen. Ik ben dan wel mijn mooie centrumpion kwijt, maar misschien valt er over de e-lijn iets te halen later. Hoe profetisch deze gedachten waren, gaan we straks zien! Ondertussen was mijn tegenstander bezig met nog meer spierballentaal. "Ha, ha, ha, nu wil je wel remise!" En vervolgens werd er a tempo een zet gespeeld, ten teken dat het remise-aanbod terzijde gelegd werd. [13. Pxe4 Da5+ 14. Dd2 is in feite de enige zet om niet direct in een verloren positie te belanden. [Als wit zijn stuk wil behouden met 14. Ke2 volgt er sterk: 14… Lxb5+ 15. axb5 Dxb5+ 16. Ke3 Txa1 17. Dxa1 Lxb2 18. Db1 Pd7 en zwart heeft fantastische compensatie voor het stuk. Naast de twee pionnen die hij al veroverd heeft, bevindt zich de witte koning in een netelige situatie en ook zijn stukken werken niet samen.] 14… Lxb5 15. Dxa5 Txa5 16. Kd2! Lxa4 en zwart staat iets beter. [16… Txa4?! 17. Txa4 Lxa4 18. Ta1 g5 19. Lxg5 hxg5 20. Txa4 is wel oke voor wit.]] 13… Lxb5 14. axb5 Pf6 [14… Pxc3 15. bxc3 g5 16. Lg3 Da5 was allemaal wat logischer. Wit is in de problemen op de damevleugel en zal zijn heil moeten zoeken op de andere kant van het bord.] 15. O-O Pbd7 16. Te1 Te8
17. h3! Net zo subtiel als zijn … h7-h6 is dit pionzetje. Ook hiervan werd de betekenis door de tegenstander niet doorzien. 17… Pb6 18. Dd3 Dd7 19. Ph2! Dat was het idee: het paard wordt via g4 ingezet om druk tegen de zwarte koningsstelling uit te gaan oefenen. 19… Db7 20. Tcd1 Pa4 De zwartspeler komt met typische "Wolgamanoeuvres" voor de dag. Hij wil graag stukken ruilen om de pionnen zwak te maken. 21. Te2 Dekt niet alleen b2, maar het bereidt ook een verdubbeling over de e-lijn voor. 21… Ta5
22. Lxf6 Wit kan nu niet meer wachten. De zwarte stukken staan wat afzijdig, dus nu moet er actie komen in de tent. 22… Lxf6 23. Pe4 Le5
24. Pg4?! Tijdens de partij was ik er allemaal niet zeker van of het wel kon wat ik hier deed, maar ik had in feite weinig keus. De damevleugel staat op instorten, dus moest ik wel mijn best gaan doen aan de andere kant van het bord. Maar hoe langer ik keek naar de stelling hoe meer hij me begon te bevallen… 24… Pxb2 25. Dd2
25… Dxb5? Zwart vindt niet de juiste oplossing voor het stellingsprobleem en hij moet dat flink bekopen. [Onder de partij dachten wij allebei dat 25… Pxd1 niet ging vanwege 26. Dxh6 met de dreiging Pef6+. Maar anno 2010, met op de achtergrond een zoemende engine van wereldkampioensniveau word ik uit de droom geholpen (zie analysediagram):
26… Pe3!! Met deze ongelooflijke verdediging kan zwart zich inlaten op deze complicaties. De bedoeling is duidelijk: het paard ruimt de onderste rij (zodat … Ta1 een dodelijke dreiging is geworden) en tegelijkertijd wordt de e-lijn onderbroken zodat de wending met Pef6+ onmogelijk is geworden. Na 27. fxe3 Ta1+ 28. Kf2 Lg7 is het witte initiatief tot staan gebracht en wint zwart met zijn ruime materiële voorsprong.] 26. Tde1?! Objectief gezien niet de beste, maar zwart had het helemaal niet meer na deze zet. [Veel beter was 26. Pxe5! Pxd1 27. Pg4 en wit is duidelijk in het voordeel gekomen. De vele dreigingen worden zwart fataal.] 26… Lg7 Na deze zet is het snel gedaan, maar er was al geen verdediging meer. [Het enige lijkt 26… Pd3 maar ook dan zal wit via de volgende fraaie aanvalsvariant aan het langste eind trekken. 27. Dxh6 Pxe1 28. Pg5 Lg7 29. Dh7+ Kf8 30. Pe6+! fxe6 31. Ph6 Lxh6 (zie analysediagram)
32. Dh8+ Kf7 33. dxe6#]
27. Pxd6 Het is cru dat de klap over de e-lijn valt. Juist de lijn die hij zelf geopend heeft door op e4 te slaan op zet 12. 27… exd6 28. Txe8+ Kh7 29. Df4! Dit is ook nog zeer nauwkeurig. Er dreigt niet alleen Dxf7, maar ook Pf6+, Lxf6 en het is ondekbaar mat op h8. 29… f5
30. T1e7 De tweede toren entert over de e-lijn en stelt zwart voor onoverkomelijke problemen. Hier zette Knoppert de klok stil en ondertekende het formulier. 1-0
Ik geloof dat hij het op een zuipen heeft gezet die avond. Maar het pleit voor hem dat hij de volgende dag alsnog zijn IM-norm binnenhaalde door in een uitstekende partij een meester uit India te kloppen. Daarna kon hij wel weer lachen over wat hem overkomen was in deze partij. Zo is hij dan ook wel weer.
En hoe zat het met mij. Ik had inderdaad niet genoeg aan die 1 uit 2. Tot mijn grote schrik werd ik gekoppeld aan mijn Angstgegner Bruno Carlier (zie mijn column over hem) en moest ik met zwart een halfje zien te halen. Maar Carlier had zijn IM-norm al een ronde eerder en had met zijn maatje Knoppert aan de bar gehangen. Mede omdat de partij vroeg in de ochtend zou beginnen, was hij ditmaal niet de beroerdste. Hij gunde mij mijn halfje en zo ging ik ook met een norm naar huis. Zelden zo’n plezier beleefd aan een open e-lijn…
Overzicht columns van Herman Grooten
Onze medewerker Herman Grooten heeft vele jaren door de wereld gezworven om toernooien te spelen. Daarbij maakte hij van alles mee. Toernooien waar het licht uitviel, tot televisieoptredens in de Surpriseshow van Hennie Huisman. Hieronder een overzicht van zijn columns op deze site.
Veel leesplezier!
