De Z is van Zhu Chen
Het Schaakalfabet is een serie, geschreven door de ons helaas vroeg ontvallen Huub van Dongen, in oorsprong geschreven voor het Brabantse jeugdblad Minorpromotie, waarin alle letters van het Alfabet aan beroemde schakers, schaaktermen of andere schaakcuriositeiten worden gekoppeld. Nu met de letter ‘Z’ de serie beëindigd is, kunt u alle afleveringen vinden door op
de overzichtspagina te klikken.
Voor de meeste schakers is de Z natuurlijk gewoon van ‘zet’: het verplaatsen van een stuk. Maar over een zet in het algemeen, ben je zo uitgeschreven. En heel bijzondere, mooie en opvallende zetten zijn er zo veel. Daar staat de Stappenmethode al vol mee. Nee: dit schaakalfabet moet over mensen gaan. Maar van welke beroemde schaker begint de naam nou met een ‘z’?
We hebben natuurlijk Coen Zuidema, die in 1964 Internationaal Meester werd en in 1972 Nederlands kampioen. Een goede prestatie, maar je kunt toch moeilijk een alfabet, dat met Aljechin, Botwinnik en Capablanca begint, afsluiten met Zuidema. Alexander Nikolayevich Zaitsev (1935-1971) komt meer in aanmerking: een sterke grootmeester die gedeeld eerste werd in het kampioenschap van de Sovjet Unie in 1969. Maar zijn carrière was te kort. De sterkste schaker met een Z is waarschijnlijk Igor Arkadyevich Zaitsev, de ontdekker van de Zaitsev Variant in het Spaans, maar hij is vooral bekend als trainer van Anatoli Karpov. Dat is ook een beetje mager voor de eregalerij.
Gelukkig hebben we Zhu Chen nog. “Wie?” hoor ik sommige lezers roepen. “Nooit van gehoord!” Nou, dat is dan ten onrechte. Want Zhu Chen is een echte kanjer. Beroemder dan Aljechin, Botwinnik en Capablanca bij elkaar!
Zhu Chen, in 1976 geboren in Wenzhou, is een Chinese vrouw. In 1988 won ze in Roemenië de wereldtitel voor meisjes onder de 12. Daarmee was ze de eerste Chinese speler ooit die een internationaal schaaktoernooi won.
Dat is geen kleinigheidje hoor, zo’n prestatie. Als in een sportminded land als China iemand wereldkampioen wordt, is zijn of haar sport in één keer razend populair. In één klap kreeg de schaaksport er meer dan een miljard fans bij. En alle anderhalf miljard Chinezen kenden Zhu Chen.
Het enthousiasme bij de Chinezen werd nog groter toen Xie Jun (die van de X) in 1991 wereldkampioen werd bij de vrouwen. Daarmee had China een schaakkoningin. En de opvolging was ook al geregeld. Kroonprinses Zhu Chen natuurlijk, want die werd in 1994 en 1996 wereldkampioen bij de meiden onder de twintig.
In China gebeurt altijd alles precies zoals het gepland is. Tenminste: dat wil de regering. Heel af en toe komt er wel eens iets tussen. Bijvoorbeeld de overwinning van Suza Polgar op Xie Jun in het wereldkampioenschap van 1996, maar in grote lijnen hebben de Chinezen het altijd goed onder controle. Behalve de natuur natuurlijk. Let maar eens op: het is een heel raar verhaal.
Bij de X is van Xie Jun, heb je kunnen lezen hoe oneerlijk het er in het vrouwenschaak soms aan toegaat. Xie Jun had recht op een revanchematch. Er werd flink getreuzeld omdat Xie Jun niet in de USA en Szusza Polgar niet in China wilde spelen. En uiteindelijk ging de match niet door, omdat Szusza Polgar zwanger was. Toen mocht Szusza de titel zonder te spelen houden. Het vervolgverhaal is nog gekker.
In 1999 werd Xie Jun opnieuw wereldkampioen door in een reeks matches alle concurrentes te verpletteren. Maar daarna werden de matches afgeschaft en werd er voortaan in een knock-outtoernooi om de titel gespeeld. Het eerste vond plaats in 2001. Xie Jun werd uitgeschakeld. De finale werd gespeeld tussen de Russische Alexandra Kostenjuk en de Chinese schaakkroonprinses Zhu Chen.
Nu moet je weten dat die Alexandra Kostenjuk niet alleen een gruwelijk sterke schaakster is. Ze is ook nog een echte glamour girl. Op internet, maar ook in modebladen, staan regelmatig prachtige foto’s van haar. Maar zo mooi kon Alexandra niet zijn, of Zhu Chen was mooier. En zo sterk kon ze niet schaken, of Zhu Chen schaakte beter. Zhu Chen won, was wereldkampioen. En het was weer groot feest in China. Het leek wel een sprookje.
De nieuwe Chinese schaakkoningin trouwde met grootmeester Mohamad Al-Modiahki uit Qatar. In 2004 was er weer een knock-outtoernooi om het wereldkampioenschap. Dit keer in Elista, de hoofdstad van Kalmukkië. Zhu Chen kon niet meedoen. Ze was zwanger. Maar anders dan Szusza Polgar mocht ze haar titel niet houden. De Bulgaarse Antoaneta Stefanova werd wereldkampioen. Hadden de Chinezen dan toch niet alles onder controle?
In 2006 namen ze wraak. De Chinese Xu Yuhua veroverde de titel door in het Russische Ekatelinburg al haar tegenstandsters te van het bord te meppen. En weet je wat het mooiste is: ze was zwanger, speelde toch en won! Zhu Chen speelt intussen voor Qatar. En als het goed is, leeft ze nog lang en gelukkig.
Zhu Chen heeft heel veel heel mooie partijen gespeeld. Helaas zijn haar toppartijen veel te moeilijk, zoals haar overwinning met zwart op de toenmalige wereldkampioen bij de mannen Ruslan Ponomariov in 2002. Daarom kiezen we dit keer voor een eenvoudig, maar erg leuk fragment.
Gibraltar 2008
Wit staat moeilijk. De zwarte stukken staan centraal en de vrijpion op d4 is niet goed geblokkeerd. Als de witte dame en het paard van plaats mochten verwisselen, was de witte stelling in orde. Maar een dame is een zwak blokkadestuk, zoals Zhu Chen meteen laat zien.
19. … Pc6-e5
De dame is veel te sterk om te blokkeren: ze kan worden weggejaagd.
Opgave 1 (stap 1 en 2): Hoeveel punten is een dame ook al weer waar? En hoeveel een paard?
20. Dd3-f1
Andere velden zijn niet beter.
20. … d4-d3!
Zwart is er gemakkelijk in geslaagd zijn vrijpion te laten oprukken. Het is niet eens zo belangrijk dat de pion nu verder naar de overkant staat. Het gaat er vooral om dat Lc5 nu volop meedoet in de aanval.
21. Kg1–h2
Wit wil graag f2-f4 spelen om de zwarte stukken terug te jagen. Als dat lukt, valt het allemaal wel mee met het witte nadeel. Zhu Chen laat het niet toe.
21. … h6-h5
22. f2-f4?
Wit heeft het niet door. Maar zonder f2-f4 blijft wit steeds in de verdrukking staan.
22. … Pe5-g4+!!
Heel mooi gespeeld.
23. h3xg4
Opgave 2 (stap 3 en 4): 23. Kh2-h1 is ook niet goed. Wat speelt zwart dan?
23. … h5xg4
Een heel vervelende stelling voor wit. Er dreigt vreselijk Te6-h6. Dan wint zwart minstens een stuk terug terwijl de aanval doorgaat.
24. Lg2-f3
Wit hoopt op 24…g4xf3 25.Qf1xf3 en er is niet veel meer aan de hand.
24. … Te6-h6+
25. Kh2-g2 Th6-h2+
Opgave 3 (Stap 3 en 4): Wit gaf hier op. waarom eigenlijk?
Het fragment (waarin de oplossingen op de opgaven te vinden zijn) via de viewer:
(De foto’s en illustraties zijn van onbekende bronnen)
A B C D E F G H I J K L M N O P D R S T U V W X IJ Y Z
Voor de overzichtspagina klikt u hier.
