Vraag over oprichting schaakclub (Morphy?) door Jan Esser in 1893
Van Klaas Marck kregen wij de volgende vragen. Is er een lezer die hier iets over weet, of iemand kent die er meer van zou kunnen weten?
Schrijvend aan een korte biografie over mijn vakgenoot Jan Esser stuit ik op het volgende probleem.
Zowel in het proefschrift van Barend Haeseker ‘Dr. JFS Esser and his contributions to plastic and reconstructive surgery’ (1983) als in ‘Het Tomeloze leven van Johannes Esser’ (2002) van journalist Ton Neelissens is te lezen dat Jan Esser in zijn middelbare-schooltijd de schaakclub Morphy heeft opgericht, en wel op 28 december 1893. Ook schrijft Neelissen dat Lasker in 1988 Leiden bezocht en gast was van de studentenschaakclub Alapin, waarvan Jan Esser de president was. Beide auteurs drukken in hun boek ook foto’s af (zie bijlagen).
Ik betwijfel of Jan Esser in zijn middelbare-schooltijd een schoolschaakclub heeft opgericht die Morphy werd genoemd. Waarom zou hij dat doen wanneer al in 1863 in Leiden bij het Leids Studenten Corps een gelijknamige club was opgericht? Kijken we naar de afbeelding ‘Esser scholierenschaakclub Morphy 1896′, dan is mijn indruk dat we niet naar scholieren kijken, maar naar studenten, die voor zich het portret van Morphy hebben staan.
Over studentenschaakclub Alapin vind ik op internet bij haagseschaakbond.nl/content/view/394/43/, een bijeenkomst waar Haeseker sprak en ook Hans Ree. Hier wordt vermeld dat Esser Morphy oprichtte in 1893 (als scholier) en later voorzitter was van de studentenschaakclub Alapin. Dat komt mij voor als merkwaardig. Esser was lid van het Leids Studenten Corps en dus vrijwel zeker ook lid van het veel eerder opgerichte Morphy.
Ook vind ik deze in mijn ogen foutieve informatie terug op oudzuylenutrecht.nl/esser-en-leussen/ een bijdrage van ene Robert Beekman uit 2016 bij Schaakclub Oud Zuylen.
Ik vermoed dat Haeseker zich heeft vergist bij het schrijven van zijn proefschrift en dat Neelissen gewoon heeft herschreven wat hij bij Haeseker aantrof.
Zijn er aanwijzingen dat Jan Esser als HBS’er een schoolschaakclub heeft opgericht die Morphy (foto 1) zou hebben geheten, en is hij in zijn studententijd in Leiden voorzitter geweest van schaakclub Alapin, zoals door twee biografen van hem beweerd wordt, of van de Leidse Studenten Schaakclub Morphy (foto 2)?
Ooit, rond 1980, was ik voorzitter van het Leidsch Studenten Schaak Gezelschap Morphy, subvereniging van L.S.V. Minerva.
Even in mijn rol blijven: in die tijd ging al het kwalijke gerucht dat het Gezelschap kort na 1863 al ter ziele was gegaan en ooit was *her*opgericht / voortgezet (wanneer?) met behoud van de oorspronkelijke oprichtingsdatum. Mogelijkerwijze zou iemand tijdens het tijdelijke “niet-bestaan” iemand anders een andere club met de naam Morphy hebben kunnen oprichten. In mijn rol moet ik aannemen dat het gerucht niet waar is. Maar waarom zouden er niet twee clubs met dezelfde naam hebben kunnen bestaan?
Klaas Marck mag contact met mij opnemen overigens. Of anders met het huidige bestuur, misschien kan de archiefcommissie van de L.S.V. Minerva licht doen schijnen op deze zaak. Zij hebben behoorlijke archieven.
Geachte Heer Eleveld,
Dank voor uw inhoudelijke reactie. Het interview met AAJ Ridderhof in het Haarlems Dagblad is overtuigend. Jan Esser en zijn mede HBS-ers staan afgebeeld op de foto waarop ook het portret van Morphy wordt getoond.
De archieven van het al eerder opgerichte schaakgenootschap van het Leidsch Studenten Corps (LSC) zijn lacunair, omdat de activiteiten van het genootschap in de loop van de afgelopen twee eeuwen af en toe volledig zijn stilgevallen.
Hoe de naam Alapin verbonden is geraakt aan de foto waarop Jan Esser naast Lasker zit is nog onduidelijk. Mogelijk is dit terug te vinden in het Jan Esser archief dat is ondergebracht bij het Universiteitsmuseum in Utrecht.
Het lijkt aannemelijk dat Jan Esser bij het LSC geen actief schaakgenootschap heeft aangetroffen en een tweede schaakclub heeft opgericht, die hij natuurlijk niet Morhpy kon noemen, de naam van zijn HBS schaakclub en toevalligerwijs ook de naam van het al eerder bij het LSC opgerichte schaakgenootschap, dat blijkbaar in 1897 niet meer actief was.
Vriendelijke groet,
Klaas Marck
nha.courant.nu/issue/HD/1924-07-14/edition/0/page/12
in dit stuk over een andere schaker aaj ridderhof, de schaakredacteur van het Haarlems dagblad spreekt deze over de oprichting van de schaakclub Morphy op 24 dec 1893. Even verderop komt ook de naam Esser voor.
Er moet ook een stuk staan in het tijdschrift van de NSB mei 1901 volgens dit artikel. Over het einde van de schaakclub Morphy.
Hoop dat u hiermee verder kunt.
www.delpher.nl/nl/tijdschriften/view?identifier=MMKB07:001605006:00014&query=Tijdschrift+nederlandsche+schaakbond+1901&coll=dts
Had ik dat maar geweten, dat de grote Emanuel Lasker 47 jaar na zijn overlijden Leiden in 1988 nog heeft bezocht, dan was ik zeker even gaan kijken.
Geachte Heer Engelkes,
Dank voor uw reactie. Het kan heel goed dat schaakclub Morphy van het Leidsch Studenten Corps in 1897, toen Jan Esser daar lid werd, in een toestand van “niet-bestaan” heeft verkeerd, en dus daar een (nieuwe) schaakclub heeft opgericht, dat natuurlijk niet Morphy genoemd kon worden omdat de lokale HBS schaakclub al zo was genoemd door hem, waarbij het Alapin is geworden. Waarschijnlijk is die naam in het Jan Esser Archief van het universiteitsmuseum in Utrecht wel terug te vinden .
Vriendelijke groet,
Klaas Marck