Recensie: “Understanding Chess Exchanges”
Er zijn onderwerpen waarover in de schaakliteratuur relatief weinig is geschreven. Zo’n onderwerp is “ruilen”. Mijn schaakbibliotheek bevat inmiddels behoorlijk wat titels, maar er is naast dit boek slechts één ander boek waarin het thema ruilen centraal staat. Uiteraard zijn er wel andere boeken die aandacht aan dit onderwerp besteden, maar over het algemeen toch lang niet zo uitgebreid.
Het is best raar als u bedenkt dat ‘ruilen’ in elke schaakpartij voorkomt en het dus ontzettend belangrijk is om te weten wanneer het beter is om een stuk of een pion wel of niet te ruilen. Mijn moeder waarschuwde me in een geheel andere context er al voor: “Van ruilen, komt huilen.” Kortom: het is een uitermate boeiend en vooral belangrijk onderwerp. Zullen we samen kijken hoe de auteurs van dit fraaie boek het hebben aangepakt?
Goede en slechte stukken
We weten het allemaal: schaken draait voor een belangrijk deel om de activiteit van uw stukken. Het was Tarrasch die met enig gevoel voor overdrijving beweerde:
“Als een stuk slecht is, dan is de hele stelling slecht.”
Het idee om zo’n slecht stuk proberen te activeren of te ruilen is vast bekend. Maar hoe en wanneer? Dat is lang niet altijd eenvoudig. Daarover gaat het eerste hoofdstuk.
Het mooie van dit boek is dat men niet dogmatisch omgaat met het onderwerp. In hetzelfde hoofdstuk geven de auteurs ook een aantal voorbeelden die ‘strijdig’ zijn met deze vuistregels. Dus komen we onder andere uit op de vuistregel (ik gebruik dit woord bewust) dat we niet alleen oog moeten hebben voor wat er van het bord verdwijnt, maar wat we overhouden. Niemand minder dan Magnus Carlsen is zich terdege bewust van deze vuistregel. Zie de volgende stelling.
U herkent vast wel het London-systeem. Zwart heeft zojuist 12. … Pg6 gespeeld. Magnus doet nu iets dat op het eerste gezicht een beetje vreemd lijkt. Hij ruilt zijn goede loper op d3 voor het paard op g6. Vervolgens ruilt hij ook de loper op f4 met de loper op d6. Na deze ruil speelde Magnus 15. Pe5. Zie wat er nu over blijft.
Er is een situatie ontstaan van slechte loper tegen goed paard. Het probleem voor zwart is ook dat zijn pionnenstructuur niet geschikt is om het dominante paard van e5 te verjagen. Want dan ontstaan er zwaktes in de zwarte koningsstelling. Het speelt gewoon veel makkelijker met wit dan met zwart. Het zal u niet verbazen dat Magnus 15 zetten later al het hele punt kon incasseren.
Wat zou u doen in onderstaande stelling?
Gelukkig vraagt u het niet aan mij. Want ik zou geen goed idee hebben. De boel lijkt muurvast te zitten. Vishy Anand heeft een heel duidelijk plan voor ogen. Hij speelde in deze stelling het paradoxale 32. Pxd6. Als ik niet wist wat het vervolg is, zou ik deze zet hebben voorzien van een vet vraagteken. Want wit ruilt een goed paard voor een slechte loper (ik bedoel de ‘pion’ op d6) en verbetert en passant ook nog eens de pionnenstructuur van zijn tegenstander. De partij ging verder met.
32. … cxd6 33. b4!
Dat was dus de bedoeling! Met het ruilen van de loper op d6 creëerde Vishy de condities om b4 te spelen. De achterliggende gedachte is om b4 op te volgen met b5 en zodoende de loper op a6 tot een slecht stuk te maken. Overigens treuzelt Vishy vervolgens een beetje met b5. Hij had dat ook direct kunnen doen. Hieronder vindt u de rest van de partij met enkele varianten. Ter verduidelijking: het commentaar in het boek beslaat 4 pagina’s.
Een aanval neutraliseren
Het moge duidelijk zijn: de stellingen die we op het bord krijgen, zijn lang niet altijd rijp om een aanval te beginnen. Met enige regelmaat moeten we onszelf verdedigen tegen naderend onheil. Dus is de kunst van het verdedigen net zo belangrijk als de kunst van het aanvallen. Daarbij is het van het grootste belang om de angel uit de aanval te halen door een of meer aanvallers te ruilen. Zie de volgende stelling uit de partij Nakamura-Anand (2019) na 23. Pg3.
De plannen van Nakamura zijn duidelijk. Hij heeft een toren naar g4 gespeeld en ook het paard is klaar voor actie met zetten zoals Pf5 of Ph5. Vishy ziet de bui hangen en neemt direct tegenmaatregelen:
23. … Td5!
Door de toren naar d5 te spelen (wat is een nette vertaling voor ‘rook lift’?) en vervolgens naar g5 wendt hij naderend onheil af. De partij ging verder met:
24. e4 Tg5 25. Td1 Txg4 26. hxg4 Dc7
De stelling is keurig in evenwicht en beide heren besloten niet lang daarna tot remise. Ik zou nog veel meer fraaie en instructieve voorbeelden kunnen noemen. Maar laat het hier even bij.
De hoofdstukken
Het boek behandelt de volgende onderwerpen:
- Exchanges and Piece Activity
- Exchanges and Space
- Exchanges and Attack
- Exchanges and Lasting Advantages
- Exchanges and Initiative
U vindt in het excerpt een complete inhoudsopgave. Aan het einde van elk hoofdstuk vindt de lezer een aantal opgaven. Daarmee kan hij dus zelf aan de slag en bekijken wat hij/zij er van heeft geleerd. De auteurs bespreken de opgaven zeer uitgebreid. Ook daar zijn ze bepaald niet over één nacht ijs gegaan.
Conclusie
Dit is nou zo’n boek dat de enthousiaste schaakliefhebber die zijn spel naar een hoger plan wil tillen van voor tot achter moet lezen. Misschien niet één keer, maar meerdere keren. Niet omdat het onduidelijkheden bevat. Het commenteer is prima verzorgd en zeer uitgebreid, maar om alle onderwerpen goed in de vingers te krijgen. Want het is een zeer complexe materie. Kortom: als er dit jaar een boek is dat u beslist moet bestuderen, dan is het dit boek.
Gegevens: Understanding Chess Exchanges
Auteurs: Amir Bagheri & Mohammed Reza Salehzadeh
Publicatiedatum: 31 januari 2024
Aantal pagina’s: 352
Uitgever: Quality Chess
Hardcover ISBN: 978-1-78483-199-8
PDF-Excerpt
Hardcover € 32,99
Boek bestellen…
Ik moest direct denken aan het boekje van Euwe en Kramer: De Afwikkeling deel 10 van hun serie over het Middenspel.