Krantenrubrieken weekends 30 augustus en 6 september 2025
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree & Hans Böhm
30 augustus: Spelen als een tijger
Schaken is niet alleen een kwestie van de beste zetten proberen te vinden, maar ook een gevecht met de tegenstander. In dat gevecht wil je de omstandigheden om de beste zetten te vinden voor jezelf zo makkelijk mogelijk maken, en voor je tegenstander juist heel moeilijk. Maar hoe?
Dat is waar Chess for Tigers van Simon Webb over gaat. Het is een oud boek (eerste druk 1978) maar als kind was ik er groot fan van en ik denk dat het nog steeds voor veel spelers nuttig is om te lezen. Het mooie is dat dat online gratis kan: namelijk op https://archive.org/details/chessfortigers/mode/2up
Het boek van de tragisch omgekomen Engelsman (vermoord door zijn zoon) geeft veel adviezen over kwesties waar iedere schaker mee te maken heeft. Hoe win je een gewonnen stelling? Wat te doen in remisestellingen? Hoe om te gaan met de klok, hoe profiteer je van de tijdnood van de tegenstander? Ook wordt er aandacht besteed aan de analyse van de eigen stijl en hoe je je openingsrepertoire kunt verbeteren. Natuurlijk is het boek wel gedateerd (zo is het advies ‘schrijf je zet eerst op om blunders te vermijden’ niet meer van toepassing, want de regels verbieden dat inmiddels) maar veel adviezen zijn nog steeds nuttig. Interessant is hoe hij aanraadt partijen tegen veel zwakkere en tegen veel sterkere tegenstanders aan te pakken.
Een ‘tijger’ die tegen een ‘konijn’ speelt houdt het beste de partij simpel. Met je superieure positionele begrip zul je profiteren van de fouten die je tegenstander maakt. Tegen een ‘heffalump’ (een soort olifant uit Winnie de Pooh) ben je juist gebaat bij wilde complicaties. In de chaos die ontstaat kan je sterkere tegenstander net zo goed fouten maken als jij. Onderstaande partij van een grootmeester tegen een toen (in 1972) onbekende Irakees is een goede demonstratie.
Walter Browne – Abdul-Razzaq Ahmed Taha
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.Lg5 Le7 5.e5 Pfd7 6.Lxe7 Dxe7 7.Pb5 Pb6 8.a4 a6 9.a5 axb5 10.axb6 Txa1 11.Dxa1 c6! 12.Da8 0–0? 13.Dxb8 Db4+
De computer zegt dat wit hier gewonnen staat na 14.Kd1! maar toch kan zwart tevreden zijn, want het is een wilde stelling.
14.c3? Dxb2 15.Pe2 b4 16.cxb4 Dxb4+ 17.Kd1 Db3+ 18.Kd2 Db4+ 19.Kd3 c5 20.Dc7 c4+?! 21.Ke3 Db3+ 22.Kf4 Dd3? 23.f3 Dd2+ 24.Kg3 De1+ 25.Kh3 Df2
Wit heeft eeuwig schaak vermeden, maar de stelling blijft gecompliceerd en daarom moeilijk te spelen, zeker met beperkte bedenktijd. Dat blijkt ook in de partij: zo mist wit hier 26.g4! Dxf3+ 27.Pg3 met gewonnen stelling.
26.Kg4? f6? 27.exf6? e5+ 28.Kh5 gxf6 29.dxe5 fxe5 30.De7??
30.Pg3 De3 31.Lxc4 is gelijk volgens de computer.
30…Tf5+ Met mat of damewinst, wit gaf daarom op.
Partij in viewer:
6 september: Khoi Pham wint “verborgen” grootmeestertienkamp
Het was wellicht het meest low-budget grootmeestertoernooi dat ooit in Nederland is gehouden, en vast ook het meest low-profile: de Berserkers GM Round Robin. De geschiedenis daarvan begint eigenlijk in 2020, als een aantal vrienden besluiten een nieuwe schaakclub op te richten, Amsterdam Berserkers. Het team stoomde snel op in de KNSB-competitie en is dit jaar gepromoveerd naar de eerste klasse. Aan het begin van de zomer bedacht lid Vincent Blom iets om dat te vieren (of gewoon omdat het kon), namelijk een sterk bezette tienkamp organiseren. Hij wist tegen een goede prijs een zaal te regelen in Amsterdam, nodigde drie grootmeesters uit die bij hem thuis konden logeren, de andere zeven deelnemers betaalden inschrijfgeld en de rest van het budget werd door hem zelf bijgelegd. In zijn onervarenheid als toernooiorganisator vergat hij wel de publiciteit te regelen: het toernooi stond nergens aangekondigd. De enige toeschouwers die bij het toernooi kwamen kijken waren een paar andere leden van de club. Verbeterpuntje voor volgend jaar, Blom is althans van plan dan weer iets te organiseren (mogelijk wel met een andere opzet).
Een belangrijk nevendoel bij dit soort gesloten toernooien is (jonge) spelers de gelegenheid te geven om normen te scoren. Met het resultaat was Blom daarom heel tevreden: de 20-jarige Khoi Pham uit Amsterdam werd namelijk met 7.5 uit 9 gedeeld winnaar van het toernooi (samen met de Italiaanse grootmeester Lorenzo Lodici) en boekte daarmee zijn eerste grootmeesternorm. De speler van Kennemer Combinatie is lang wat onder de radar gebleven (zeker vergeleken met zijn vriendin Eline Roebers) maar dit jaar is hij (mede dankzij deze toernooioverwinning) enorm gestegen met zijn rating. Begin dit jaar had hij 2296, inmiddels staat hij op 2476! Voor de grootmeestertitel heeft hij nog twee normen en een rating van minstens 2500 nodig. Het moet gek lopen wil hij dat niet gaan halen. Een vlotte overwinning boekte hij in de vijfde ronde tegen de Belgische grootmeester Dgebuadze.
Khoi Pham – Alexandre Dgebuadze
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 b6 4.g3 La6 5.b3 Lb4+ 6.Ld2 Le7 7.Lg2 c6 8.0–0 d5 9.Lc3 Pbd7 10.Pbd2 Tc8 11.a4 c5 12.a5 b5 13.dxc5 dxc4 14.b4
Allemaal eerder gespeeld. Als zwart nu gewoon kort rokeert staat wit slechts iets beter. De Belg probeert echter meteen ijzer met handen breken.
14…Pd5? 15.Lxg7 Tg8 16.Ld4 Pxb4
Zwart hoopt nu ook pion c5 te winnen en met zijn twee verbonden vrijpionnen kansen te krijgen. Hij had wellicht de volgende witte zet overzien.
17.Db1! Pc6 18.Dxh7 Tg6 19.Dh8+ Lf8 20.Pe4!
Met de dreiging 21.Pd6+ wint wit minstens een kwaliteit.
20…Th6? 21.Pd6+ Ke7 22.Dg8
Nu is het zelfs mat of damewinst, zwart gaf daarom op.
Partij in viewer:
29 augustus:
Tweezet 1050 van de Britse componist Barry Barnes, die vorige week werd geplaatst om op te lossen, is er een uit de moderne doos. Het probleem draait om drie zwarte pionzetjes, te weten 1. … dxc4, 1. … dxe4 en 1. … cxb6. Alvorens de sleutelzet te zoeken gaan we kijken of op die drie pionzetjes er al mat door wit gereed ligt. Dit blijkt het geval. Op 1. … dxc4 wordt vluchtveld d7 gedekt, maar moet wit nog wel b6 dekken, dit kan opgelost worden met 2. Te6 mat door dubbelschaak. Na 1. … dxe4 wordt ook veld d7 gedekt en is 2. d8P mat. Na 1. … cxb6 is 2. Pe5 mat, ook door dubbelschaak, wit moet met zijn paard ook d7 nog dekken, daarom is 2. Pa5 niet mat. Het batterijpaard kon gebruikt worden omdat veld b6 met de pionzet werd geblokkeerd. Deze varianten vormen het schijnspel, of te wel een extra fase in het probleem waarin iets plaats vindt. De verrassende sleutelzet is 1. Ka5! Wit dreigt nu 2. Da4 mat. Het mooie in dit probleem is dat de drie zwarte pionnetjes nu allemaal schaak geven. Door dit schaak geven komen er ineens andere matzetten om de hoek kijken. Speelt zwart 1. … dxc4+ dan is 2. Te5 mat. Wit hoeft veld b6 niet meer te dekken , maar moet wel het schaak van zwart opheffen. Op 1. … dxe4+ is het mat door 2. Pe5, dubbelschaak. Dit is mogelijk omdat d6 extra werd gedekt. Ook 1. … cxb6+ is schaak, dan is 2. Pxb6 mat. Drie prachtige matvarianten, waarbij 2. Pe5 ook nog een paradeverandering is. Dit laatste betekent: eenzelfde matzet maar na een andere zwarte zet als in het schijnspel.
Twee tweezetten van Barry Barnes, 1051 en 1052, kunnen worden opgelost. Bespreking volgt over enkele weken.
5 september:
Jan Timman, de voormalige nummer twee van de wereldranglijst schaken, is ook een vooraanstaande studiecomponist. Hij maakte al op jonge leeftijd zijn eerste studies. Waar hij met name in het begin nog aardig wat licht werk maakte, hebben de meeste van zijn recentere studies een uitgesproken barok karakter. Ik wil twee studies tonen om een indruk te geven dat eindspelstudies erg mooi kunnen zijn.
Diagram 1, een miniatuur, is een mooi tactisch gevecht. Wit begint en maakt remise is de opdracht. Wit kan uitsluitend een promotiedreiging stellen tegenover het zwarte geweld. Maar na 1.g7! moet zwart zijn best doen om de pion nog tegen te houden. Dat kan met 1. … Tf4, want als wit nu promoveert, dan volgt 2. … Txh4+ 3. Kg6 Tg4+. Na 2. Kxh6 is 2. … Txh4+ niet genoeg, omdat zwart uiteindelijk zijn toren moet geven voor de pion. Dus 2. …. Lf8, en nu is het weer wit die een list moet bedenken. Dat lukt nog met 3. Kg5. Zwart is nu niet meer in staat om de witte pion van promotie af te houden, maar kan nog wel spelen op het veroveren ervan na promotie, via 3. … Tf1. Wit moet nu wel promoveren, maar heeft nog een laatste redmiddel: 4. g8D Tg1+ 5. Kh5 en na 5. … Txg8 is het pat en remise. Wie verwachtte in deze studie een patstand? Mooi gecomponeerd.
Het tweede probleem is er een van een andere orde. De studie, zie diagram 2, toont probleemachtige trekjes. De opgave is wit begint en wint. Wit heeft aanzienlijk meer materiaal, maar zwart kan daar een pion tegenover stellen die op promoveren staat. De benarde positie van de zwarte koning blijkt de doorslag te geven. Na 1. Tb8! dreigt wit 2. Txb1, maar vooral ook 2. Tb4 en 3. Txd4+. Daarom 1. … Dd1 2. Tb4 a1D. Ineens heeft zwart zijn materiële achterstand ingelopen, en dreigt hij ook nog een aftrekschaakje. Betekent dit de ondergang voor wit? Nee, hij speelt 3. Dg1. Wit dreigt een paar keer te slaan op d4, waarna de h-pion de winst brengt. Zwart moet dus wel 3. … Dxg1 spelen. Wit heeft nog maar één winstkans, en dat is mat geven op d4. En hoe indrukwekkend zwart dat veld inmiddels ook gedekt heeft, wit blijkt verrassenderwijs beide dames tot toeschouwers te kunnen reduceren: 4.c4+! dxc3 e.p. 5.e4+ fxe3 e.p. 6.Td4 mat. Een prachtige vertoning van twee maal een en-passantslag in een eindspelstudie. Prachtige compositie van Jan Timman.
30 augustus: Nauwkeurigheidsscore
Hoe bepaal je hoe goed iemand heeft gespeeld? Bij het schaakspel zijn computers tegenwoordig zo sterk dat ze ons in een paar seconden de waarheid kunnen geven in vrijwel iedere stelling. Computers kunnen dus een heel representatief oordeel geven over onze prestaties. Komen jouw zetten sterk met de keuzes van de computer overeen? Dan heb je voortreffelijk gespeeld.
Er zijn 2 statistieken ontwikkeld om onze prestaties uit te drukken. De eerste is de nauwkeurigheidsscore. Dit is een scoringspercentage voor in hoeverre jouw zetten overeenkomen met die van een computer. Een tweede is het gemiddelde centi-pion verlies. Dit is de gemiddelde waarde waarvan jouw keuzes in een partij afwijken van de eerste keuze van de computer. Geeft de computer een voordeel voor wit van 0,75 en levert jouw zet slechts 0,5 voordeel op? Dan is je centi-pion verlies voor deze zet 25.
Met name de nauwkeurigheidsscore vervult tegenwoordig een prominente rol op schaakwebsite chess.com. Ik moet toegeven een beetje verslaafd te zijn aan deze functie. Na ieder partijtje is het toch leuk om snel even te kijken hoe goed ik heb gespeeld. Waren mijn zetten verstandig, of sloegen mijn berekeningen en inschattingen eigenlijk nergens op?
Een paar van mijn grootmeesterlijke vrienden zijn sceptisch over de waarde van de nauwkeurigheidsscore. Er zijn namelijk nogal wat factoren die de nauwkeurigheidsscore beïnvloeden. Het is immers veel moeilijker om nauwkeurig te spelen in complexe stellingen. Daarnaast zullen spelers met een dynamische speelstijl minder accuraat spelen dan technische spelers, maar ze zijn niet noodzakelijk minder sterk. Vooral bij ‘saaie’ remises worden vaak heel hoge nauwkeurigheidsscores gehaald. Alleen zo win je natuurlijk geen partijen!
Toch blijken de nauwkeurigheidsscore een heel aardige graadmeter. Bij topgrootmeesterpartijen is deze over het algemeen bijzonder hoog. En wie de nauwkeurigheidsscores van alle spelers in Dieren bij elkaar op zal tellen zal concluderen dat Eelke de Boer terecht Open Nederlands kampioen werd.
In een groot open toernooi in het Zwitserse Biel wist de Groningse schaker Milan Mostertman een bijna perfecte score te halen met een knappe overwinning.
Milan Mostertman – David Lacan Rus
1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 e5 6.Pdb5 d6 7.Lg5 a6 8.Pa3 b5 9.Pd5 Le7 10.Lxf6 Lxf6 11.c4
Mostertman kiest altijd voor deze ouderwetse bestrijdingswijze van de Sveshnikov.
11…b4 12.Pc2 0–0 13.g3 a5 14.Lg2 g6 15.0–0 Lg7 16.Dd3 Le6 17.Tad1 Ta7 18.b3 Td7?!
Dit is passief. Zwart had beter het centrale witte paard af kunnen ruilen.
19.Pde3! Db6 20.f4! f5?! 21.exf5! gxf5 22.Ld5!
Iedere zet is raak. Veel velden in het zwarte kamp zijn bijzonder verzwakt geraakt.
22…Lxd5 23.Dxd5+ Tff7 24.De6
Een uitstekende zet, maar volgens de computer het enige ‘smetje’. Die kiest voor het profylactische Tf2.
24…exf4 25.gxf4 Pd4?!
Een wanhopige poging om te compliceren. Het vervolg is door de witspeler uitmuntend berekend.
26.De8+! Tf8 27.Dxd7 Pxc2 28.Tf3! Ld4 29.Tg3+ Kh8 30.Th3
Deze tegenaanval is beslissend.
30…Tg8+ 31.Kh1 Tg7 32.De8+ Tg8 33.Txh7+! Kxh7 34.Dh5+
Na 34…Kg7 35.Tg1+ Kf8 36.Dxf5+ gaat het spoedig mat. 1–0
Een nauwkeurigheidsscore van 99,4!
Partij in viewer:
6 september: De meest belachelijke schaakregel
Het schaakspel is door de eeuwen heen enorm veranderd. De loper was ooit een olifant. Ineens mochten we rokeren en en passant slaan. De schaakklok werd toegevoegd. En we moesten verplicht gaan noteren.
Eigenlijk is het een wonder dat het schaakspel nog steeds zo populair is. Met de steeds geavanceerder wordende technologie zijn de mogelijkheden om spellen te ontwikkelen tegenwoordig vrijwel eindeloos. Dat betekent dat de bedenkers (en latere ontwikkelaars) van het schaakspel toch een aantal dingen heel erg goed hebben gedaan. De unieke en charmante samenstelling van de stukken zorgt ervoor dat op de 64 velden een eindeloze hoeveelheid fascinerende mogelijkheden ontstaat.
Is het schaakspel dan echt zo perfect? Een aantal spelregels zijn toch regelmatig ter discussie gesteld. Met name de remise-regels doen het nodige stof opwaaien. De grootste boosdoener lijkt het remiseaanbod. Door dit gereedschap kan al remise overeengekomen worden nog voordat een partij serieus ontvlamd is. Niet voor niets hebben veel toernooiorganisaties extra regels toegevoegd om vroege remiseaanboden te verbieden.
Ook de patregel moet het soms ontgelden. Want eigenlijk is pat de ultieme vorm van zetdwang. Precies nu de koning geen kant meer op kan ontsnapt de verdediger met remise. Zonder de patregel zouden veel remise-eindspelen ineens theoretisch gewonnen zijn. Maar de patregel heeft natuurlijk wel zijn charme, en levert ook veel fantastische motieven op.
Dus wat mij betreft is er één spelregel die nog veel belachelijker is: de regel omtrent de onreglementaire zet. Mocht je immers een onreglementaire zet uitvoeren, dan dient de tegenstander de klok stil te zetten en een claim in te dienen. Is de zet inderdaad onreglementair? Dan levert de claim wat extra bedenktijd op, en dient de zet te worden teruggenomen. De partij gaat vervolgens gewoon verder…
Tijdens een snelschaakevenement in het Zwitserse Biel leverde dit een bijzonder fragment op.
Fedoseev – Aravindh
Aravindh heeft een krachtige pion op a2 en staat daarom technisch op winst. Fedoseev heeft zojuist schaak gegeven, waarop Aravindh na een paar seconden antwoordde met het opmerkelijke
33…Kg7???
Heeft hij dat paard aan de rand even over het hoofd gezien? De witspeler zette de klok stil, waarna de arbiter ingreep en Fedoseev een extra minuut toekende. Aravindh kreeg vervolgens wel een nieuwe kans.
33…Kg8! 34.a6 Dc2?! 35.Tg4+ Kh8 36.De7?
Na dameruil kon wit zich nog verweren. Nu maakt Aravindh het strak af.
36…Td1! 37.Db7 Txf1+ 38.Kxf1 a1D+
Met een extra dame lukt het wel.
39.Kg2 Dxa6 40.Dxf7 Dac6+ 41.Kh3 Dh7 42.Tg7 Df5+ 43.Kh4 Dce4+ 44.f4 Dg5+ 45.Txg5 fxg5+ 46.Kh3 Lc3 47.Dc7 Df5+ 48.g4 Dd3 49.fxg5 Df1+ 50.Kh4 Le1+ 51.Pg3 Lxg3+ 52.Dxg3 hxg5+ 53.Kxg5 Df7 54.Dd6 Tg8+ 55.Kh4 Df2+ 56.Kh5 Df6 57.Df4 Dxf4 58.exf4 Kg7 59.g5 Th8+ 0–1
De tweede kans werd optimaal benut! Maar zelfs 2700+ spelers hebben soms dus moeite om binnen de lijntjes van de spelregels te kleuren. Opmerkelijk is dat als je je dame weggeeft, dat je gelijk kunt opgeven. Maar als je je koning laat slaan, dan verdien je een tweede kans. Wie heeft dit verzonnen?
Partij in viewer:
Lees de rubriek van Hans Ree in De Groene Amsterdammer op: https://www.groene.nl/auteur/hans-ree (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis)
Hans Böhm plaatst zijn rubriek voor de Telegraaf op zijn eigen website: https://www.hansbohm.com/2013/?cat=13
