Dagelijks bezoek ik een klein aantal websites. Om kennis te nemen van de weersvoorspelling in mijn woonplaats, van de televisie programma’s die ITV3, Channel 5, Drama TV en Yesterday TV die avond gaan uitzenden en van het complete voetbalprogramma van de dag. Daarnaast bezoek ik dagelijks “Schaaksite”. Het is dankzij deze site dat ik op de hoogte werd gebracht van het onzalige plan van de KNSB om, als bezuinigingsoperatie,
We gaan dit keer in op legendarische uitwedstrijden: externe partijen ‘in den vreemde’ die nooit vergeten zijn. Ook dit keer kwamen er aardig wat reacties binnen, maar ik verwacht er ook nog wel een paar. Er is daarom een goede kans dat er nog wel een update volgt. Gelukkig is de huidige input al heel aardig.
We beginnen in Bunschoten-Spakenburg, wel vaker een bron voor kopij. Richard Vedder wees mij op een stukje van Cees Vermeer, die in de beginjaren van EP vaak clubkampioen werd. Hij schreef dit voor een jubileumuitgave van het clubblad in 1985. In 1995 was hij al overleden, maar zijn stukje haalde wel het jubileumboek! Om de Nederlandse leesbrillenbranche niet te overbelasten heb ik het overgetikt:
bron: jubileumboek En Passant
Een ander bijzonderheid overkwam ons toen wij in de oorlogsjaren met het eerste tiental moesten spelen tegen het vijfde tiental van de schaakclub Utrecht. U moet goed begrijpen: de schaakclub Utrecht was een van de grootste clubs in Nederland. Zij speelden misschien wel met tien tientallen in de bondscompetitie. Na een moeizaam gevecht won En Passant met 5-4.
Nu ws het de gewoonte dat als de gasten vertrokken, deze een woord van dank richtten aan de gastheren. Dan moest de vereniging bedanken voor de prettige ontvangst, voor de sportieve strijd en voor de gratis koffie waarop men getrakteerd was.
In 1985 klinkt dat misschien wat overdreven, maar in de oorlogsjaren en de jaren vlak na de oorlog was een gratis kop koffie heel wat. Want u moet zich goed voorstellen dat toen, als er in Bunschoten-Spakenburg een vergadering of een feestavond werd gehouden, dan moest je een kopje meebrengen. Onder op de agenda stond dan ook altijd: gelieve een kopje mee te brengen.
Aan het eind van bovengenoemde match werd mij in het oor gefluisterd: u moet de gastheren nog bedanken. Uiteraard heb ik dat gaarne gedaan, maar na enkele geijkte zinnen kon ik niet nalaten er iets meer aan toe te voegen. Waarschijnlijk kwam dat omdat ik wat in een overwinningsroes verkeerde.
Vrij vertaald, sprak ik het volgende. Het is ruim vijfhonderd jaar geleden dat de Bisschop van Utrecht, Bunschoten-Spakenburg had laten verwoesten, de muren laten slechten en de stadsrechten wou ontnemen. Door mij werd verder de boodschap uitgesproken dat wij nu op een wat eleganter wijze Utrecht hadden verslagen en dat men voortaan beter alle ruzies en conflicten kon uitvechten op het schaakbord, want Utrecht heeft wel de Dom, maar dom is Utrecht niet.
Na mijn dankwoord klonk er geen applaus, maar was er een ijzige stilte. Wij gingen met een halve telgang naar de garderobe en persten ons heel snel in de twee auto’s. Toen wij buiten Utrecht waren haalden wij pas verlicht adem. Toen kregen wij onze straf, want vlak voor Polynorm stonden wij stil met lekke banden. Het was ook een beetje veel, zes personen in een vierpersoonsauto. Bij Polynorm hebben wij dhr. W. Koelewijn Gzn. opgebeld of hij de auto’s kon ophalen. Terwijl wij in een marstempo naar huis gingen lopen.
Dhr. W. Koelewijn Gzn. belde mij de volgende dag en vertelde dat niet alleen de banden lek waren, maar dat ook het canvas van de buitenbanden was gescheurd. Gelukkig was dhr. W. Koelewijn Gzn. een enthousiast schaker en nam sportief alle kosten voor zijn rekening. Zo had ook deze wedstrijd een Happy-End.
Hoewel Aljechin een grotere voorsprong neemt, wordt de match door steeds meer Nederlanders gevolgd. Elke krant publiceert de partijen en ook cartoons, zoals deze, verschijnen in de bladen. Het wordt steeds meer een mediaspektakel!
In de ‘Extra info’ niet alleen een verslag van de partijen, maar ook krantenartikelen en foto’s van de speellocaties. Tevens een verhaaltje over Alexander Rueb, die als voorzitter van de FIDE en als vriend van Euwe bij de match betrokken was.
Lees meer >De derde match van het Speed Chess Championship is gewonnen door Vladimir Fedosejev. Hij versloeg Alireza Firouzja in een uiterst spannende match met 15-14. Hiervoor moest er een beslissingsmatch van vier bulletpartijen worden gespeeld. Wesley So daarentegen had aanzienlijk minder moeite met het Oezbeekse talent Nodirbek Abdoesattorov; hij won met 18-10.
Voor degenen die het eerdere artikel niet hebben gelezen: de exacte indeling van de wedstrijden is hier terug te vinden.
Alireza Firouzja – Vladimir Fedosejev 14 – 15
Vladimir Fedosejev is een Russische schaker, en eentje met talent. Al jaren wordt hij naar de top toegeschreeuwd, maar die kloof heeft hij nooit echt kunnen overbruggen. Vooral in zijn jeugdjaren was hij een grote belofte, met een tweede plaats op het WK voor junioren (2011) en een derde plaats op het EK (2014) als grote hoogtepunten. Later, in 2017, won hij nog het Aeroflot Open. Daarna zijn zijn resultaten gestagneerd. Fedosejev is inmiddels 25, maar bevindt zich heden ten dage niet in het selecte gezelschap van grootmeesters met een rating van boven de 2700. In het snelschaken is Fedosejev sterk gebleven. In 2012 eindigde hij bij het Keres Memorial al gelijk met de gevreesde Shirov, terwijl hij in 2015 in het blitztoernooi van Dubai de eerste prijs wist te winnen. Aan het eind van 2017 veroverde hij het zilver bij het WK Rapid, achter de grootheid Anand. Fedosejevs sterke kant is het combinatoire schaak; het fijne positiespel lijkt hem minder goed te liggen.
Wat Alireza Firouzja allemaal wel niet heeft gepresteerd op deze leeftijd, is moeilijk samen te vatten. In een tijdsbestek van ruim een jaar klom hij op naar een positie waarvandaan de eerstvolgende stap die naar de absolute wereldtop is. In Norway Chess zat hij dit jaar op dat niveau; een tweede plaats achter Carlsen is een wereldtopper waardig. Online heeft Firouzja dit jaar wel moeilijkheden gekend, maar ook de Fransman Vachier-Lagrave heeft dergelijke problemen. Misschien maakt niet iedereen deze switch even soepel. Ook Firouzja heeft getoond een gevreesd snelschaker te zijn, sterker nog dan Fedosejev. Bovendien delen ze hun voorkeur voor het tactische schaak, al moet daarbij worden opgemerkt dat Firouzja als speler veel completer is.
Firouzja was dus toch wel de grote favoriet voor een plaats in de tweede ronde. Des te verrassender was het dat hij eigenlijk nooit goed in de match kwam. Fedosejev toonde zich die dag de betere speler, en het zag eruit alsof het een wonder was dat de naar Frankrijk gevluchte Iraniër niet op een veel grotere achterstand kwam na de openingsfase. Firouzja speelde niet groots, maar bleek erg taai. Op de achtergrond domineert Anish Giri het toernooi. Hij roerde zich al in de match van Carlsen, maar in deze match was hij commentator op ChessTV, de commentaarbox van chess.com.
Het ‘mayday’ kondigde zich al aan in de eerste twee partijen van de match:
Judit Polgar in Madrid 1994. Fotograaf onbekend.
In de eerste helft van 1989 kwam een tiener op 12-jarige leeftijd met stip de top 100 honderd van de wereld binnen. Het was Judit Polgar, die een op die leeftijd nog nooit vertoonde sprong maakte naar plaats 55. Ze was de jongste van drie zussen, die door hun vader met strakke hand tot schaaksters van wereldformaat werden opgeleid. De oudste zus Zsuzsa Polgar werd grootmeester in 1991 en was wereldkampioene bij de vrouwen van 1996-1999. Ze had nog een piek in haar carrière in 2004/2005. De middelste zus Zsofia Polgar werd damesgrootmeester en meester bij de mannen, maar speelde na haar huwelijk in 1999 niet veel meer.
Judit Polgar speelde in tegenstelling tot haar zusters bij voorkeur in mannentoernooien. Haar eerste optreden in Nederland was in het open OHRA B-toernooi in augustus 1989 in Amsterdam. Ze begon met een overwinning op Hans Ree en daarna bond ze nog een aantal grootmeesters aan haar zegekar. Ze boekte zes overwinningen en leed drie nederlagen. Haar scherpe speelstijl liet geen remises toe. Het was sensationeel dat een 13-jarig meisje zo’n sterk schaak liet zien en de kranten stonden er vol van.
Lees meer >
Over de auteurs
Noam A. Manella en Zeev Zohar hebben een soort handboek geschreven dat een leidraad moet vormen om de conventionele denkkaders op de juiste momenten los te leren laten en deze met een soort engine-wise intuition aan te vullen. De auteurs zijn voor sommigen van u wellicht bekend van het boek Play Unconventional Chess and Win. Noam Manella is een onderzoeker op het gebied van sociale netwerken en Zeev Zohar een zakenman. Ze zijn beiden gepassioneerde schakers, maar niet van noemenswaardig niveau. Daarom is de GM Ram Soffer als ‘schaakexpert’ ingeschakeld om de analyses uit het boek te bezegelen.
Tekening van Rupert van der Linden
11 mei 1997, New York
Schaakcomputer Deep Blue wint de beslissende partij van Kasparov. De zesde partij van deze historische match kende slechts 19 zetten. Vol ontsteltenis gaf Kasparov op. Hij betichtte het team dat achter Deep Blue schuilde zelfs van ‘menselijke input’. De schaakcomputer zou ‘a very human sense of danger’ hebben getoond, waarvoor de hulp van grootmeesters nodig was geweest. Later nam de wereldkampioen deze uitspraken terug. Toch was de wijze waarop de computer won uniek. Zo speelde Deep Blue degelijke positionele offers, iets wat tot dan toe uitsluitend voorbestemd leek voor menselijke schakers.
Vandaag de dag is de schaakcomputer natuurlijk niet meer weg te denken uit de schaakwereld. De ‘engine’ beïnvloedt het schaken op alle denkbare terreinen. Zo zijn het topschakers die de engine raadplegen voor nieuwe (openings)ideeën, maar tegelijkertijd lijkt de kloof tussen mens en computer steeds groter te worden. Experts doen meer en meer zetten af als ‘ondoorgrondelijke computerzetten’. Het boek Think Like A Machine poogt niet alleen die kloof te overbruggen door de vaak raadselachtige zetten van de computer begrijpelijk te maken, maar stelt zelfs dat menselijke schakers kunnen leren om uiteindelijk dezelfde soort zetten achter het bord te bedenken.
Engines checken vanuit hun standaard ook de zetten die de meeste professionele schakers op intuïtieve gronden onmiddellijk afwijzen. Dat filter naar kandidaatzetten is niet verwonderlijk, want het denkproces van de mens is natuurlijk gebaseerd op gedeelde aannames over goed en fout. De auteurs hopen met dit boek schakers te leren om de comfort zone van die conventionele kaders zo nu en dan te verlaten, want stellen ze: “Those who develop the ability to constantly look for options “beyond the rules” are going to be the champions of the future.”
Als lezer vroeg ik mij meteen af of de schrijvers niet een bescheidenere opstelling hadden moeten kiezen. De vaststelling dat we kunnen leren van de computer is ontegensprekelijk waar, maar leren ‘denken’ (of eigenlijk zetten) als een engine, gaat dat niet een stap te ver? Hieronder zien we hoe ze deze moeilijke doelstelling hebben ingevuld.
Lees meer >
Na twee edities over recordkampioenen gaan we weer over op iets geheel anders: toernooien met bijzondere namen. Veel toernooien zijn genoemd naar een plaats (‘het open kampioenschap van …’), een speler of een sponsor, maar er zijn ook toernooien waarvan de naam een vragende blik oproept. Daar gaat deze editie over.
Allereerst een toernooi dat zelf geen rare naam heeft, maar naar de letter wel aan de opdracht voldoet: het rapidtoernooi van SG Max Euwe van een aantal jaar geleden,
Lees meer >
Een van de lastigste onderdelen van het schaakspel is calculeren. Daarbij draait het er niet alleen om dat u de zetten in uw geestesoog ziet, maar ook de juiste zetten kiest. Voor eindspelen is er een handige methode. In het eindspel zijn de mogelijkheden over het algemeen beperkter dan in het middenspel. Uiteraard is het belangrijk om eerst een idee te vormen over wat er in een stelling aan de hand is. Bekijk de kenmerken van de stelling en bepaal of een van beide partijen in het voordeel is. Zo ja? Waarom?
Soms liggen de antwoorden als het ware voor het oprapen, maar er zijn ook stellingen waarin het niet meteen duidelijk is welke kandidaatzetten u tot uw beschikking heeft. Is dat het geval? Zoek dan eerst naar zetten die niet werken. U hoeft daaraan geen aandacht meer te besteden. Daarmee is snel duidelijk op welke zetten u uw aandacht moet richten.
Pionnenrace
De eerste stelling is een studie van Jan Timman uit The Art of the Endgame. Wit is aan zet. Het is niet zo moeilijk om te bedenken dat zwart in het voordeel is. De zwarte koning heeft een dominante positie ten opzichte van zijn witte collega. Erger: zwart kan zonder enige moeite de f-pion veroveren. Wit vecht dus om lijfsbehoud. Wat moet hij doen?
Wij passen de methode van eliminatie toe. Daarbij verwerpen wij dus de zetten die niet werken meteen en kijken naar zetten die mogelijk een oplossing bieden. In deze stelling hebben koningszetten geen zin. Het is eenvoudig in te zien dat zwart de witte f-pion ophaalt. Daarna is wit kansloos omdat het veel te lang duurt om de zwarte a-pion te veroveren en de witte a-pion te laten promoveren. Resteren twee zetten met de a-pion. U voelt vast wel aan dat 1. a3 te langzaam is. Dus zit er niets anders op dan 1. a4! te spelen. Maar hoe gaat het dan verder?
Lees meer >
Foto: Lennart Ootes
Rick Lahaye, lid van sv Spijkenisse, is niet alleen schaker, maar ook een enthousiast ondernemer en auteur. Hij schreef samen met Thomas Waanders het boek ‘Grenzen verleggen’. Ze deden samen wetenschappelijk onderzoek naar de prestaties van olympisch goudenmedaillewinnaars. De vraag ‘hoe het toch komt dat sommige sporters de absolute top bereiken?’ stond daarbij centraal.
Rick: “Onze conclusie was dat het behalen van de top een complex, dynamisch en uniek proces is waarbij duizenden factoren een rol spelen. Dat er geen heilige graal is en meerdere wegen naar Rome leiden. Dat is wellicht vanuit een wetenschappelijk perspectief een bevredigend antwoord, maar het geeft alleen geen houvast”.
“Als speler en coach wil je richting. Je hebt een kompas nodig. Wat ga je trainen en waarom eigenlijk? Meestal analyseer je als coach enkele partijen van pupillen om te zoeken naar patronen. Deze inzichten gebruik je om richting te geven aan de lessen. Je bent als coach alleen beperkt door tijd”.
Dat is één van de redenen waarom hij ChessAnalytics heeft opgericht. Alle partijen die je ooit hebt gespeeld kun je in hun database stoppen. Al deze partijen worden automatisch geanalyseerd en dan wordt gezocht naar patronen. Op basis van de inzichten in deze patronen bieden ze diensten aan voor leren en vermaak.
Dat gaat al heel ver. Het is bijvoorbeeld mogelijk automatisch alle eindspelstructuren te herkennen die er bestaan en zien hoe een speler daarop scoort. Alle toren- of pionneneindspelen die iemand ooit in zijn leven heeft gespeeld in zijn eigen partijen kan hij met een klik op de knop dan bij elkaar zien.
1. Wanneer ben je begonnen met schaken en wie heeft het je geleerd?
Ik heb schaken geleerd van mijn moeder toen ik vijf jaar oud was.
2. Heb je naast schaken nog andere sporten of hobby’s?
Ik wandel en hike* graag. In de zomer nog in Oostenrijk geweest voor een schaaktoernooi. In de ochtend en middag was het hiken in de bergen. In de avond was het dan schaken. Een ideale combinatie! Verder ontspan ik door het kijken van films en series. Tot slot haal ik veel energie uit ondernemen. Iets opbouwen vanuit niks, daar haal ik veel voldoening en plezier uit. Het voelt haast als een hobby.
3. Naar welke muziek luister je graag?
Heel uiteenlopend. Als ik echt moet kiezen, dan is het Coldplay.
4. Heb je een favoriete auteur? Zo ja wie dan?
Niet echt. Ik lees veel, maar dat zijn meestal wetenschappelijke artikelen of online artikelen waar ik iets nieuws van leer. Verder hebben series en films mijn voorkeur boven leesboeken.
5. Hoeveel tijd besteed je gemiddeld per week aan het schaken?
Het ligt aan de week, maar meestal tussen de 40-60 uur per week. In mijn hoofd ben ik 24/7 met schaken bezig. Lesgeven en vooral het verder door ontwikkelen van ChessAnalytics. Een platform uit de grond stampen met je team kost veel tijd. Ontwerpen en communiceren met programmeurs en computerwetenschappers over de te bouwen functionaliteiten, financiering, sales, marketing, klantenservice en vele andere aspecten die om de hoek komen kijken bij ondernemen. Die diversiteit is geweldig. Je takenlijst is alleen oneindig en je moet goed kunnen loslaten.
Lees meer >In Ecce Homo Ludens VII bespreekt René Olthof een legendarische bekerwedstrijd met Niels Ondersteijn in de hoofdrol. Niels is vandaag jarig, gefeliciteerd!
Lees het artikel op de HMC-site. Zie ook het overzicht van alle artikelen in deze serie.
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
Lees meer >In deze tijd waarin weinig ‘echte’ toernooien plaatsvinden, kijkt de Nederlandse schaker al gauw of er online nog een goed toernooi te zien is. Dat blijkt het geval, want Chess.com heeft sinds twee weken het Speed Chess Championship lopen, en het deelnemersveld is niet mis; Carlsen, Nakamura en Vachier-Lagrave worden al jaren als de beste snelschakers van de wereld gezien. Onder de zestien deelnemers bevindt zich ook onze landgenoot Anish Giri. Hij zal op 16 november om zes uur ’s avonds in actie komen tegen de Russische snelschaakspecialist Vladislav Artemjev.
Het toernooi wordt in een knock-outformat gespeeld, wat betekent dat Nakamura (de nummer één van de wereld op de snelschaak-ratinglijst!) in actie komt tegen de speler met de laagste snelschaakrating, Carlsen tegen de op een na laagste, enzovoort. Giri is als tiende geplaatst en komt dus uit tegen de nummer zeven van de lijst, Artemjev. De organisatie van de matches zelf is wat onconventioneel; de spelers moeten eerst negentig minuten snelschaken met een tijdcontrole van 5″+1′, daarna zestig minuten met 3″+1′ en afsluitend dertig minuten met 1″+1′, bullet dus. Het nadeel van het niet bepalen van het aantal potjes voor de speler die aan de verliezende hand is, is duidelijk: er komt geen einde aan en hoe korter de partij duurt, des te langer gaat het afslachten in de betreffende discipline door.
Giri is dus nog niet in actie gekomen, maar er zijn al wel vier andere matches gespeeld. Ik breng u een aantal hoogtepunten uit de eerste twee, de andere twee zal ik later bespreken.
Vachier-Lagrave 16,5 – 11,5 Nihal Sarin
De Fransman Vachier-Lagrave staat bekend als goede snelschaker, maar heeft het in het online seizoen moeilijk gehad. Dat hoeft natuurlijk niet al te veel te betekenen, maar verrassend was het wel. In de eerste ronde versloeg hij de talentvolle Indiër Nihal Sarin, die nog maar zestien jaar oud is. Vachier-Lagrave pakte zijn voorsprong voornamelijk in het tijdvak van vijf minuten per persoon, waar hij +3 wist te scoren. Nihal Sarin kreeg het gat vervolgens niet meer dicht en eindigde ook in de andere tijdvakken op een negatieve score, twee keer -1. In de eerste partij stond er een leerzaam toreneindspel op het bord (Vachier-Lagrave wit):
Begonnen tijdens de 1e golf op een verloren avond met twee teams, en drie spelers, zagen we afgelopen zondagavond meer dan 444 spelers actief in onze teamwedstrijden.
LSG verlengde het proefabonnement. Met het Leidsche Denksportcentrum op omvallen zoekt de club naarstig naar online houvast, vandaar ook dat LSG2 in de 2e klasse lekker meedraait. Toch zult u van Leidscherzijde weinig vernemen. Hoewel de inmiddels ongeschreven regel: ‘De winnaar schrijft het verslag’
Lees meer >
Enkele dagen geleden heeft het bestuur van de KNSB een begroting voor 2021 bij de leden van de Bondsraad neergelegd, waarover in de bondsraadvergadering van 28 november zal worden gestemd. Onderdeel van dit voorstel is het volledig afschaffen van SchaakMagazine. Geen gedrukte uitgave meer en ook geen omschakeling naar een digitale versie. Dit als onderdeel van een forse bezuinigingsoperatie om het teruglopen van de inkomsten te compenseren.
Lees meer >Van
daag aflevering 6 met de partijen 14-15-16 van de match uit 1935. Voor het eerst komt Euwe op gelijke hoogte met Aljechin en daardoor neemt de interesse en het enthousiasme in Nederland toe.
Vergeet niet de ‘Extra info’ op onze website te lezen, want daarin staat nog veel meer informatie dan in de aflevering op YouTube te zien is!
www.maxeuwe.nl/index.php/activiteit/wk-1935/670-wereldkampioenschap-schaken-1935
Vandaag aandacht voor onze webmaster Bas van den Berg,
Lees meer >
Schaakvereniging Erasmus