Schaaksite

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 8: Emanuel Lasker

Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het ons gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin we de schaakgeschiedenis voor het voetlicht willen brengen. Dit is het achtste artikel dat gaat over de tweede wereldkampioen, Emanuel Lasker.

Nadat Emanuel Lasker (1868-1941) in 1894 de wereldtitel heeft weten te veroveren ten koste van Steinitz, duurt het maar liefst 27 jaar voordat er een speler is, die hem van de troon stoot. Lasker speelt verschillende tweekampen met de wereldtitel als inzet, maar – op een gelijkspel met Schlechter na – blijft hij moeiteloos overeind. Lasker geeft in zijn spel de leer van Steinitz verder gestalte, namelijk dat er volgens de regels van de logica moet worden gespeeld, met een goed evenwicht tussen positiespel en tactiek. Deze stijl wordt de klassieke schaakstijl genoemd. Hij gunt Steinitz ook de eer de grondlegger van het hedendaagse positiespel te zijn. Aan de hand van analyses van zijn voorganger stelt Lasker de tabel van de (strategische) elementen van Steinitz samen. In deze tabel worden de verschillende kenmerken die een rol spelen bij het beoordelen van de stelling op een rijtje gezet. Zie hiervoor ook het vorige artikel over Steinitz in deze reeks.

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 7: Wilhelm Steinitz

Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het ons gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin we de schaakgeschiedenis voor het voetlicht willen brengen. Dit is het zevende artikel dat gaat over de eerste officiële wereldkampioen, Wilhelm Steinitz.

De eerste die de zogenaamde romantische schaakstijl in twijfel trok was Wilhelm Steinitz (1836-1900). Hij ontdekte in vele combinaties van zijn tijdgenoten onvolkomenheden die bij het vinden van de beste verdediging bloot te leggen waren.

Steinitz was de eerste die het schaakspel op wetenschappelijke wijze benaderde. Hij wordt daarom als de belangrijkste grondlegger van de hedendaagse strategie beschouwd. Steinitz’ uitgangspunt was dat de beginstelling in evenwicht is. Dit blijft zo, zolang het spel volgens de wetten van de logica verloopt. Elke zet dient te voldoen aan de strategische eisen van de stelling. Zondigt een van de beide spelers echter tegen deze strategische wetten, dan wordt de balans verstoord en gaat het voordeel over naar de tegenstander.

Steinitz ontwikkelde een theorie die gebaseerd was op de verschillende kenmerken in de stelling. Later werd deze theorie samengevat in een lijst die de "tabel van de elementen van Steinitz" werd genoemd. Deze tabel heb ik zelf als basis gebruikt voor mijn boek ‘Chess Strategy for Chessplayers’.

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 6: Paul Morphy

Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het ons gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin we de schaakgeschiedenis voor het voetlicht willen brengen.

Dit is het zesde artikel dat gaat over het Amerikaanse genie Paul Morphy.

Tot de echte schaaklegendes hoort de Amerikaan Paul Morphy (1837-1884). Geboren in New Orleans, bleek hij een uitzonderlijk talent voor het schaakspel te hebben, gezien de resultaten die hij reeds als jonge speler wist te boeken.

Toen in 1857 te New York het eerste officiële schaaktoernooi werd gespeeld, wist Morphy zijn naaste concurrenten Stanley en Paulsen voor te blijven. De jonge Amerikaan had net als zijn generatiegenoten een grote voorliefde voor de combinatiekunst, maar koppelde die aan een groot strategisch inzicht. Als een van de eersten had hij ingezien dat het er in de openingsfase op aan kwam om consequent met iedere zet een stuk te ontwikkelen, alvorens tot de aanval over te gaan. Had hij eenmaal een aantal stukken in het spel gebracht, aarzelde hij niet om materiële offers te brengen in ruil voor vlijmscherpe koningsaanvallen. De heldere stijl van Morphy ontlokte de latere wereldkampioen (en landgenoot) Bobby Fischer de uitspraak dat Morphy de grootste speler aller tijden was. Dat lijkt teveel eer, maar zijn prestaties waren in die tijd onovertroffen. Toen Morphy in 1858 naar Europa kwam, speelde hij veel tweekampen die hij allemaal won. De belangrijkste vond plaats in Parijs toen hij Anderssen met maar liefst 7-2 wist te verslaan. Fenomenaal waren de prestaties die Morphy in blindsimultaans leverde. Een van de mooiste partijen van de legendarische Amerikaan, die het schaakspel echter spoedig de rug toekeerde is de volgende:

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 5: Adolf Anderssen

Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het ons gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin we de schaakgeschiedenis voor het voetlicht willen brengen.

Dit is het vijfde artikel waarin misschien wel de meest onsterfelijke partij aan bod zal komen.

Het vierde artikel ging over Howard Staunton (1810 – 1874). De schaakwereld mag hem danken voor het feit dat hij er in 1851 in slaagde om in Londen het eerste grote internationale toernooi aller tijden te realiseren. Het werd een knock-outtoernooi dat nog zonder klok gespeeld werd. Winnaar werd Adolf Anderssen (1818-1879) die met prachtig aanvalsspel de meeste partijen naar zijn hand wist te zetten.

Behalve het feit dat hij een grote periode vrij succesvol was, heeft hij ook een belangrijke rol gespeeld bij het ontwikkelen en bedenken van schaakproblemen.

Anderssen was een gambietspeler pur sang, die een offertje links en rechts niet schuwde. Zijn belangrijkste doel was het bestoken, opjagen of uitroken van de vijandelijke koning.

Dit was in feite het begin van de zgn. romantische periode, die gekenmerkt wordt door frivole offercombinaties. De correctheid was soms ver te zoeken, maar het gold in die tijd als oneervol om een offer te weigeren. Tegenwoordig weten we dat een combinatie soms weerlegd kan worden door het eerste offer aan te nemen en een volgend te weigeren.

Gelukkig was dat in 1851 niet het geval. Het werd zelfs als oneervol beschouwd om een offer te weigeren. Het stelde Anderssen in staat zijn onsterfelijke partij tegen Kieseritsky te spelen.