Schaaksite

Top-40 Nederlandse schakers. 15: Erwin l’Ami

16 november 2017 20:39 Johan Hut 12

Al heel jong wist hij het: ik word profschaker. En als ik niet sterk genoeg word, ga ik wel training geven of erover schrijven. Erwin l’Ami was en is secondant van wereldtoppers, maar is ook nog gewoon sterk genoeg om prijzen te winnen.

Zijn zege in Reykjavik 2015 bracht Erwin l’Ami op de cover van het toonaangevende tijdschrift New in Chess

Erwin l’Ami (geboren 5 april 1985) was al zo jong overtuigd van zijn profcarrière, dat hij zich als tiener niet kon motiveren voor meer dan een mavo-opleiding. In jeugdprijzen blonk hij niet uit, hij maakte met onder anderen Jan Smeets, Jan Werle en Daniel Stellwagen deel uit van een zeer talentvolle lichting. Wel debuteerde hij al op zijn achttiende, in 2003, op het Nederlands kampioenschap. Vanaf dat moment was hij er veertien van de vijftien keer bij. Zes keer werd hij derde of vierde en in 2012 werd hij samen met Sokolov tweede achter Giri. Op de andere zeven NK’s presteerde L’Ami slecht.

Enorme erelijst

Dat compenseerde hij meer dan genoeg met een onwaarschijnlijk aantal toernooioverwinningen. Als tiener won hij al vele weekendtoernooien. Het open kampioenschap van Nederland in Dieren won hij in 2007, 2009 en 2013. In 2009 was hij trots dat hij voor Giri en Timman eindigde. In 2013 zei hij ‘zelden zo blij’ te zijn geweest, omdat de grote toernooizege weer eens een slecht NK meer dan goedmaakte.

Erwin l’Ami won Vlissingen in 2005 en 2013, Hoogeveen in 2010 en 2012, Groningen in 2013 en Haarlem (BDO) in 2013. In 2005 behaalde hij een bijzondere tweede plaats in het Amsterdam Chess Tournament. Buiten Nederland won hij Gausdal 2004, Nagorno Karabach 2005, Bethune 2006 en 2008 en werd hij op het Europees kampioenschap 2008 gedeeld tweede achter Tiviakov.

Top-40 Nederlandse schakers. 16: Theo van Scheltinga

9 november 2017 22:23 Johan Hut 3

Een Nederlands kampioenschap spelen 47 jaar na de eerste keer, dat is de opvallendste prestatie van Theo van Scheltinga. Belangrijker is dat hij in zijn toptijd de nummer twee was achter Euwe en ook in het Hoogovenstoernooi behaalde hij een enorme erelijst.

Theo van Scheltinga in 1973

Theo van Scheltinga (geboren 6 maart 1914) debuteerde op zijn 22e, in 1936, op het NK met een derde plaats. Na nog wat vergelijkbare resultaten won hij in 1947 met grote overmacht het NK-kandidatentoernooi. De titelmatch tegen Euwe verloor hij met 5,5-2,5, wat wel beter was dan wat al zijn tijdgenoten tegen Euwe presteerden. In 1950 en 1952, toen Euwe weer gewoon aan het NK-toernooi deelnam, werd Van Scheltinga beide keren tweede achter de onaantastbare. In 1958, toen Euwe van het toneel was verdwenen, werd hij derde achter Donner en Cortlever. Ruim twintig jaar was Van Scheltinga dus al Nederlands nummer twee of drie.

Dat was voorlopig zijn laatste NK, maar in 1967 en 1973 plaatste hij zich weer en scoorde hij vijftig procent. Zijn grootste stunt was dat hij zich in 1983 via de voorwedstrijden als 69-jarige voor de laatste keer kwalificeerde voor het NK, waar hij de toenmalige toppers Böhm en Ligterink versloeg. Dat hij slechts negende werd, kun je onmogelijk als een smet zien.

Tartakower, Capablanca, Aljechin

Van Scheltinga speelde vanaf 1937 vijf opeenvolgende Olympiades, waarin hij 53% scoorde. Zijn hoogtepunt was die van 1939, waar hij bij afwezigheid van Euwe aan het eerste bord speelde. Hij versloeg Tartakower, verloor van Capablanca en speelde remise tegen Aljechin. “Nooit heb ik beter gespeeld dan toen”, zei hij daarover. In 1950 speelde hij achter Euwe aan het tweede bord en twee jaar later voerde hij de ploeg weer aan.

Van 1939 tot 1952 stond Van Scheltinga (laag) in de top honderd van de wereld, die later met terugwerkende kracht door Chessmetrics is berekend. In 1960/61 stond hij er weer even in.

Top-40 Nederlandse schakers. 17: Dimitri Reinderman

3 november 2017 22:43 Johan Hut 3

Zijn NK-debuut was spectaculair, hij brak zijn schaakcarrière vroeg af, wat hij zelf anders zag, maar na zijn comeback, die je van hem niet zo mocht noemen, won Dimitri Reinderman meer toernooien dan daarvoor. Op zijn veertigste werd hij zomaar kampioen van Nederland.

Wijk aan Zee 2000. Foto: Johan Hut

Dimitri Reinderman (geboren 12 augustus 1972) werd bij de jeugd op het Europees kampioenschap derde (samen met Kramnik) en tweede en bij het wereldkampioenschap gedeeld derde. In 1995 kreeg hij een wildcard voor het Nederlands kampioenschap, waar hij debuteerde met een derde plaats achter Sokolov en Piket, voor Van Wely. Het jaar 1998 werd zijn grote doorbraak. In Wijk aan Zee won hij, achtste op rating, de tweede groep, samen met Rustam Kasimdzjanov. Dat gaf hem het recht een jaar later tussen Kramnik en Anand op het hoogste niveau te spelen. Reinderman won het open toernooi van Hoogeveen en vervolgens het zonetoernooi in Andorra, samen met velen, maar voor Piket en Van der Sterren. Het leverde hem een vierde plaats op de Nederlandse ranglijst op, achter het supertrio Timman, Piket en Van Wely. Een jaar later werd hij weer derde op het NK, achter Nikolic en Piket, samen met zijn leeftijdsgenoot Van Wely (die hij versloeg) en voor Sokolov. Hij won op dat toernooi een paar spectaculaire aanvalspartijen die publiekscommentator Lex Jongsma vertwijfeld deden uitroepen: “Reinderman wint natuurlijk de schoonheidsprijs, maar voor welke partij?”

Toernooiwinsten

Intussen werkte Reinderman bij een internetprovider, in het pionierstijdperk van het net. Na zijn enorme succes in Wijk aan Zee 1998 stemde zijn trotse werkgever in met een halvering van zijn dienstverband naar twintig uur per week, zodat hij meer kon schaken. Omdat hij evengoed een mooi inkomen had, ging Reinderman vanaf 2002 vooral leuke toernooien over de hele wereld spelen in plaats van toernooien in Nederland waar hij wat meer geld zou kunnen verdienen. Na zes NK’s in acht jaar deed hij voor die van 2003 tot en met 2007 geen moeite zich te plaatsen.

Top-40 Nederlandse schakers. 18: Salo Landau

30 oktober 2017 22:44 Johan Hut 4

Statistici kennen hem als de enige andere schaker dan Max Euwe die tussen 1921 en 1952 kampioen van Nederland werd, namelijk in 1936, toen Euwe niet meedeed. Over Salo Landau is natuurlijk wel veel meer te vertellen.

Salo Landau werd op 1 april 1903 geboren in Bochnia, voorheen Polen (nu ook), maar destijds geannexeerd door Oostenrijk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtten zijn ouders voor de Russen, naar Nederland. Zij lieten Salo in Antwerpen opleiden tot diamantwerker, maar hij werd beroepsschaker.

In 1929 werd Landau op het Nederlands kampioenschap samen met Weenink tweede achter Euwe, met 7 uit 9. In 1936 werd hij bij afwezigheid van de grote meester kampioen. In 1939, toen het NK een kandidatentoernooi was geworden, won Landau dat, waarna hij de NK-match tegen Euwe verloor met 7,5-2,5. Zo groot waren de verschillen in de jaren dertig en veertig tussen Euwe en de rest.

Wereldtopper

Op de Olympiade van 1930 speelde Landau aan het vierde bord. In 1937 aan bord twee achter Euwe, waar hij 9 uit 15 scoorde. Een enorm succes boekte hij in 1931, toen hij in Rotterdam een dubbelrondige vierkamp won voor Colle, Tartakower en Rubinstein. Was Salo Landau een potentiële wereldtopper?

Landau behaalde vele goede toernooiresultaten in Engeland. Zo won hij een paar keer de tweede groep van Hastings en mocht hij in 1938 meedoen aan de hoofdgroep. Daar werd hij met Pirc derde achter Euwe en Szabo.

Top-40 Nederlandse schakers. 19: Jan Smeets

24 oktober 2017 22:38 Johan Hut 0

Als kind won hij alles wat er te winnen was, als jong-volwassene werd hij twee keer kampioen van Nederland, maar Jan Smeets besloot ook al heel jong dat er belangrijker zaken waren dan schaken.

Jan Smeets in 2016. Foto: Harry Gielen.

Jan Smeets (geboren 5 april 1985) werd Nederlands kampioen in de leeftijdscategorieën zeven, acht, negen, tien, twaalf en veertien jaar. In 2002 behaalde hij vijf meesternormen binnen acht maanden (voor de titel zijn er maar drie nodig), in 2003 drie grootmeesternormen binnen een halfjaar. Met achttien jaar was hij daarmee tijdelijk de jongste Nederlandse grootmeester aller tijden. Op het wereldjeugdkampioenschap werd Smeets vijfde in de categorie tot en met achttien jaar en vervolgens vijfde in de oudste categorie.

Nederlands kampioen

In 2005, dus niet eens heel jong, debuteerde Smeets op het Nederlands kampioenschap, waar hij vijftig procent scoorde. Toen had hij al succes geboekt in Wijk aan Zee, waar hij in de B-groep tweede werd achter Karjakin.

Van de volgende acht NK’s was hij er zeven keer bij. In 2008 werd hij verrassend kampioen, voor Reinderman, Stellwagen en Tiviakov. Twee jaar later werd hij opnieuw eerste. Nu liet hij titelverdediger Giri achter zich, alsmede Van Wely. Dat mag je het grootste succes uit zijn carrière noemen. Na dat kampioenschap stond Smeets eenmalig eerste op de Nederlandse Elo-lijst. Dat hele jaar bleef hij in de top honderd van de wereld staan, met plaats 66 als hoogste.

Na beide titels speelde hij aan het tweede bord van het Olympiadeteam, achter Van Wely. Hij scoorde niet goed, maar in 2012 revancheerde hij zich met 7,5 uit 10 aan bord vier. Dat jaar was voor Smeets een topjaar. Hij werd (met velen) gedeeld tweede op het Europees kampioenschap en won het Open kampioenschap van Nederland in Dieren.

Top-40 Nederlandse schakers. 20: Nico Cortlever

17 oktober 2017 22:25 Johan Hut 0

Wie in de jaren dertig en veertig aan de Nederlandse top stond, kon geen kampioen worden, want dat werd Max Euwe. Van zijn achtervolgers verdient Nico Cortlever een hoge plaats op deze lijst. Hij behoorde tot de sterksten van 1936 tot 1970.

Nico Cortlever in 1939

Nico Cortlever (geboren 14 juni 1915) debuteerde op zijn 21e, in 1936, op het Nederlands kampioenschap met een zevende plaats. Twee jaar later (het NK werd niet ieder jaar gespeeld) werd hij in een uitzonderlijk sterk bezet kampioenschap tweede achter Euwe. De volgende vier NK’s waren kandidatentoernooien, waarvan de winnaar een match tegen Euwe mocht spelen. In 1942 won Cortlever samen met De Groot en Van den Hoek, maar verloor hij de barrage. In 1947 werd hij tweede achter Theo van Scheltinga, zijn grote rivaal en medestrijder gedurende zijn hele carrière.

Lange tijd was Euwe onaantastbaar, maar in 1954 werd hij onttroond door Donner. Die versloeg hem echter niet, Donner heeft nooit een partij van Euwe gewonnen. Euwe verloor van Cortlever, die samen met hem tweede werd achter de nieuwe kampioen. In 1958 werd Cortlever opnieuw tweede achter Donner. Let wel: dat was dus twintig jaar nadat hij tweede werd achter Euwe!

Bescheiden

Ook de Olympiades wijzen erop dat Cortlever als een van onze grootsten werd gezien. Hij maakte deel uit van de opeenvolgende teams van 1939, 1950, 1952 en 1954. De eerste keer aan het tweede bord achter Van Scheltinga, met een kleine plusscore. In 1950 behaalde hij met 8,5 uit 11 een zilveren medaille aan bord vier.

Top-40 Nederlandse schakers. 21: Hans Bouwmeester

5 oktober 2017 21:47 Johan Hut 10

Leraar wiskunde, dat was de professie van Hans Bouwmeester. Die baan weerhield hem ervan meer dan drie maal deel te nemen aan het Nederlands kampioenschap. Hij was wel een veel grotere schaker dan je uit die drie toernooien kunt afleiden.
Hans Bouwmeester (geboren 16 september 1929) debuteerde in 1952 op het NK met een vijfde plaats. Bijzonder was dat hij Euwe zijn eerste nederlaag op een NK toediende sinds 1924. Vijf jaar later werd hij gedeeld tweede achter Donner. Pas in 1967 speelde Bouwmeester zijn derde NK. Samen met Ree werd hij eerste, voor Scholl, Donner, Kuijpers, Langeweg en Zuidema, alle groten van de jaren zestig. De beslissingsmatch verloor hij met 2,5-1,5.
Al in 1954 had Bouwmeester het Hoogoventoernooi gewonnen, samen met Pirc, voor de Nederlandse toppers Prins en Van Scheltinga. Een jaar later werd hij tweede, achter Milic, samen met Donner en voor Prins. Hoewel hij niet veel speelde, mag je Bouwmeester ongeveer van 1954 tot 1967 een Nederlandse topper noemen.

Schoolmeester en schaakmeester
Dat mag je ook afleiden uit zijn deelnames aan de Olympiade. Van 1956 tot en met 1970 was hij er zeven van de acht keer bij, meestal aan bord drie. Hoogtepunt was de Olympiade van 1966, toen hij 71% scoorde aan het eerste bord. In totaal is Bouwmeester met 63% een van onze grootste Olympiadespelers.

Top-40 Nederlandse schakers. 22: Coen Zuidema

23 september 2017 21:35 Johan Hut 0

Vier keer werd Coen Zuidema eerste bij het Nederlands kampioenschap. Drie keer moest hij die eerste plaats delen en verloor hij de barrage. Van 1965 tot en met 1973 (zeven toernooien) werd hij daarmee op Hans Ree na wel de meest succesvolle NK-deelnemer.

Coen Zuidema (geboren 29 augustus 1942) werd in 1961 en 1962 jeugdkampioen van Nederland. Ook in 1959 werd hij eerste, maar samen met Frans Kuijpers, die daarmee zijn titel behield zonder een barrage te hoeven spelen. Eigenlijk waren ze het in vijf jaar tijd dus allebei drie keer.

In 1961 verraste Zuidema bij het wereldjeugdkampioenschap in Den Haag. In de laatste partij van de voorronde versloeg hij favoriet Vlastimil Hort in een partij van tien en een half uur, terwijl de wedstrijdleiding al op de indeling van de finalegroepen zat te puzzelen. Zuidema ging naar de kampioensgroep, Hort had geen zin meer in groep B en trok zich terug met de mededeling dat hij overschaakt was. Zuidema kreeg in allerijl Hans Bouwmeester als secondant aangewezen voor de finalepoule, waarin hij tot het laatst meedeed om de medailles. In de laatste ronde werd hij teruggewezen naar een gedeelde vierde plaats, samen met Helmut Pfleger, achter kampioen Bruno Parma.

Vier keer eerste

Na een goed debuut op het Nederlands kampioenschap van 1963 werd Zuidema in 1965 eerste, samen met Lodewijk Prins. Hij verloor de beslissingsmatch met 1,5-2,5. In 1970 deelde hij de eerste plaats met Eddie Scholl. Bij een stand van 3-3 ging de beslissingsmatch over in ‘sudden death’ en verloor Zuidema de eerstvolgende partij. Twee jaar later werd hij kampioen, voor Jan Timman, Kick Langeweg en Hans Ree. Een voor die tijd zeer sterk bezet NK. In 1973 werd hij weer eerste, maar moest hij die plaats delen met Bert Enklaar en de pas in Nederland gevestigde Genna Sosonko. De ex-Rus won de beslissingsdriekamp, Zuidema werd tweede.

Top-40 Nederlandse schakers. 23: Frans Kuijpers

10 september 2017 22:04 Johan Hut 0

Nadat Hein Donner in 1954, 1957 en 1958 drie keer op rij kampioen van Nederland was geworden, lukte het hem niet net als zijn voorganger Max Euwe een hegemonie te vestigen. In 1961 was er Hoan Liong Tan, in 1963 Frans Kuijpers. Vanaf 1967 zat Hans Ree Donner in de weg, totdat in 1973 Jan Timman wel een nieuw tijdperk vestigde.

Frans Kuijpers (geboren 27 februari 1941) werd vanaf 1958 drie keer op rij jeugdkampioen van Nederland. In 1963 werd hij met zijn 22 jaar de jongste kampioen sinds Euwe in 1921. Weliswaar verloor Kuijpers van Donner, maar met 9 uit 11 bleef hij anderhalf punt op hem voor. Hij werd in de jaren zestig nog derde en twee keer vierde. Met zijn clubteam Rotterdam werd hij als eerstebordspeler kampioen van Nederland in 1966 en 1968.

Kuijpers werd uitgenodigd voor IBM- en Hoogovenstoernooien, waar hij niet heel succesvol was. Wel won hij partijen van wereldtoppers: Gligoric (twee keer), Benkö, Kotov en Uhlmann. Tot en met 1980 nam hij acht maal deel aan het Nederlands kampioenschap. In 1984 werd hij met zijn clubteam Eindhoven (tweede bord) verrassend kampioen van Nederland, voor het machtige Volmac Rotterdam. Je kunt Kuijpers twintig jaar lang een Nederlandse topspeler noemen. Niet zo bekend is dat hij ook een prima snelschaker was. Hij werd open snelschaakkampioen van Nederland in 1962, 1970 en 1971.

Olympiades

Kuijpers’ status van Nederlandse topspeler werd ook bevestigd in zijn vier deelnames aan de Olympiade. Daarin maakte hij bovendien grote faam.