Schaaksite

Een ander tactiekboek

21 mei 2020 14:00 Bram Klapwijk 0

Zowel voor mezelf als voor mijn leerlingen was ik op zoek naar meer tactiekboeken. Nu kun je je afvragen waarom boeken nog nodig zijn voor het oefenen van tactiek. Tegenwoordig kun je online, bijvoorbeeld, eindeloos puzzle rushen op chess.com. Toch heeft het wel wat, het offline opgaven maken. Gokken zit er niet in, en het half berekenen van een variant “die toch wel goed is” ook niet. Ook is het een welkome afwisseling van een beeldscherm, dat ding dat inmiddels (en zeker in deze tijd) een groot deel van de dag inneemt.

Recensie: De juiste zet – wat schaken je leert over het leven

Deze recensie zal anders zijn dan de voorafgaande, want in tegenstelling tot eerdere recensies volgen hier geen diagrammen. Dit boek gaat namelijk niet over de verbetering van ons spel, maar over hoe we het spel kunnen gebruiken ter verbetering van ons leven. Ongetwijfeld zal dat een teleurstelling zijn voor degenen die hun oordeel van een schaakboek liever baseren op opgaven of partijfragmenten, maar aangezien een offline partij schaken er voorlopig niet in zit, kan het boek allicht helpen de liefde voor het spel niet te verliezen. 

Inleiding

Jonathan Rowson (1977) is grootmeester, auteur en filosoof. Tegenwoordig speelt hij nauwelijks meer zelf, maar is nog steeds betrokken bij het schaakspel als trainer en schrijver. In het boek De juiste zet tracht hij antwoord te geven op de vraag wat schaken hem geleerd heeft over het leven. Dit doet hij door middel van vierenzestig schetsen, ondergebracht in acht hoofdstukken.

 Inhoud

 ‘‘Schaken is niet de zin van het leven, maar het stimuleert wel de omstandigheden voor een zinvol leven.’’ Voor veel schakers zal dit waar zijn, maar dit geldt net zo goed voor andere kunstvormen. Bovendien gaat schaken verder dan alleen een afleiding van (of juist een zoektocht naar) de complexiteit van het leven, maar goed, dit is slechts een van de vele citaten die ons aan het denken zet.

Aan het schaakspel worden diverse voordelen toegeschreven. Zo leert het ons: vooruitdenken, de tegenstander kennen, aanpassingsvermogen, offers brengen en een logische afwikkeling van ingewikkelde problemen. In combinatie met het element van competitie legt Rowson hier een verband met de zakenwereld en politiek; aan de buitenkant komt alles representatief over, maar terwijl je met één hand die van de ander schudt, houdt je in de andere achter je rug een wapen vast.

Rowson bouwt voort op een interessante observatie over de rol die metaforen spelen om het leven te begrijpen: ‘‘(…) ik ben ervan overtuigd geraakt dat de kracht van schaken als symbool van intelligentie ook elders ligt, namelijk in de stilzwijgende erkenning dat metaforen de kern van creatieve intelligentie vormen en dat schaken een buitengewoon sterke metafoor is. We associëren schaken met intelligentie omdat het spel ons dwingt verschillende zetten vooruit te denken, maar ook omdat de relatie ervan met de cultuur de relatie van onze geest de wereld onthult.’’ Begrippen als ‘patstelling’ voor een impasse of ‘pion’ voor een onbelangrijk iemand worden inmiddels niet alleen in het schaakjargon gevonden en zijn volledig in de standaardtaal geïntegreerd. Toch wordt dit weinig opgemerkt – laat staan gewaardeerd – wat jammer is, omdat metaforen ons leren verbanden te leggen, wat helpt om de wereld beter te begrijpen.

Hein Donner: The Biography

8 mei 2020 18:59 Johan Hut 5

Het was een vreemd toeval: afgelopen weken schreef ik in mijn krantenrubriek twee keer een verhaal naar aanleiding van de vertaling van de biografie van Hein Donner, geschreven door Alexander Münninghoff. Een dag nadat ik de tweede naar de krant stuurde, overleed Münninghoff. Toeval, ik wist niet dat hij ziek was.

De biografie verscheen in 1994 bij uitgeverij Scheffers, onder de titel ‘Hein Donner, 1927-1988’ met als ondertitel ‘Een biografische schets’. Met die ondertitel doet Münninghoff zichzelf tekort, het is een doorwrocht boek, waarvoor hij vele familieleden en vrienden moet hebben gesproken van Donner, die zelf niet meer leefde. Ook maakte hij gebruik van materiaal dat Maarten de Zeeuw had verzameld. Münninghoff verbaasde zich over diens medewerking: “De hoeveelheid gegevens de hij reeds had verzameld, was indrukwekkend en ik heb er schaamteloos gebruik van gemaakt.” De Zeeuw, een meesterklasseschaker bij Rotterdam, stelde ook het schaaktechnische deel samen aan het eind van het boek. Dat deel is relatief kort, het boek is vooral een biografie. Peter Boel vertaalde het nu voor New in Chess in het Engels.

Geleerden

Het boek is geen weergave van Donners toernooiresultaten. Daarvan bestaat een leuk boekje dat Evert-Jan Straat in 1993 schreef, ook bij New in Chess, en waar ook veel meer partijen in staan dat in de biografie. Natuurlijk noemt Münninghoff tal van schaakprestaties, maar hij probeert vooral te vertellen wat voor man Donner was. Een man uit een familie van geleerden. Opa Johannes Hendricus (zoals Hein ook heette) was dominee, lid van de Tweede Kamer, en in die hoedanigheid de man die na de troonrede voor het eerst ‘Leve de koningin’ riep. Dat had hij zomaar bedacht en in de volgende jaren mocht hij dat als nestor van de Kamer ieder jaar roepen. Vader Jan was minister van Justitie en later president van de Hoge Raad. Diens broer was wethouder van Rotterdam. Heins oudere broer André werd rechter bij het Europese Hof van Justitie. Diens zoon Piet Hein was minister van Justitie, later Sociale Zaken en Werkgelegenheid en nog later Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties. Daarna werd hij vicepresident van de Raad van State. Deze opsomming staat overigens niet in het boek, maar is een toevoeging van mij, uiteraard via Google bij elkaar gezocht.

Schoolcarrière

In mijn herinnering (ik ben geboren in 1961) was Hein Donner een forse, oude man. Oud was hij echter niet, hij werd slechts 61 jaar (dus twee jaar ouder dan ik nu ben) en verdween op 56-jarige leeftijd van het strijdtoneel na een hersenbloeding. Nog vijf jaar leefde hij in een verpleeghuis. Fors was hij aanvankelijk ook niet, wel lang, een lange slungel.

The Modern Endgame Manual: pawn, minor pieces and queen endgames

24 april 2020 17:27 Jordy Schouten 2

Chess Evolution is in Nederland nog een relatief onbekende uitgeverij, maar desondanks hebben ze wel de officiële FIDE eindspel handleiding mogen schrijven. De drie schaaktrainers Csaba Balogh, Efstratios Grivas en Adrian Mikhalchishin hebben gezamenlijk een mooie serie weten neer te zetten. Waar eerder nog het plan was om maar liefst 14 (?!) boeken hierover te schrijven is uiteindelijk besloten dit te beperken tot acht boeken. Met gemiddeld zo’n 300 bladzijdes per boek geeft het de lezer alsnog 2400 pagina’s aan stof om het eindspel beter te gaan begrijpen. Heel de reeks is opgebouwd uit verschillende thema’s. Op chronologische wijze de volgende eindspelen: 1. Dame & pion , 2. Loper, 3. Paard & paard vs. loper, 4. Dame vs. stukken, 5. Toren vs. stukken, 6. Basis toreneindspelen, 7. Typische toreneindspelen en 8. Essentiële toreneindspelen. Gezien de grote hoeveelheid aan materiaal zal deze recensie daardoor opgesplitst worden in een tweetal recensies. In deze recensie zal ik jullie proberen mee te nemen in de eerste vier boeken van de reeks, die alle eindspelen behalve de toreneindspelen omvat.

Boekrecensie: Kijkje in de moderne keuken van Daniel Hausrath

17 april 2020 15:21 Daniël Zevenhuizen 0

Kijkje in de moderne keuken

Recensie van Daniel Hausraths Double Fianchetto (2020) door Daniël Zevenhuizen

De Duitse grootmeester Daniel Hausrath, niet onbekend in de Nederlandse en internationale schaakwereld, schreef recent zijn eerste boek: Double Fianchetto (verschenen 2020). Dat mag natuurlijk niet onopgemerkt blijven. Vandaar deze recensie van een naamgenoot én medeliefhebber van alles wat zich op het schaakbord over de flank beweegt.

Recensie: Your Jungle Guide to Rook Endings

De Griekse schaker Efstratios Grivas is een veelzijdig figuur: naast grootmeester is hij auteur (zowel van boeken als in schaaktijdschriften) en trainer (hij draagt de titel Senior Trainer), maar ook internationaal arbiter en toernooiorganisator. In deze recensie bespreek ik zijn boek Your Jungle Guide to Rook Endings, dat dit jaar verscheen.

Opbouw

In het begin wordt uitgebreid aandacht besteed aan eindspelprincipes,

David Smerdon – The complete chess swindler

3 april 2020 11:15 Barry Braeken 3

Sommige schaakboeken leren je wijze lessen over ons mooie spel, sommige schaakboeken bieden een grote bron van vermaak. En heel soms komen lering en vermaak samen in één boek. Zo een boek is The complete chess swindler: How to save points from lost positions van David Smerdon. De Australische grootmeester had zich al eerder bewezen met het sterke openingsboek Smerdon’s Scandinavian (2015), maar begeeft zich nu op een geheel ander en volgens velen ietwat dubieus terrein,

Over talent en sociale vergelijking

29 maart 2020 16:21 David van Kerkhof 2

Op het moment dat je schaken als hobby opneemt, word je bijna direct op een ladder geplaatst: het rating-systeem. Dit maakt meteen de pikorde in de schaakwereld duidelijk, en geeft meteen een richting: je wil die ladder beklimmen! En dat is eigenlijk universeel: het geldt voor de 1200-speler, de 2000-speler en zelfs Carlsen wil omhoog, namelijk naar de 2900. Overigens, nu Corona het reguliere schaakleven heeft stilgelegd, is de KNSB- en de FIDE-rating een stuk minder relevant. Gelukkig hebben we ook hiervan een online equivalent!

Over waar je start op de ladder en hoe snel je die ladder beklimt, heeft te maken met iets wat ze noemen ‘talent’. Wat talent precies inhoudt, is echter niet heel duidelijk natuurlijk. Verschillende mensen hebben zich op dit onderwerp gericht, waaronder journalist Daniel Coyle, met zijn boek ‘The Talent Code’ (alweer uit 2009) – het onderwerp van dit artikle. Coyle heeft het over drie belangrijke ingrediënten voor het ontwikkelen van talent: iets wat hij noemt ‘deep practice’, goede coaching, en ‘ignition’ (een vonk).

Boekrecensie – Logisch puzzelen

17 maart 2020 8:00 Daniël Zevenhuizen 0

Logisch puzzelen

Boekrecensie van Erik Kisliks Chess Logic in Practice (2019) door Daniël Zevenhuizen.

In de schaakwereld lopen heel wat excentrieke figuren rond. Internationaal Meester Erik Kislik (1987) uit de Verenigde Staten is er daar zeker een van. Zo verloor hij op zijn vijftiende interesse in het spel, om het vervolgens op zijn twintigste weer serieus op te pakken.