Logisch puzzelen
Boekrecensie van Erik Kisliks Chess Logic in Practice (2019) door Daniël Zevenhuizen.
In de schaakwereld lopen heel wat excentrieke figuren rond. Internationaal Meester Erik Kislik (1987) uit de Verenigde Staten is er daar zeker een van. Zo verloor hij op zijn vijftiende interesse in het spel, om het vervolgens op zijn twintigste weer serieus op te pakken.
Lees meer >
Begin dit jaar gaf New in Chess een nieuw boekje uit van zo’n 140 pagina’s over de mentale kant van het schaakspel. Auteur Werner Schweitzer biedt 41 praktische tips om mentaal sterker in je schoenen te staan, zowel voor als na de wedstrijd. Aangezien veel nieuwe boeken over schaaktechnische aspecten gaan, is dit boekje een welkome en interessante afwisseling!
Lees meer >Schaakboeken blijven maar komen en komen, maar welke boeken zijn nou ook echt de moeite waard om te lezen? Veel mensen hebben toch vaak de neiging om openingsboeken te kopen, maar word je hier nou echt een betere schaker van? Een sterke schaker heeft mij ooit het advies gegeven voornamelijk middenspel boeken aan te schaffen en jezelf te laten inspireren door mooie partijen en thematische ideeën in plaats van alleen maar boeken uit je hoofd te leren om vervolgens één zet na je theorie de fout in te gaan. Zijn wijze woorden waren: “Elke partij wordt het een keer schaken”. Nu, een aantal jaar later kan ik zeggen dat ik ook daadwerkelijk meer van dergelijke boeken ben gaan lezen in plaats van weer een opening te leren die je toch veel te veel tijd gaat kosten, terwijl je al een stabiel repertoire hebt. Boroljub Zlatanovic hield hetzelfde idee na over het bestuderen van boeken. Alle openingsboeken bieden hun eigen repertoire aan, maar al deze varianten worden ooit weer vergeten of gerevalueerd. Ideeën en plannen blijven echter krachtig zolang het schaakspel zal bestaan. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het feit dat klassieke partijen van 100 jaar geleden nog steeds voorkomen in het huidige trainingsmateriaal van diverse trainers.
Twee jaar na zijn ‘Reisgids voor Schaakliefhebbers’ heeft Rob Spaans een nieuw boek geschreven: de ‘Anekdotengids voor Schaakliefhebbers’. Spaans, oud-medewerker van uitgeverij New in Chess, is duidelijk zelf een schaakliefhebber en niet alleen van het spel op het bord, maar zeker ook van de cultuur eromheen. Voor de reisgids bracht hij vele plaatsen over de hele wereld in kaart waar je op schaakgebied bijzondere stukken, borden, tafels, klokken, boeken, beelden, schilderijen, foto’s, bekers, graven, tapijten, dorpen, straten, mozaïeken, computers, schoenen en tekeningen kunt vinden. Nu schrijft hij talloze anekdotes op, bijeen verzameld uit vele boeken en tijdschriften. Het zou me niets verbazen als hij die allemaal thuis heeft liggen. Als je beide boeken hebt gelezen, of zelfs maar hebt doorgebladerd, dan krijg je de indruk dat het huis van Rob Spaans een schaakmuseum is.
Het boek van 256 pagina’s bevat vooral korte anekdotes. Een halve pagina is zo’n beetje het gemiddelde, al komen er ook anekdotes van twee pagina’s in voor. Het aantal is dus heel hoog. Wat is een anekdote? 
In de inleiding schrijft Spaans dat anekdotes volgens Van Dale korte, grappige verhalen zijn. Mijn mening over het boek is, dat de meeste verhalen wel grappig zijn, maar niet allemaal. Het is geen moppentrommel. Ik kom daarop terug bij de voorbeelden. Moeten de verhalen echt gebeurd zijn? Spaans haalt de bekende uitspraak aan dat de waarheid een goed verhaal niet in de weg mag staan. Zijn boek is geen geschiedenisboek, schrijft hij, maar van het overgrote deel is het aannemelijk dat de verhalen echt zo hebben plaatsgevonden. Een sterk punt is, dat onder ieder verhaal de bron staat vermeld. Achter in het boek staan die bronnen nog eens op een rijtje en die lijst beslaat maar liefst negen pagina’s. Die bronvermelding vind ik vooral belangrijk omdat ik niet iedere schrijver even serieus neem. Van sommige schrijvers denk ik: dit kan gebeurd zijn. Van andere schrijvers denk ik: ja, dit zal zeker kloppen.
Legendes
Ik zou de anekdotes in categorieën kunnen indelen (grappig, interessant, dubieus enzovoort), maar vind het wat handiger een aantal chronologisch te behandelen, net zoals in het boek. Dan wordt de categorisering vanzelf duidelijk.
Het boek begint met het bekende verhaal van Sissa en de graankorrels. Dat is een legende, geen waar gebeurd verhaal. Er volgt een verhaal van een Britse legerofficier die een strijd tegen de Amerikaanse troepen verloor doordat hij een belangrijk bericht miste omdat hij verwikkeld was in een schaakpartij. Beetje onwaarschijnlijk.
Een bekend verhaal is dat bij het toernooi Londen 1883 de voorzitter van het organisatiecomité een toost uitbracht op ‘de beste schaker van de wereld’. Steinitz en Zukertort stonden beiden op om de spreker te bedanken. Een verhaal dat ik niet kende, is dat de zeer veelzijdige Emanuel Lasker eerst zonder succes een boerenbedrijf had en dat vervolgens een duivenfokkerij ook een fiasco werd. De reden daarvan begreep hij pas toen iemand hem vertelde dat de twee duiven waarmee hij begon, allebei mannetjes waren.
Lees meer >Er ligt al een tijdje een boek op mij te wachten om doorgewerkt te worden en dat is het boek van de Amerikaanse grootmeester Joel Benjamin. De titel ‘Better Thinking, Better Chess’ en ondertitel ‘How a Grandmaster Finds his Moves’ klinkt ons als muziek in de oren. Want willen we niet allemaal ons denkproces beter ordenen in de hoop op betere resultaten?
Joel Benjamin bij het bespreken van een partij op het internet.
Voor we het boek de revue laten passeren eerst iets over de schaker Joel Benjamin zelf. Geboren in New York 1964 werd hij in 1977 de jongste Fide-meester ooit in de Verenigde Staten. In 1986 behaalde hij de grootmeestertitel en hij werd later driemaal kampioen van zijn land. In 1995 kwam hij in het nieuws omdat hij betrokken werd bij het computerproject Deep Blue. 
Hij werd door de leider van dit project aangetrokken om het openingsboek samen te stellen voor de aanstaande match tegen Garry Kasparov. In een latere tweekamp (1997) tussen de wereldkampioen en de computer ging de mens ten onder en Kasparov beschuldigde onder andere Benjamin ervan dat hij tijdens een partij geïntervenieerd zou hebben. Die beschuldigingen werden altijd ontkend maar omdat het programma ontmanteld werd, kon er nooit meer iets bewezen worden.
In het boek kwam ik in hoofdstuk 6 (Material and initiative) de volgende eerste regels tegen: “In 1997, a man wise in the ways of chess but less so in the ways of computers, travelled America giving speeches on the nature of computer chess. Garry Kasparov’s description of engine ‘priorities’ was nonsense; every aspect of chess get a numerical value, but Deep Blue (or any other engine I imagine) was never given instructions about the bishop pair being more important than king safety, or any similar equation. One might be inclined to extrapolate based on one move in one game, but that would be overly simplistic. Computers count up all the points and make their decision on what gets the highest possible score”.
En zo gaat de auteur nog even verder om zijn gram te halen op de oud-wereldkampioen. Het boek kwam uit in 2018 en toen was er nog geen Alpa Zero, dus wie weet, denkt Benjamin inmiddels anders over computerschaak. Zijn opmerking over hoe engines werken (in eenheden van pionnen) wordt algemeen wel onderschreven.
Tijd om de inhoud van het boek te bespreken. Naast de introductie zijn er tien hoofdstukken die de volgende titels hebben meegekregen:
Lees meer >Er zijn nog plaatsen beschikbaar bij de twee presentaties die gegeven worden rondom het nieuwe boek van Herman Grooten, getiteld: ‘Begrijp wat je doet deel 3, Siciliaanse structuren Najdorf&Scheveningen’.
5…a6 is de Najdorf-, 5…e6 is de Scheveninger-variant.
Het boek (ongeveer 400 pagina’s) is een uitgebreide aanvulling op de artikelen ‘Begrijp wat u doet’ die de auteur voor het blad van de KNSB, Schaakmagazine, verzorgt. Dit boek, het derde in een reeks, geeft een overzicht van stellingen, hun bijbehorende plannen en concepten die ontstaan uit bovengenoemde varianten. Het boek is in het Nederlands geschreven en bij de Belgische Uitgeverij Thinkers Publishing uitgegeven.
Het Siciliaans is één van de mooiste en belangrijkste openingen die het schaakspel rijk is. Als antwoord op 1.e2-e4 valt het in de categorie waarin vechtschaak garant staat. Vooral de varianten die in dit boek aan de orde komen, worden door wereldtoppers omarmd omdat zij ook met zwart graag de strijd aangaan.
Lees meer >In deze recensie bespreek ik het boek Begrijp wat je doet 3: Siciliaanse structuren deel 1, Najdorf & Scheveningen van Herman Grooten. Het boek is aanzienlijk dikker dan zijn voorgangers, maar dat kan ook niet anders als je de bekendste variant van de meest gespeelde schaakopening behandelt. Een recensie van het eerste deel uit deze serie, geschreven door Johan Hut, is hier te lezen.
Opbouw
De structuur van het boek is zeer helder. Grooten begint groot en bespreekt hoe we openingen in het algemeen zouden moeten bestuderen. Het belang van vooral verbale uitleg is iets wat we niet mogen onderschatten.
Het hoofdstuk erna begint met algemene strategische en tactische thema’s uit het Siciliaans. Op deze manier kan de lezer al gevoel ontwikkelen voor bepaalde stellingen, zonder te weten hoe deze precies op het bord zijn gekomen. Pas daarna wordt toegespitst op de eerste paar zetten: hoe erg is het dat de opmars …e7-e5 een gat op d5 achterlaat? Hoezo eerst voorbereiden met …a7-a6? Of waarom zou zwart de pion niet op e6 laten staan en rustig verder ontwikkelen?
Hierna begint het echte werk. De Najdorf en Scheveningen krijgen elk een groot hoofdstuk, dat onderverdeeld is naar de systemen die wit kan kiezen. Omdat de structuren van deze varianten op elkaar lijken, blijven die systemen dan ook bijna hetzelfde: 6. f4, 6. Lc4, 6. Lg5, Engelse aanval, 6. Le2. Elk hiervan wordt kort ingeleid met een partijfragment, gevolgd door modelpartijen voor beide kleuren.
Lees meer >
Openingsboeken komen in vele soorten en maten. De ene auteur diept in een monografie een zijvariant uit tot dertig zetten diep, met een woud aan analyse. Je krijgt de indruk dat elke vertakking in de zettenboom wel is verkend, geen millimeter theorie is onbesproken gebleven.
De andere richt zich op het uitleggen van een opening aan de hand van een serie illustratieve partijen. De schrijver gaat niet voor compleetheid maar voor het aanleren van patronen bij de lezer.
Lees meer >In oktober 2016 speelde ik in Bastia op Corsica met Hans Groffen en Marcel Peek mee in een sterk bezet toernooi aldaar. Het toernooi bestond uit twee delen. Eerst was er open toernooi met klassiek tempo, waarna de eerste twaalf van dat toernooi zich plaatsten voor de knock-outfase waar Vachier-Lagrave, Anand, Radjabov en Hou Yifan werden toegevoegd aan de geplaatste twaalf. Ik speelde sterk in het toernooi en voor de laatste ronde was ik al haast zeker van plaatsing.
Toen ik 2009 mijn boek Chess Strategy for Club Players bij New in Chess uitkwam, besloot de uitgever te kijken of het mogelijk was dat dit boek op een shortlist kon komen om mee te dingen met een wedstrijd te worden bekroond tot Book of the Year. Als ik het me goed herinner vond de verkiezing plaats onder auspiciën van chesscafe.com, een vooraanstaande site in Amerika.
En zowaar, het boek kwam op die shortlist te staan, samen met twee andere boeken. Eén daarvan was het boek Revolutionize Your Chess van de Oekraïense grootmeester Viktor Moskalenko. Hij woont al lange tijd in Barcelona (Spanje). Net in de tijd dat via het internet een verkiezing gehouden werd, verscheen er een recensie op de site van Peter Doggers over dit laatste boek van Arne Moll die het eigenlijk tot de grond afkraakte. Moskalenko bleek op zijn zachtst gezegd not amused en stuurde een felle reactie.
Omdat inmiddels duidelijk was dat er een nek-aan-nek-race gaande was tussen zijn en mijn boek, begreep ik later dat er gezegd is dat er een moderne ’80-jarige oorlog’ tussen Spanje en Nederland via het internet werd uitgevochten. Uiteindelijk mocht ik mij de gelukkige prijzen en won inderdaad deze prijs. Toen de eerste druk in notime was uitverkocht is er een nieuwe versie van dit boek uitgekomen die ik drastisch uitgebreid heb met een nieuw 50-pagina-tellend hoofdstuk en verder met de nodige herzieningen, vooral in de opgaven.
Diezelfde Moskalenko heeft inmiddels behoorlijk wat boeken op zijn naam staan; als schaaktrainer heeft hij sporen verdiend en onlangs verscheen een nieuw boek getiteld An Attacking Repertoire for White with 1.d4. De eerste vraag die ik mezelf stelde was of een dergelijk boek niet al vaker samengesteld is. Dat is natuurlijk zo, maar van dit boek mogen we zeggen dat het een soort doorsnede geeft van de ideeën en de stijl van de auteur. Geboren op 12 april 1960 in Odessa is hij een generatiegenoot van mij. Hij is een behoorlijke grootmeester wiens rating de laatste tijd van dik boven 2500 onder deze grens is gezakt. Dat zegt overigens weinig over zijn inzicht en uiteindelijk geeft hij hiervan een mooi kijkje te zien in dit boek. Voordat ik meer zeg over de aanpak in zijn boek, laat ik graag eerst de opbouw zien. Het boek kent veertien hoofdstukken:
Hoofdstuk 1: King’s Indian Four Pawns Attack
Hoofdstuk 2: Modern Benoni Defence
Hoofdstuk 3: Snake Benoni
Hoofdstuk 4: Indo-Benoni
Hoofdstuk 5: Benko/Volga Gambit
Hoofdstuk 6: Grünfeld Defence
Hoofdstuk 7: Part I Nimzo-Indian: Sämisch and Kmoch Variations
Part II Nimzo-India: The Trojan Horse
Hoofdstuk 8: Slav Defence, Exchange Variation
Hoofdstuk 9: Queen’s Gambit Accepted
Hoofdstuk 10: Queen’s Gambit Declined: Semi-Slav without …Nf6
Hoofdstuk 11: Part I Queen’s Gambit Declined: Exchange Variation
Part II Queen’s Gambit Declined: Exchange Variation
Part III Queen’s Gambit Declined: Exchange Variation
Hoofdstuk 12 Baltic Defence
Hoofdstuk 13: Chigorin Defence
Hoofdstuk 14: Albin Counter-Gambit
